Atom massa. Molyar massa. Modda miqdori va massa Reja

ADABIYOTLAR RO‘YXATI

6. 
   Qosimov О‘zbekiston qurilish ashyolari,Toshkent, 2003 y.
   
7. 
   Qosimov E. Qurilish ashyolari, Toshkent, 2004 y.
   
8. 
   Hamidov A., Madumarova X. va b. Qurilish materiallari fanidan «Beton» mavzusiga interfaol strategiyalardan foydalanib о‘tiladigan mashg‘ulotning metodik ishlanmasi. Namangan, NamMPI,2006 yil.
   
9. 
   Xurramov SH.X. Qurilish materiallari (ma’ruza matnlari tо‘plami.
   
10. 
    Qosimov I. Qurilish materiallari. - T., О‘qituvchi, 1972
    

SUVNING QATTIQLIGI UNI YUMSHATISHNING TEXNIKADA AHAMIYATI.
Reja:
1.Suvning qattiqligi
2.Suvning qattiqligini yumshatishning texnikada ahamiyati
3. Suvning qattiq normalari


Suvning qattiqligi - tarkibida Kalsiy (Ca)+ va Magniy (mg)+ ionlari boʻlgan suvning xossasi. Suvning qattiqligi 2 xil: nokarbonat qattiqlik — suvda kalsiy va magniy sulfatlar erishidan kelib chiqadi; karbonat qattiqlik — suvda kalsiy va magniy bikarbonatlar erishidan hosil boʻladi.
Suvning umumiy qattiqligi shu qattikliklar yigʻindisiga teng . Umumiy qagtiklik 1 l suvdagi kalsiy va magniy ionlarining milligrammekvivalentlari yigindisi (mgekvGʻl) bilan oʻlchanadi. Qattiqligi 1-1.5 mgekv/ litr bo'lgan suv o'ta yumshoq, 1.5-3 mgekv/l dan kam boʻlgan suv yumshoq, 3—6 mgekv/l boʻlgan suv oʻrtacha , 6-10 mgekv/l o'rtacha qattiq, 10 mgekv/l dan ortiq boʻlgan suv esa juda qattiq suv hisoblanadi. Tabiiy Suvning qattiqligi turlicha. Daryo va koʻl suvining qattiqligi 0,1—0,2 mgekv/l (tayga va tundra), yer osti suvi, dengiz va okean suvining qattiqligi 80— 100 mgekv/l Suvning qattiqligi tufayli bugʻ qozonlari devorlariga choʻkmalar choʻkadi, kir yuvganda sovun koʻp sarflanadi. Qattiq suvda sabzavot, goʻsht yaxshi pishmaydi va h.k. Suvning qattiqligi katta boʻlsa, siydikda tosh paydo boʻladi. Markaziy suv taʼminotida, asosan, isteʼmol qilinadigan Suvning qattiqligi 7 mgekv/l gacha boʻlishiga yoʻl qoʻyiladi. Suvning qattiqligi katta boʻlganda suvni yumshatish usullari qoʻllanadi.
Suvni yumshatish - kimyoviy ishlov berish yoʻli bilan suvning qattiqligini yoʻqotish. Bunda suvga soda, natriy fosfat kabi tuzlar qoʻshiladi. Shunda kalsiy va magniy SaSO3 MgCO3, Sa(RO4)2 va M§3(RO)2tarzida choʻkadi. Suvni yumshatishning ionit usuli ham bor. Ionitlar suvda erimaydigan tabiiy yoki sunʼiy materiallar, mas, sulfat kislota bilan ishlov berilgan kumir, sunʼiy alyumosilikatlar yoki turli smolalardan iborat. Suv ionitlar orqali suzilganda ularning ionlari (zaryadli zarrachalari) suvdagi qoʻshimchalar ioniga almashinadi, natijada suv yumshaydi.
Tabiatda toza suv uchramaydi: uning tarkibida doimo biror moddalar aralashgan bo‘ladi. Jumladan, suv yer qobig‘idagi tuzlar bilan o‘zaro ta’sirlashib, muayyan qattiqlikka ega bo‘lib qoladi.
Suvning qattiqligi — suvda kalsiy kationlari Ca2+ va magniy kationlari M g2+ borligidan kelib chiqadigan xossalari to‘pIami.
Agar suvda bu kationlarning konsentratsiyasi yuqori bo'lsa, u holda suv qattiq, agar kam bo‘Isa — yumshoq deyiladi. Xuddi ana shu kationlar tabiiy suvlarga o£ziga xos xususiyatlar baxsh etadi. Kir yuvilganda qattiq suv gazlamalarning sifatini yomonlashtiradi va ko‘p sovun ishlatishga to‘g‘ri keladi, sovun Ca2+ va Mg2+ kationlarini bogiashga sarflanadi.
2Cl7H 35COO“ + Ca2+ = (C17H35COO)2Ca I
2C17H 35COCT + Mg2+ = (C17H 35COO)2Mg I
va ko‘pik shu kationlar to'liq, cho‘kkandan keyingina hosil bo‘ladi. Ba’zi sintetik yuvish vositalari qattiq suvda yaxshi yuvadi, chunki ularda kalsiy va magniy tuzlari oson eriydi. Qattiq suvda ovqat mahsulotlarining pishishi qiyin b o ‘ladi, unda qaynatilgan sabzavotlarning esa ta’mi bo‘lmaydi. Choy yaxshi chiqmaydi va ta’mi yo‘qoladi. Shu bilan birga bu kationlar sanitariya-gigiyena jihatdan xavfli emas, magniy kationlari Mg2+ ning miqdori ko‘p bo‘lganda dengiz yoki okeandagi singari suv taxirroq bo‘ladi va odam ichagida surgi sifatida ta’sir etadi.
Qattiq suv bug‘ qozonlarida foydalanish uchun yaroqsizdir: qaynatilganda unda erigan tuzlar qozonlarning devorlarida quyqa qatlamini hosil qiladi va bu qatlam issiqlikni yaxshi o‘tkazmaydk Bu yoqilg'ining ko‘p sarflanishiga, qozonlarning muddatidan ilgari ishdan chiqishiga, ba’zan esa qozonlarning o‘ta qizib ketishi natijasida avariyaga sabab bo‘ladi. Suvning qattiqligi metall konstruksiyalar, truboprovodlar, sovitiladigan mashinalarning g'iloflari uchun zararlidir.
Kalsiy kationlari Ca2+ kalsiyli qattiqlikni, magniy kationlari Mg2+ esa — suvning magniy/i qattiqligini keltirib chiqaradi. Umumiy qattiqlik kalsiy va magniyli qattiqliklardan, ya’ni suvdagi Ca+ va Mg2+ kationlarining konsentratsiyalari yig‘indisidan hosil bo‘ladi.
Suvni yumshatish jarayonlariga nisbatan olganda karbonatli va karbonatsiz qattiqlik bo‘ladi. Ca2+ va Mg2+ kationlarining suvdagi gidrokarbonat ionlari HC03 ga ekvivalent bo‘lgan qismi keltirib chiqargan qattiqlik karbonatli qattiqlik deyiladi. Boshqacha aytganda, karbonatli qattiqlik kalsiy va magniy gidrokarbonatlarning borligidan bo‘ladi. Suv qaynatilganda gidrokarbonatlar parchalanadi, hosil bo‘lgan kam eriydigan karbonatlar esa cho‘kmaga tushadi va suvning umumiy qattiqligi karbonatli qattiqlik qiymati qadar kamayadi. Shuning uchun karbonatli qattiqlik muvaqqat qattiqlik ham deyiladi. Qaynatilganda kalsiy kationlari Ca2+ karbonat holida cho‘kmaga tushadi:
Ca2+ + 2 H C 0 3“ = C aC 0 3 4, +H20 + C 0 2
magniy kationlari Mg2+ esa — gidroksikarbonat yoki magniy gidroksid (pH>10,3 bo‘lganda) holida cho'kmaga tushadi:
2Mg+2 + 2 H C 0 3 + 2 0 H = (M g0H )2C 0 3 i +H20 + C 0 2
(gidroksid-ionlar OH- suv bilan HC03 ionlarning o‘zaro ta siri hisobiga hosil bo‘ladi:
H C 0 3 + H 20 <=> H 2C 0 3 + OH"
Qattiqlikning suv qaynatilgandan keyin ham qiladigan qismi karbonatsiz qattiqlik deyiladi. U suvda kuchli kislotalarning, asosan sulfatlar va xloridlarning kalsiyli va magniyli tuzlarining miqdori bilan aniqlanadi. Suv qaynatilganda bu tuzlar yo‘qolmaydi, shu sababli karbonatsiz qattiqlik doimiy qqftiqlik ham deyiladi.
Natriy ionlarining ko'pchilik qismidan foydalanilgandan keyin kationitlar odatda regeneratsiyalanadi — natriy xlorid eritmasida ushlab turiladi, uning ishtirokida teskari jarayon sodir boiadi: natriy ionlari kationitdagi kalsiy va magniy ionlariga almashinadi va bu ionlar eritmaga o‘tadi:
CaR+2Na+=N a2R+Ca2+
MgR+2Na+=N a2R+Mg2+
Regeneratsiyalangan kationitdan qattiq suvni yumshatishda yana foydalanish mumkin.

• 
  Issiqlik . Suv isitiladi, kaltsiy va magniy bikarbonlari erimaydigan karbonatlarga kirib, suv isitgichining devorlariga, choynak va boshqalar devorlariga joylashadi. Ushbu usul suv uchun ehtiyojning ehtiyojida, masalan, berish uchun va qattiqqo'llikni vaqtincha (uglevodorodlash) kerakligini ta'minlaydi. Ushbu usulning minus, shuningdek, isitish sirtini shkaladan tozalash murakkabligi.
  
• 
  Reagent yumshatish . Usul (oh oh) 2 ni suvga yoki suvga yoki Soda, Na2Co3 Soda - Sodani, Na2Co3 Soda - yog'ingarchilik yoki tushuntirish bilan olib borishga asoslangan . Bundan tashqari, koagulantlar va flokulyantlarni joriy etish mumkin. Usul sanoatda katta karbonatning yuqori miqyosidagi suv iste'moli uchun ishlatiladi. Ohak va soda ohakini qo'llashda alkalinlik qattiqlik bilan bir vaqtning o'zida qisqartiriladi, shartli zarralar olib tashlanadi, shu jumladan kolloidlar, organik ifloslantiruvchi moddalar cho'kindi olovida ham tushishi mumkin. Ushbu usulning tanqisligi - regentlikning katta qismi, regent iqtisodiyotiga ehtiyoj, qovoqlardan foydalanganda katta uskunalar o'lchamlari, loydan foydalanish qiyin bo'lgan loyni shakllantirish qiyin. Ushbu usul ichimlik suvini tayyorlash uchun ishlatilmaydi, chunki yumshatilgan suv yuqori vodorodga ega.
  
• 
  Ion almashinuvi (NA-CATEA) . Eng keng tarqalgan va arzon usul uchun ishlatiladi sanoatva uchun xususiy suvni tozalash tizimlari . Usul natriy ionlarini natriy ionlari bilan almashtirishga asoslanadi, chunki suv NA-shaklda kuchli kislotali kislotali kislotali kislotali kislotali katakis orqali o'tadi. Tozalash jarayonida yuklab olishning ion birja resursi tugadi va uning regeneratsiyasi talab qilinadi. Qayta tiklash 6-10% natriy xlorid eritmasiga ( halokat tuzi), Regeneratsiya paytida kaltsiy va magniy ionlari natriy ionlari bilan almashtiriladi va yuklash keyingi ishlarga tayyor. Qayta tiklash chastotasi suv manbaining qattiqligi bilan belgilanadi.
  
• 
  Teskari osmos va nanofiltratsiya . Ushbu usullar membranani tozalash usullariga tegishli. Asoslangan teskari osmos Nanofiltratsiya yarim tartibli membrana orqali filtrlash printsipiga ega. Tozalash jarayonida boshqa ionlar va ifloslantiruvchi moddalar olib tashlanadi, suvning minerallashuvi kamayadi. O'rnatmalar ham sanoat va maishiy miqyosda ishlab chiqariladi. O'rnatmalar teskari osmos Juda qattiq suvni minerallashtirish yoki natriyni tozalashda ajralmas narsa. MATTning minuslari ion almashinuvi, quvvat sarfi bilan taqqoslaganda yuqori.
  

Suv erigan suv, ishqorli er metvokati ko'p sonli. Asosan, kaltsiy va magniy ta'sir qiladi, ularning murakkabligi asosiy qattiqliklari bo'lgan birikmalar ta'sir qiladi.
Qattiqlik nafaqat imkoniyatni, balki uning ichki yoki sanoat ehtiyojlarida ham foydalanishni aniqlaydi.
Tatib ko'rmoq Qattiq suv ajratish juda oson - bu juda achchiq. Ba'zida qattiq siqilganligi sababli bahor suvining achchiq ta'mlari mavjud.
Tashqi ko'rinishida Qaynatilgandan keyin bilib olishingiz mumkin. Bunday holda, tuzlar har qanday kemaning pastki qismida osongina ko'rinadigan cho'kindi qatlamiga tushadi.