Ayrı-seçkilik әleyhinә Avropa hüququ üzrә mәlumat kitabı
Konvensiyanın Aİ hüququndan kənar tətbiqi
Yüklə 1,45 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.5.1. “Şəxsi” Sfera: şəxsi və ailə həyatı, övladlığa götürmə, ev və nikah 148
|
3.5. Konvensiyanın Aİ hüququndan kənar tətbiqi
AİHK-na uyğun olaraq müdafiənin ayrı-seçkilik əleyhinə olan direktivlərin müdafiəsi ilə üst-üstə düşdüyü yuxarıda müzakirə edilmiş işlərə əlavə olaraq, əhəmiyyətli sayda sahələr mövcuddur ki, orada AİHK əlavə müdafiəni təmin edir.
Xüsusilə əhəmiyyət kəsb edən sahələrdən biri də Üzv dövlətlərin Aİ qanunvericiliyinə geniş səlahiyyət vermədiyi ailə və şəxsi həyat sferasıdır. AİHM-nə verilmiş şikayətlər əsasən vərəsəlik, boşanmış valideynlərin uşaqlarla görüşmək imkanı və atalıq məsələləri ilə bağlı işlərdə müxtəlif münasibətlərin olması ilə əlaqədar olub. Növbəti və 4-cü Fəsildə müzakirə edilən Mazurek Fransaya qarşı, 149
Sommerfeld Almaniyaya qarşı 150
və Rasmussen Danimarkaya qarşı 151
işləri vərəsəlik qaydaları, boşanmış valideynlərin övladlarla görüşməsi və atalıq məsələləri ilə bağlı işlərdə fərqli rəftar məsələsinə aid olub. 8-ci Maddə həm də övladlığa götürmə hallarını da əhatə edəcək. Yuxarıda müzakirə edilmiş E.B. Fransaya, qarşı işi də bir daha göstərdi ki, hətta AİHK-in mətnində övladlığa götürmə ilə bağlı birbaşa hüquq nəzərdə tutulmasa da, bu hal Konvensiyanın əhatə dairəsinə düşə bilər. Əlavə olaraq, AİHM əvvəlki presedent hüququna istinad edərək, bu məsələnin 8-ci Maddə ilə tənzimlənməsi üçün ümumi istiqaməti müəyyən edir: 91 Avropa ayrı-seçkilik əleyhinə hüququnun əhatə dairəsi _____________________________________ 148. AİHK-nın 8-ci Maddəsinin əhatə dairəsinin izahı AŞ-nın Hüquqşünaslar üçün İnsan Hüquqlarının Təhsili internet səhifəsində verilib: Kilkelly, Şəxsi və Ailə Həyatına hörmət hüququ İnsan Hüquqları üzrə stolüstü No. 1, 2001, bax: www.coehelp.org/mod/resource/view. php?inpopup=true&id=1636. 149. AİHM, Mazurek Fransaya qarşı (Mazurek v. France) (No. 34406/97), 1 fevral 2000 150. AİHM, Sommerfeld Almaniyaya qarşı (Sommerfeld v. Germany) [GC] (No. 31871/96), 8 iyul 2003. 151. AİHM, Rasmussen Danimarkaya qarşı (Rasmussen v. Denmark) (No. 8777/79), 28 noyabr 1984.
‘…8-ci Maddə çərçivəsində ”şəxsi həyat” anlayışı digər insan hüquqları ilə əlaqəli şəkildə daha geniş məzmun alır ki, buraya da, digər məsələlərlə yanaşı, digər insanlarla əlaqələrin yaradılması və inkişaf etdirilməsi də daxildir… “şəxsi inkişaf” hüququ......və ya öz müqəddəratını təyin etmə hüququ. 8-ci Maddə ilə müdafiə edilən şəxsi sferanın əhatə dairəsinə düşən…. gender baxımından identifikasiya, cinsi oriyentasiya və cinsi həyat anlayışları .....və uşağın olub olmaması seçiminə hörmət də bu məzmuna daxildir. 152
Beləliklə, 8-ci Maddənin əhatə dairəsi olduqca genişdir. AİHK xüsusən 12-ci Maddə ilə mühafiə olunan nikah hüququ kimi digər sahələri də əhatə edir. Misal: Muñoz Díaz İspaniyaya qarşı işdə ərizəçi öz ölkəsinin qanunvericiliyində tanınmayan Roma adətləri ilə nikaha daxil olmuşdu və buna görə də onun nikahı rəsmi hesab edilmirdi. 153 Buna baxma- yaraq, hakimiyyət orqanları ərizəçiyə onlara verilmiş şəxsiyyəti təsdiq edən sənədlər, güzəştlərin ödənilməsi və onların “nikah kitabında” qeydiyyat aparılması baxımından evli münasibəti göstərmişdilər. Həyat yoldaşının vəfatından sonra yaşayış pensiyasının alınması üçün hökumətə müraciət etsə də, onun nikahı yerli qanunverciliklə etibarsız sayıldığından, müraciəti rədd edilmişdi. AİHM müəyyən etdi ki, hökumət ərizəçiyə evli kimi davrandığına görə, o digər “təmiz niyyətl” cütlüklərlə ”(texniki səbəbdən nikahları etibarlı olmasa da, evli olduqlarına inananlar) eyni vəziyyətdə idi və həmin cütlüklərin yaşayış pensiyası almaq hüququ var idi. AİHM bu nikahın etibarsız sayılmasında qeyri-qanuni hal olmamasını (12 və 14-cü Maddələrə əsaslanaraq) müəyyən etsə də, digər xoş niyyətli həyat yoldaşlarına verilən yaşayış pensiyasının ərizəçiyə verilməməsini ayrı-seçkilik kimi (14-cü Maddə ilə birgə Protokol 1-in 1-ci Maddəsinə əsaslanaraq) dəyərləndirdi. Beləliklə, əsas insan ləyaqətinin qorunması sahəsində AİHM olduqca dar mülahizə sərbəstliyi nəzərdə tutsa da, bu hüquqları pozula bilən və həssas vəziyyətdə olan digərlərinin müdafiəsi ilə bağlı narahatlıq doğuran məsələlərlə münasibətdə tarazlaşdırılmalıdır. 92 Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququ üzrə Məlumat kitabı _____________________________________ 152. AİHM, E.B. Fransaya qarşı (E.B. v. France) [GC] (No. 43546/02), 22 yanvar 2008, para. 43. 153. AİHM, Munoz Diaz İspaniyaya qarşı (Muñoz Díaz v. Spain) (No. 49151/07), 8 dekabr 2009.
Misal: Sommerfeld Almaniyaya qarşı iş Alman qanunvericiliyi çərçivəsində atanın övladı ilə görüşə bilməsi məsələsi ilə əlaqəli idi. 154 Milli qanunvericiliyə görə uşağın valideynlərinin nikahı olmadığı halda anaya atanın uşağı görməsinə etiraz etmə hüququ verirdi. Bu halda ata bu etirazı aradan qaldırmaq üçün məhkəməyə müraciət etməli idi. Hökumət bu qanunun ayrı-seçkilik yönümlü olmamasını nikahdan kənar münasibətlərdə ataların uşaqlara qarşı aşağı maraqda olması ilə əsaslandırırdı. AİHM müəyyən etdi ki, valideynlərin övladlarını görmək hüququ ilə bağlı işlərdə Dövlətin mülahizə sərbəstliyi xüsusilə dar olmalıdır. Bundan əlavə o, müəyyən etdi ki, nikahdan kənar və ya onun çərçivəsində doğulan uşaqlara valideynlik hüququ ilə bağlı fərqli münasibət bəslənməsini AİHK-a əsasən əsaslandırmaq üçün olduqca tutarlı səbəblərin olması vacibdir. Eyni məsələ nikahda doğulmuş uşağın atası ilə müqayisədə nikahdan kənar doğulmuş uşaqların atalarına münasibətdə fərqli münasibət göstərilməsinə də şamil edilməlidir. Məhkəmə müəyyən etdi ki, Hökumətin izahatı belə fərqli münasibəti əsaslandırmır. Yuxarıdakı işdə AİHM, atanın marağının uşağın marağı ilə üst-üstə düşdüyünü nəzərə aldı, belə ki, atası ilə ünsiyyət uşağın da xeyrinə idi. Bununla belə, uşağın marağının atanın marağına zıdd olduğu məqamlarda, dövlətə uşağı müdafiə etmək üçün qaydaları geniş təfsir edərək tətbiq etməyə icazə veriləcək. Misal: Rasmussen Danimarkaya qarşı işdə ərizəçi onun valideynlik hüququ üzrə mübarizə aparmasına qoyulan məhdudiyyətlərdən şikayət edirdi. 155 AİHM burada cinsi mənsubiyyət baxımından fərqli rəftar olmasına baxmayaraq, bu davranışın əsaslandırılmış olduğunu müəyyən etdi. Bu uşağın statusunda dəqiqlik və təhlükəsizliyi təmin etmək məqsədi ilə atanın daha sonra atalıq hüququndan istifadə etməsi ilə bağlı iddia qaldırmasının məhdudlaşdırılmasına yönəlmiş qanuni bir addım idi. Bu məsəıəyə AİHK üzv dövlətləri arasında yeknəsək münasibətin olmaması səbəbilə AİHM Dövlətə geniş mülahizə sərbəstliyi verərək bu qərarı əsaslandırılmış hesab etdi. 156
93 Avropa ayrı-seçkilik əleyhinə hüququnun əhatə dairəsi _____________________________________ 154. AİHM, Sommerfeld Almaniyaya qarşı [GC] (No. 31871/96), 8 İyul 2003, paraq. 93. Oxşar faktlarla: AİHM Sahin Almaniyaya qarşı [GC] (No. 30943/96), 8 İyul2003. Həmçinin bax: AİHM, Mazurek Fransaya qarşı (No. 34406/97),1 Fevral 2000, 4-cü Fəsildə (Mühafizə əsasları) müzakirə edilən kəbindən kənar doğulmuş uşaqlara fərqli rəftar. 155. AİHM, Rasmussen Danimarkaya qarşı (Rasmussen v. Denmark) (No. 8777/79), 28 noyabr 1984. 156. AİHM, Rasmussen Danimarkaya qarşı (Rasmussen v. Denmark) (No. 8777/79), 28 noyabr 1984, par. 40-42. |