Atalar deyir

darıxış

: 

darıxma)

. 

darıxış kişi aşırar, dözüm daşırır

. 

darıxış üstünə

 

ağrı tapılan adlanıri sonçu ölüm

. 

darıxış, düğünlərin açılmazından, arzıların armanlığından doğur

. 

(

armanlığından

: 

ə

r

ə

m

ə

gind

ə

n. 

əl çatmazlığından)

. 

darıxma çox nol sırayladır, çatırsa sıran alıbda gedə

r. 

(nol: 

suvarma sırası

. 

su dovu). 

darıxma özləm nisgil yaşamdandır, unutmaki hə

psi sevgid

ən doğur

. 

darıxma özlə

m nis

gil yaşamdandır, unutmaki hə

psi sevgid

ən doğur

. 

darıxma! darıxan çaşır, qə

m

ə

 

bulaşır

. 

darıxmadan baxınca, tünlükdə

, ay görün

ə

r. (

tünlükd

ə

: damda olan tüstülük, 

baca). 

darıxmağın nədəni, yürüməz işlə

r olur. (

yürüm

ə

z: yürüm

ə

y

ə

n. yolunda 

olmayan). 

404. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

darıxmaqsa unutmaq, uzaqlıqdan pöhrə

l

ə

n

ə

n bir sonuc. 

darıxmayan darlığa, çata bilər varlığa

. 

darın varsa, də

rmana yürü, pulun varsa, bazara yürü. 

(

darın

: 

dartın

. 

dartılmalı nə

rs

ə

). 

darqanın sözü evdə

 keçm

ə

z. 

(hamı qarşındakın olduğu yerdə

n gör

ə

r). 

darlıq, qaranlıqdır, genlik, yasanlığdır (

yarağlıqdır

). 

dart üzm

ə, it yıxma

. (

it: it

ə

l

ə

). 

(bur qırma, itə

l

ə

 

yıxma, öldürmə

). 

dartğın könül buldunsa, dartın onu alasın

. (

dartın

: 

çalış)

. (

dartğın

: tutqun). 

(

dartğın könül buldunsa, dartın onu açasan)

. (tutqun könüllü 

kims

ə

y

ə

 uc

radın, rasladınsa, çalış onu kövrə

s

ən, boşaldasan, 

yoğşadasan)

. 

dartıq olsa sağa, sola, tə

lb

ə

l

ə

n

ər, düşmə

z yola

. (

dartıq

: 

əğim

. ç

əkiş

. 

kişiş)

. 

(t

ə

lb

ə

l

ə

n

ə

r: s

ə

nd

ə

l

ə

n

ə

r. d

ə

ng

ə

sin 

ə

ld

ə

n ver

ə

r). 

dartılan ip, üzülə

 bil

ə

r. 

dartılmasa, bə

rkinm

ə

z. 

dartılmış yay, tez gec boşalar

. 

dartın dartan utanmaz

. 

(

dartın dartan

: 

olanın verə

n). 

(varın verə

n utanmaz

). 

dartın dartan utanmaz

. (

varın verə

n usanmaz

). 

dartışla yar seçilməz, acıqlı su içilmə

z. 

(acıqlı

: 

çox şor)

. 

405. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dartqıl qonağ gə

linc

ə, uğra yolun gedincə

. (

dartmaq: p

ə

z

iralıq edmə

k

). 

(

uğra

: 

xoş görüşlü ol

. 

qulluğunda ol)

. 

daş atan bəlli, baş tutan bə

lli, burda s

ə

n n

ə

çis

ə

n. 

daş atana

, çör

ə

k at, narla bel

ə

, heyva at, bir tik

əni qanmıyan, mə

nc

ə

 

yavaş, yaddan at!

. 

(Araz T

ə

brizli). 

daş atanda özləri, baş tutanda

. bir 

ə

ll

ə

 vurur, bir 

ə

ll

ə

 tutur. 

ayağla vurur, 

ağızla yığır

. 

qonşu atır, qonşu tutur

. 

sağ tutur, sol vurur

. 

bir ortadı, sağda kə

sir, solda. 

sağ göz görür, sol göz 

yumur. 

ağız deyir, sol göz görür, sağ göz qıyır

. 

daş atdınsa aş güdmə

. (

daş atıbsan aş güdmə

). 

daş atıb, başın tutmaq

. 

daş atırsa bir

 d

əli, başın gizlə

t kal 

ə

li. 

daş atısan palçığa, sıçradırsan üzüngə, söğüş söymə

 özgüy

ə

, kölg

ə

 salar 

güzgüy

ə

. 

daş bağlamş ürə

yin

ə, dil öcünü alacaq, sırtıq quzqun yağunu, iç ölkə

d

ə

n 

qoğacaq

. 

(quzqun: l

əş yeyə

n qarqa). (ür

ə

gin

ə

 da

ş 

bağlamaq

: 

qutarnıqlı qə

rar verm

ə

k. 

bir oy sanı qılmaq, 

aşırmaq üçün dönülməz cıdamla, dözümlə

 tutu tutunmaq 

(müs

ə

mm

ə

m olmaq). 

406. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

daş başdan qılıc keçdi, qə

l

ə

m keçm

ə

di. 

(daş başlıdan qılıc keçdi, qə

l

ə

m 

keçm

ə

di). (

daş başdan

: 

daşa dönmüş başdan) (

q

ə

l

ə

m: söz). 

daş başı unutmuş, baş daşı yox

. 

daş başlıdan qılıc keçdi, qə

l

ə

m keçm

ə

di

. 

(daş başdan qılıc keçdi, qə

l

ə

m 

keçm

ə

di). (

daş başdan

: 

daşa dönmüş başdan) (

q

ə

l

ə

m: söz). 

daş bərkini dağdan al, yemək dadın yağdan al

. (

b

ə

rkini: s

ə

rtini

). 

(

yağdan

: 

yağlı, yaxımlı olan

dan). 

daş bilən vurduğuvu, aş bilə

n vur. 

daş bir yerdə

 qalsa göv

ə

r

ə

r. 

daş böyükdür təprənməz, başla işlə

 

daşı ə

z. 

daş çəkisiz tükan yox, yoxsa xanım ev eşiyi quran yox

. 

daş dağa güvə

n

ə

r, iyid ür

ə

y

ə

. 

daş daşa söykə

nip duvar olur. 

daş daşı sındırar

. 

daş daşı

nan, - 

doğan doğanla, 

- 

sırça sıçaynan, 

- s

ə

rç

ə

 s

ə

rç

ə

yn

ə

n olsa, 

n

ə

 

biri sınır 

- n

ə

d

ə

 

biri qırılır, 

- n

ə

 inciyib ülkür, - n

ə

d

ə

 

üşə

nür 

(

oğulur

). 

daş dəğməmiş gə

zm

ə

s

ə

 

ayaq, daş düşdü başa olunca yataq

. 

daş durduğu yerdə

 

ağırdır, tə

pr

ə

tirs

ə

n, yüngül g

ə

l

ə

c

ə

k. 

407. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

d

aş düşdüyü yerdə

 

ağır olar

. 

daş düşdüyü yerdə

 

ağır, ya çığır ya bağır

. 

daş kimi bə

rk, göy kimi uca ol. 

daş kişiyə, daş başa dönməz, kişi daşa, baş daşa dönə

r: . 

daş qatı, baş qatı, baş daşdan qatı

. 

daş qazanda, aş pişə

r. (

dışı daş, içi yaş

). 

(yol yorağı bi

ls

ə

 

kişi, daş durumda, 

gör

ər işi)

. 

(yol yorağın tapa bilsə

n, b

ə

rk ç

ə

tin, güc ortamdada, 

qolaylıq yarada bilirsin)

. 

daş qıran, dağ yarar

. 

daş qızar, aş pişə

r, h

ə

r n

ə, yoluna düşə

r. (h

ə

r n

əyin yolu var, geniş otaq, 

yolu dar). (bird

ə

 

bu deyim, kişini, iş için

d

ə

 dözüm

ə

, 

t

ə

l

ə

sm

ə

m

ə

y

ə

 

çağırır)

. 

daş mum olmaz, yağı (düşman) dosd

. 

daş nə

 q

ə

d

ər yuxarı qalxsa, genə

d

ə

 

toprağa düşə

c

ə

k. 

daş olursun, qırıq könül yapırsın, olda topraq

, 

qızıl güllər saçırsın!

. 

daş su götürmə

z, dibin

ə

 

batar, su daş götürə

r, üzün

ə

 

çıxar

. 

(yaşamda daş 

olma, su ol!!!!). 

daş ürə

kl

ər yaşalmaz

, öldür ür

ə

k, 

yaşam bul

. (

yaşalmaz

: ölünm

ə

z. 

yumşanmaz)

. {ür

ə

k öldür

ə

n, 

yaşam bulur

. (öldürm

ə

k: 

sulatmaq. 

yumşatmaq)}

. 

408. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

daş üsdə

 

ə

kin bitm

ə

z. 

daş yemə

kl

ə, daşlıq olmaz, quş daşlığı, daşdan boş olmaz (

boşalmaz

). 

daş yəşə

rm

ə

z, keçirs

ə

d

ə

 yaz, olda topraq qoxur güll

ə

r saç!. 

daş yonular diş bilən, yaşam onar iş bilə

n. 

daş, bir yerdə

 qalsa göv

ə

r

ə

r. 

daş, daşa söykə

nir duvar olur. 

daş, daşı sındırar

. 

daşa dedim əridi, başa dedim sə

ridi. 

batsın belə

 

bir baş ki ağızda dil

i 

yoxdu. 

daşa dönsün o baş ki, dilsiz qalıb

. 

daşa gedən daşa çıxar, başa gedən başa

. (

seçdiyin yolun barağı bə

lli

). 

daşa söykən, başla öğrə

n. (

öğrə

n: örg

ə

n). (h

ər işdə

 bilik, yaraq g

ə

r

ə

kir

). 

daşaqa yox, başaqa bax

. (

daşşaqa yox, başşaqa bax

) 

(

başaq

: 

baş

. a

ğıl)

. 

daşaqlanmaqdansa, başaqlan

: 

qızıb yügürmə

kd

ə

ns

ə, başıvı işə

 sal. 

daşçılıqla, başçılıq olmaz, çomaqilə, çobanlıq

. 

(

daşçılıqla

: h

ə

r g

ə

l

ə

n

ə

 

daş 

atmaqla). 

daşda gə

r

ək, başda gə

r

ə

k. 

daşdan bə

rk, oddan isti. 

daşdan qan çıxmaz

. 

(dışarda aradığın içində

dir. k

ə

ndiv

ə

 güv

ə

n). 

409. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

daşdanda od çıxar

. 

daşdı

, 

aşdı

, 

başdı

, 

üçü sövdalaşdı

. 

daşı aş, aşı daş edə

n arvad. 

daşı çox, başı yox

. (

baş

: 

ağıl)

. 

daşı daşı, yetməmiş yaşı

. 

daşı ısıranmayan (

dişlə

y

ə

nm

ə

y

ə

n

) öpsün g

ə

r

ə

k. 

(

daşı ısrumasa, öpmüş 

g

ə

r

ə

k: 

daşa dişin batmazsa, ö

pm

ə

lis

ə

n). 

daşı ısrumasa, öpmüş gə

r

ə

k. 

(daşa dişin batmazsa, öpmə

lis

ə

n). 

daşıma su ilə

, d

əğirman dönmə

z. 

daşın baş qırması, başın boşluqundan, daşın toxluğundandır

. 

daşın görmə, aşın ye (

nankor olma

). 

daşınan baş (

daş ilə

 

baş

), 

ə

z

ə

ld

ən yoldaş

. 

daşqa çönə

nd

ə

 yol gösd

ə

r

ə

n çox olur. (

daşqa

: araba

). 

daşqa ilə

 

dovşan tutulmaz

. 

daşqaçı gözlü olsa, kor atıda yönə

t

ə

r. 

daşqaçısı bilgin ölkənin, başçısı, daşqaçı olar

. 

daşqanı at çə

k

ə

r, kölg

ə

sin it. 

daşqanın tə

k

əri, atın yə

h

ə

ri. 

daşqasını at çəkər, kölgə

sini it ç

ə

k

ə

r. 

410. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

daşqınlığın sonu şaşqınlığdır

. 

daşla könül yaşamış, daşdan könül patlamış

. 

daşlanaram tüm sevgilə

r yönünd

ən, yalqız qalıb umat çönmüş yazım var

. 

(

daşlanaram

: 

atılaram)

. (umat: umay. b

ə

xt). 

daşlara börk qoyan yerdə, başlar börksüz qalar

. 

(k

ə

l

ə

m

ə

 börk qoyan yerd

ə

, 

k

ə

ll

ə

l

ə

r börksüz qalar). 

daşlı yerdən su şarıldar

. 

daşlıq suyu saxlaşar, qumluq suyu soğraşar

. 

daşsa süzsə

, iç

ə

rd

ə

ki b

əlgürür, açıq ağız, içində

kin aldurur. 

daşşağı çalpaqdan, elə

 

uğur dammaz

. 

(qıtmır, çinis, pulakıdan, elə

 xeyir 

g

ə

lm

ə

z. 

daşürə

k yok, ür

əkdaş olun

. 

datsız suyu qaynatmaqla aş olmaz

. 

davalı evdə

 qazan qaynamaz. 

davar g

ə

b

ə

rs

ə, piçaq tapılar

. 

davar yığma yığraşu, oyun qılma qarğaşu, yaşam sürmə

 

dartaşu

. 

(davar: 

mal. devl

ə

t) 

(yığraşu

: birbiri üsd

ə

 

yığma) (

oyun: beynin. fikrin) 

(

qarğaşu

: q

arma qarışıq) (

dartaşu

: ç

əkişlə

. mücadil

ə

 il

ə

). 

davarlının yeyə

nl

ə

ri çox olur, davar getdi yey

ə

nl

ə

ri yox olur. (

davarlı

: 

varlı)

. 

davası mə

nd

ən, duvası sə

nd

ə

n. 

411. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

davranış dəğər, çağunla gə

z

ə

r. 

(

ə

xlaq, d

əğər çağdan çağa dəğişə

r). 

davurlu evd

ə

 qazan qaynamaz. (

davalı evdə

 qazan qaynamaz

). 

dayağdan qurtulub, toxmağa tutulma

. 

dayaq yey

ə

r köprü üsd

ə

 k

ə

tt

ə

 olursa d

ə

v

ə

. (

k

ə

tt

ə

: yek

ə

). 

dayaq, ağrıyan yerə

 d

əğə

r. 

dayan g

ə

ldim, durma g

ə

ldim. 

(

ölüm carı kişi qulağına iki çeşitdə

 çatar, bir 

bölümü ''dayan g

ə

ldim'' 

eşidə

r, bir bölümü ''durma g

ə

ldim''). 

(

carı

: 

çağrısı)

. birinci bölümü 'ölüm aldadar', çün ölüm g

ə

lir

ə

m 

dem

ə

z, ikinci bölüm ölüm g

ə

lm

ə

d

ən ön işlə

rin bitir

ə

r, m

ə

n

ə

 

tay. 

dayanmağı seçə

n son, gücsüzlüy

ə

 yol qalmaz. 

(seçimind

ə

 

ardağ (ciddi) 

dursan var gücün üz

ə

 

çıxaca

q). 

dayaz (axmaq) kişi xanımın gözə

lliyin

ə, dayaz xanım kişinin gücünə

, 

puluna aldanar!. 

dayaz sular, haylı küylü axar

. 

dayça ösür at olur, fasca ösür tat olur. 

(ösür: böyür. böyürür). 

daz g

ə

liyi börkçüy

ə

. (

keç

ə

lin güz

əri börkçü tükanıdır)

. 

daz keç

ə

ld

ə

n xo

şlanar, də

rdli d

ərdin boşlanar

. (

boşlanar

: tök

ə

r. 

danışar

). 

daz, dazı görsə, başı qaşınar

. 

de dosduva desin dosduna, bilik g

ə

lsin bilik üstün

ə

. 

412. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dedi –

çıx ged ə

kil evind

ə

n. - söl

ə

diki-qorxum yoxdu!!!!!!!!!!!!!!!! 

ə

kill

ə

m!!!!!!!!!!!!!!!!!!. 

dedi neyçün dodaq üzr

ə

 

qonuşubdur gülüşün, dedi dərtdir acırır küydürür 

içd

ə

n

 

içimi

. (

acırır

: 

acı gördürür)

. 

dedikodunu öc

ə

rl

əri yaratar, başqafalar yayratar, kütbeyinlə

r inanar. 

(öc

ə

r: 

öcür: öcçü. kinli. 

intiqamçı)

. (

başqafa

: 

başıboş

. hovan. abdal. 

axmaq). 

dedil

ə

r bitir y

aşın, dedim işim qalır, dedilər dosların var, dedim bir çoxu 

yatır

. 

dedil

ə

r 

əzrail uşaq paylayır, dedi bizimkin almasın, batasıdan uşaq 

gözl

ə

nm

ə

z. 

dedil

ər sıxıntılar keçədir, yarın gə

lir, ömür bitdi keç

ə

n yoxdur, g

ə

l

ə

n 

yoxdur. t

ə

kc

ə

 

açar, qapılar açar 

–k

ə

ndiv

ə

 güv

ə

n. 

dedil

ə

r var d

ərmanı minbir, olursa də

rdi min, minbirinci d

ə

rdiv

ə

 sözdür 

g

ə

lir d

ə

rmanuva. 

(evr

ə

n göz

ə

l dil il

ə

). (dil: söz). 

dedil

ə

rs

ə

 

baş gə

tir, s

ə

n börk apar. 

dedim turuza üy

ə

 

ol, olusan dadın bilə

s

ə

n, olmusan, özün bil

ə

s

ə

n. 

(turuz. 

com). 

dedi

yin ağgün sə

n

ə, yaşatdın qarasın mə

n

ə

.