Atalar deyir

ə

m

ə

k: söz gurlamaq. x

ə

tiblik edm

ə

k). 

dağlara çıxmayan, uzaqları görə

nm

ə

z. 

dağlara qar yük olar, kişiyə

 ill

ə

r. 

dağlarda dağ ətri var, bağlarda bağ ə

tri var, m

ə

n öls

ə

m kösüm (

sin

ə

mi

) 

yumayın, köksümdə

 (

sin

ə

md

ə

) yar 

ə

tri var. 

dağlardan böyük, dağlardı

. 

dağlardan böyük, dağlardı

. 

(dağlardan böyük, dağlar)

. 

dağlı yer bulağsız, sulu yer qamışsız olmaz

. 

dağlı yer qarsız

, 

qalabalıq qaysız olmaz

. (

qaysız

: hadis

ə

siz

). 

394. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

daha olmaz önd

ən aşnalıq, yaraklarsın neçə

 yerd

ən cüdalıq

. 

dal qırılmadan camı sınmadan, can yerində

k

ə

n, bil

ə

k d

əğə

rin. 

dala düşə

nl

ə

rd

ə

 n

ə

rs

ə

 

çatmır, 

kölg

ə

 olub 

heçin dala düşmə

. 

dalam düşə

m qalam qalxam n

ə

 d

ə

r

ək, yaşam sürür, yolum durur

. (

n

ə

 

d

ə

r

ə

k: ön

ə

mi yox

). 

dalan suya, 

ə

l atar çöp

ə

. 

dalaşdıqca daralar, gengəşdikcə

 gen

ə

l

ə

r. 

dalda basılan, üzdə

 

doğar

. 

daldala qoyma düşə

 yer üzün

ə

, arxa g

ə

l

ən arxalıya

. 

(köm

ə

y

ə

 köm

ə

k ol). 

daldan t

ə

pir, önd

ən qapır

. 

dalgeç yasa doğrudar

. (

dalgeç: istisna). (yasa: qanun). (

doğrudar

: isbat ed

ə

r

). 

dalı qaldın gic, önə

 keçdin bij dedil

ə

r, iti geddin d

əli, yavaş geddin çolaq 

dedil

ə

r. 

dalı qurumazdan, balanı ulumazdan

. 

(ağacı qurumazdan əğ, balanı 

uşaqlıqdan bə

sit (b

ə

sl

ə

). 

dalıda alar, burunda doğar

. (gec

ə

 

boylu düşə

n, irt

ə

 

doğur) (hə

r gizin, g

ə

zi var 

açlımağa)

. 

dalını güdmə

, ged

ə

ni itm

ə

. 

395. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dalışmaqla dalaşmağı, düşünmə

k

ə

 

öcüşmə

gi d

ə

ng tutma. -öcü qov, öcl

ə

 

qovul, öc

ə

 tutulma. 

dalıycan yaz gə

l

ən qışdan qorxma, dalıyca qış gə

l

ə

n, güzd

ə

n qorx. 

dalqa qayadan dalqınar, sevə

n sev

ə

nd

ən yalqınar 

(aldanar

). 

(dalqılmaq

: 

toxunub qalmaq. 

dalınıb qalmaq

. 

taxılıb qalmaq

. geri dönm

ə

k). 

dalqa qayadan dalqınar, sevə

n sev

ə

nd

ən yalqınar 

(aldanar

). 

(dalqılmaq

: 

toxunub qalmaq. 

dalınıb qalmaq

. 

taxılıb qalmaq

. geri dönm

ə

k). 

dalqasız su uzta üzə

n yetirm

ə

z. 

dalma sözün dalına, işən işə

 

yaşamda

. (

işə

n: inan). 

dam dir

ə

k üsd

ə

 durar. 

dam uça bil

ər, sevgi sına bilə

r. 

damı dayaq saxlar, sevgini sığal yağlar

. 

(

sığal

: 

oxşama

. nazlama). 

dam üz

ə

 

düşdü gözüm çer təğyə

, ist

ədim olsun işim rə

mzil

ə

 

aşkar təğiyə

, 

yanağın öpmə

y

ə

, quran

ə

 t

ə

f

ə

üül el

ə

dim, g

ə

ldi bu ay

ə

 ki, 

ə

n t

ə

p t

əğiyə

. 

dama çıxmağa, çıxacaq var, damdan enmə

y

ə

, en

ə

c

ə

k var. 

dama dama göl olar, heç dammasa, çöl olar. (dama-dama göl olur, axa-

axa sel). 

dama-dama göl olur, axa-axa sel. 

396. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

damar damar dam yıxar, damcı damcı göl yığar

. 

damar damar, daşı də

l

ə

r. (

damcı, damar, daş deşə

r). 

damarda qan oynamaz, heç n

ə

 

yerin tapmadı

. (

h

ə

r n

ə

y

ə

 çaba g

ə

r

ə

k

). 

damar-

damar, daşı də

l

ə

r. 

damcı axmaz sel olmaz, dilə

nçid

ə

 ut olmaz. (

ut: utanc. h

ə

ya

). 

damcı ''damar damar'' daş də

l

ə

r. 

(bir işdə

 

durmaq, işini qurmaq demə

kdir). (bir 

işdə

 durmaq: dir

əniş)

. 

damcı damcı donar, günü gə

l

ər dağ olar

. 

damcı damcı yığnatıb

 

dalqa bolar, damcı damcı ağnadıb də

rya bolar. 

damcı ə

k

ən yağış də

r

ər, yağış ə

k

ə

n selin güd

ə

r. 

damcı görüb, seli unutma

. 

damcı, damar, daş deşə

r. 

damcıda damar olsa, də

niz oynadar. 

damcıdan qaçıb yağmura düşmə

k. (

düşmə

k: uçramaq

). 

damcını sudan, bulağı çaydan qoruyan tanrıya güvə

n. 

 

damcının gücü nə

, d

ə

l

ə

 

daşı, damcı damar ilə

 

deşər daşı

. 

damcıyla da, susağlığ toxdar

. 

damda g

ə

z

ə

n keçid

ə

n, çamda g

ə

z

ən oğlaği

. (el

ə

 babadan, bel

ə

 atadan, 

bel

ə

 bala, böyl

ə

 b

ə

la). 

397. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

damdıran ə

l s

ə

nd

ə

 

olsun, damızlıq yer tapılar

. 

da

mğan damcı dam də

l

ə

r. (

d

amğan damcı, daş də

l

ə

r

). 

damı saxlayan dirəkdir, eli saxlayan tıraktur

. 

damış damış yağdırar, çaylar qurub çağdırar

. 

damış

. 

axış

. 

yağış

. 

damız də

miz isti. 

damla damla aşınar, çıxar qazan başına

. 

damla damla göl olar, damlamazsa çöl olar. 

damnışın bilmə

y

ən, yağnışın nə

 bilir. 

dan axşamım erkən aşdı neyləyim, pis yaxşıdan keçirmişə

m günl

ə

rim, bu 

gün 

ə

ld

ə

 m

ə

n bilir

ə

m neyl

əyim, boş veribə

n dünl

ə

ri, tox 

keçir

ə

m günl

ə

ri. 

(

dan axşamım

: ömür günüm). (erk

ən aşdı

: 

çox tez keçdi). (tox: n

ə

fsi dolu. gözü dolu). 

dan atar görm

ə

z gec

ə

 

yoxdur gözü, axmağa verməz yanıt bilgə

 

kişi 

susmaq seç

ə

r. 

(dan atar görm

ə

z gec

ə

 yoxdur gözü: gec

ə

 

dan atarı çə

k

ə

m

ə

z). 

dan atar görm

ə

z gec

ə

 

yoxdur gözü, axmağa verməz yanıt bilgə

 

kişi 

susmaq seç

ə

r. 

(dan atar görm

ə

z gec

ə

 yoxdur gözü: gec

ə

 

dan atarı çə

k

ə

m

ə

z). 

398. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dan atarı duman açar, çökə

r gec

ə

 duman yapar

. 

(atdı danım duman açdı, 

çökdü gec

ə

 

duman yapdı)

. 

{dan atası duman açar, gec çökə

si 

duman yapar. (gec: gec

ə

)}. 

dan atark

ən eşikdə

, gün yatark

ən beşikdə

. (

beşikdə

: 

deşikdə

. oyuqda. evd

ə

). 

(

eşikdə

: 

dışarda

. çöld

ə

). (g

ə

ncl

ə

r

ə

 

öğüd)

. 

dan atark

ə

n gül

ə

r üz, gec dön

ə

rk

ən ağlar göz

. (

gec: gec

ə

). 

(qoşalıq nisgili 

yaşayan yalğızlar)

. 

dan atark

ə

n sökül

ər qarnı bu boylu gecə

nin. 

dan atası duman açar, gec çökə

si duman yapar. 

(gec: gec

ə

). (

dan atarı 

duman açar, çök

ə

r gec

ə

 duman yapar). 

(atdı danım duman 

açdı, çökdü gecə

 

duman yapdı)

. 

dan atası duman açar, gec çökə

si duman yapar. 

(gec: gec

ə

). (

dan atarı 

duman açar, çök

ə

r gec

ə

 duman yapar). 

(atdı danım duman 

açdı, çökdü gecə

 

duman yapdı)

. 

da

n atmadan saçğanmaz

. (

saçğanmaz

: 

ışğınmaz

. . 

ışınmaz

. 

gün çıxmaz)

. 

dan b

ə

z

ə

yi iç

ə

 yarar, gün b

ə

z

ə

yi el

ə

 yarar, tün b

ə

z

ə

yi 

ə

r

ə

 yarar. 

(dan: 

s

ə

h

ə

r) (gün: günüz) (tün: gec

ə

). 

dan irt

əniz umutlu, axşam gecə

z umuqlu. 

(dan irt

ə

niz: 

sübh sabahız)

. 

(umuq: yolda olan umut). 

dan ışığı gecə

 qalmaz!. 

399. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

dan mürgüsü yolçunu yoldan qoyar. (

mürgüsü: 

huşlanması

). 

dan naxıra tün axıra

. 

dan soyuğu yolçunu yoldan edmə

z. 

dan sökdü, yandı gecə

 (

sök

ə

rs

ə

 dan, sön

ə

r gec

ə

. - 

örtük düşdü, dan söküldü

. - 

başlıq düşdü, baş göründü

. - taq

qa düşdü, kə

l göründü). 

dan tez atmış bu gecə

, gözl

ə

m

ə

y

ə

 

yoğdu öğün, başın at yat günüzün, 

günd

ə

 

batar, axşam olar

. (

öğün

: 

çağ

. zaman. növb

ə

t). 

dan yem

ə

yin yükünl

ət, şam yemə

yin yüngüll

ə

t. 

(yükünl

ə

t. 

ağırlat

. yükl

ə

t). 

dana tutmağa, inə

k saxla. 

danam ged

ə

r 

naxıra, axşam gə

l

ər axıra

. (

danam: 

dan çağı

. 

səhər)

. 

(yılxı 

yaşamı böylə

dir). (

yılxı

: heyvan). 

danğısız (

insafsız

) türk olmaz, başsız börk olmaz

. 

danıq danalara bildiri

. -

tanrı, yaradan dildə

 

sorar sorqu sorağlar sınağında, 

danan olmuşsa dilin, sorquya tut

maz bel

ə

 billah!, g

ə

d

ə

 

billah!

. 

(danıq

: mülhid). (

sorqu sorağlar

: hesab kitablar). 

danıq danalara bildiri

. -

tanrı, yaradan dildə

 

sorar sorqu sorağlar sınağında, 

danan olmuşsa dilin, sorquya tutmaz belə

 billah!, g

ə

d

ə

 

billah!

. 

(danıq

: mülhid). (

sorqu sorağla

r: hesab kitablar). 

400. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

danıq dönük adlanar, kə

ndi yurdun qoyan, özg

ə

 yurdun qoruyan

 

(danıq 

dönük: gavur xain). (dey

ə

 bilm

ə

r

əm kişi buna)

. 

danın ertin uğursuz biri çıxırsa uğruva sə

nin, d

ə

nin s

əpip yolun sapdır, 

uğrun çevir başqa bir yönə

. 

(

danın ertin

: s

ə

h

ə

r tezd

ə

n). 

(uğursuz

: yumnsüz. 

şum)

. 

danın ertin uğursuz biri çıxırsa uğruva sə

nin, d

ə

nin s

əpip yolun sapdır, 

uğrun çevir başqa bir yönə

. 

(

danın ertin

: s

ə

h

ə

r tezd

ə

n). 

(uğursuz

: yumnsüz. 

şum)

. 

danışan çoban lal bilgə

d

ə

n ir

ə

li. (

ir

ə

li: 

ə

fz

ə

l

). 

danışan dağı aşdı, danışmayan yolu çaşdı

. 

danışan dilin olsun, yeyilən aşın, sağlanan başın

. 

danışan qanmaz olsa, dinlə

y

ə

n bil

ə

n g

ə

r

ə

k. (qanmaz: axmaq). 

danışan, dağı aşdı, danışmayan, yolu çaşdı

. 

(

danışan

: 

savlaşan

. m

əşvə

r

ə

t 

ed

ə

n). 

danışanda dilivə

, yey

ə

nd

ə

 

ə

liv

ə

 yiy

ə

 (

yiy

ə

l

ə

n). (

danışdın, dilivə

, yedin, 

ə

liv

ə

 

yiy

ə

). 

danışanda xoşdu, xəşliyə

nd

ə

 

boşdu

. 

danışanda susmağı unutma, susanda sözüvü

. 

danışanlar tov aşmış, danışmayan yol çaşmış

. 

(tov: 

> dağ

) (

danışmaq

: 

danışqanmaq

: 

tanışlıq, bilgi almaq)

. 

401. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

danışdığın qanan, susduğun

 bil

ə

r. 

danışıb susudurulmaqdansa, danışdırılmayınca susmaq yeğ

. 

danışıb susudurulmaqdansa, danışdırılmayınca susmaq yeğ

. 

danışıq, qonuşuq, gəpiş olan yerdə

 söz, oy g

əlişə

r

. 

(aytışıqdan söz doğar)

. 

(söz danışıqdan keçə

r). 

danışırsan dilivə

, yeyirs

ə

n 

ə

liv

ə

 yiy

ə

 

(

yiy

ə

l

ə

n

). 

danışqanla dalaşqan yol yoldaşı olanmaz

. 

danışmağa söz yoxdur, görüşmə

y

ə

 

yer yoxdur, baxışmağa üz yoxdur, 

uzaq qaldın ıraq dur, yaxınçılıq yozluqdur

. (

yozluqdur: iki 

üzlülükdür

). 

danışmağın bilir, düşünmə

yi unudub. 

danqalıq dingə

lik . (t

ə

klik dinclik). (t

əhlik dişlik)

. 

(azacıq aşım, ağrımaz 

başım)

. 

danla atıb günlə

 

batam, uşaqsini yerdə

 yatam. (

uşaqsini

: 

uşaq kimi

). 

danlamayın ol kimi aşqa uya, deyiplər sevgi, kilimi suya bıraxar

. 

danma söyl

ə

s

ə

n, dinm

ə

 bilm

ə

s

ə

n. 

danmaq haçan olumluğa yol açmış

. 

danmaq il

ə

 

qanmağa yol açılmaz

. 

402. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

danmaq kimi öğrə

tib, s

ən olasan ikinci, çalış öğrəş birində

n, ta olasan 

ilkinci. 

dar ağacın quranlar, nə

 

vermişlər yaşama, bu yolda sən çalışsan, ölmə

yin 

yeğ yaşama!

. 

dar ağacın yıxanlar, dar başına çıxmasın, başda gücün

 g

ə

z

ə

nl

ə

r, el 

yazısın yazmasın

. 

dar börk başı sıxar, pis arvad ürə

yi. 

dar geym

ə

y

ə

n, gen geym

ə

z, gen geym

ə

y

ə

n, heç geym

ə

z. 

dar quran, dara ç

ə

kilir. 

dar olur sıxır

, 

gen olur çıxır

. 

dar yer pis gün, çıxmazlara düşəli, sınağ düşdü, doslar sındı yar qaçdı

. 

dara 

çıxmaq, yol açmaz

. 

dar yıxılsa, asılmaz

. 

darağ toka girmə

z. 

(toka: bükük. bürkük. 

sıx

. tünlük yer. 

pırtlaşıq, qarışıq yer)

. 

(h

ər işin özə

lliyin gör). 

darda qalan qurt, 

ıslağ olan it yatamaz!

. 

dardan asılanın evində

, k

ə

ndird

ən danışmazlar

. 

dargünd

ə

 tutan dosd 

əli doslar yaşasın

. 

darı (

darıq

) göz çıxarar 

(kiçikliyn

ə, azlığınaqarşın, etgili, güclü olan)

. 

403. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

darığ verdim, oğun aldım, oğun verdim çörək aldım, çörə

k verd

ə

 

al sağın

: 

yarıt, rə

hm

ə

t qazan. (

oğn >

 

un)

. 

(

sağın

: 

yarıt, rə

hm

ə

t). 

darıxan qınki çata barçağın

a. (

qınki

: ç

ə

tinki

). 

darıxan yolun çaşdı, darıxmayan yola başdır

. 

darıxırsın yarığın bul

. 

darıxış düşsə

 iç

ə

, nisgil olur!. (