Ayrı-seçkilik әleyhinә Avropa hüququ üzrә mәlumat kitabı

Əsas məqamlar

•  Üçüncü  Dövlətin  Vətəndaşı  Direktivinə  əsasən  uzun  müddətli  rezident

sayılan şəxslərə də Aİ-nin ayrı-seçkilik əleyhinə olan Direktivində göstərilən

bərabər rəftar  tətbiq edilir. 

• Üçüncü dövlət vətəndaşlarının uzun müddətli rezident statusu olmadığı hal-

larda isə onlar ayrı-seçkilik əleyhinə olan direktivlərin təmin etdiyi qoru-

madan məhdud şəkildə istifadə edirlər: 

• iş şəraitində və ya peşə təlimlərinə çıxış sahəsində cinsi oriyentasiya,

yaş, əllillik, dini  baxış və ya etiqadları zəminində ayrı-seçkilikdən müdafiə

olunmaq üçün. Lakin onlar işlə təmin olunma üzrə bərabər imkanlardan

yararlanmırlar; 

• Mal və Xidmətlər üzrə Gender Direktivi və Gender Bərabərliyi Direktivinə

(Recas)  əsasən  üçüncü  dövlət  vətəndaşları  məşğulluq  və  mal  və

xidmətlərə çatımlılıq sahəsində cinsi zəmində ayrı-seçkilikdən müdafiə

edilirlər. 

• Aİ-nin ayrı-seçkilik əleyhinə olan direktivi ilə təmin edilən müdafiənin fərqli

əhatə dairəsi var: 

•  irq  və  etnik  məsələlər  üzrə  geniş  müdafiə  mövcuddur,  bu  özündə

məşğulluğa, sosial rifaha, mal və xidmətlərə çatımlılıqda müdafiəni ehtiva

edir; 

• məşğulluğa, sosial təminata (bu sosial rifahdan daha dar mənanı ehtiva

edir) və mal və xidmətlərə çatımlılıqda cinsi ayrı-seçkilik qadağan edilib; 

97

Avropa ayrı-seçkilik əleyhinə hüququnun əhatə dairəsi

_____________________________________

165. AİHM, Opuz Türkiyəyə qarşı (Opuz  v. Turkey) (No. 33401/02), 9 iyun 2009.

166. AİHM, D.G. İrlandiyaya qarşı (D.G. v. Ireland) (No. 39474/98), 16 may 2002; AİHM, Bouamar

Belçikaya qarşı (Bouamar v. Belgium) (No. 9106/80), 29 fevral 1988

---

• cinsi oriyentasiya, əlillik, din və etiqad, yaş məsələləri hazırda yalnız

məşğulluğa çatımlılıq kontekstində müdafiə olunan sahələrdir. 

•  AİHK-in  müdafiə  əsasları  siyahısı  tükənməzdir.  Hərkəs  AİHK-nın

müddəalarına  əsasən  yerli  məmurlar,  məhkəmə  və AİHM  qarşısında  iş

qaldıra bilər. 

• AİHM  ayrı-seçkilik  üzrə  şikayətlə  üzləşdikdə  onu  birbaşa  maddi  hüquq

norması və ya 14-cü Maddə ilə əlaqədar şəkildə araşdırır. 

• Yalnız 14-cü Maddə əsasında şikayət vermək mümkün deyil, o başqa maddi

hüquq pozuntusu ilə birgə baxılır. Ərizəçinin şikayət etdiyi hüquq pozuntusu

ilə əlaqədar maddə üzrə anlayışa geniş yanaşması yetərlidir. 

• AİHK-in 12-ci Protokolu ayrı-seçkiliyə məruz qalmama ilə bağlı müstəqil

hüquq yaradır. Bu yerli hüquqda yaradılan və ya təcrübədən yararlanan hər

hansı bir hüquqa oradakı anlayış 14-cü Maddədə göstərilən “ayrı-seçkilik”

ilə uyğun gəldiyi zaman tətbiq edilir. 

• AƏM, Aİ hüququ çərçivəsində şəxslərə hüquqlardan tam və hərtərəfli yarar-

lanmaq  imkanı  vermək  üçün  əhatə  dairəsində  olan  sahələri  olduqca

genişləndirib. 

• AİHK-in  əhatə  dairəsi  həm  maddi  hüquqlar  baxımından,  həm  də  14-cü

Maddənin tətbiqi üçün tövsif edilməsi baxımından Aİ direktivlərindən daha

genişdir.

• Şəxsi həyat və ailə hüququ kimi elə xüsusi sahələr var ki, siyasi iştirak və

cinayət hüququ məsələləri ilə bağlı sahələr Aİ-nin  ayrı-seçkilik əleyhinə

direktivlərinin əhatə dairəsindən kənarda qalır (buna görə də Fundamental

Hüquqlar Xartiyasından kənarda qalır). 

•  Buna  görə  də  ayrı-seçkiliyin  qurbanı  olmuş  şəxslər  məkəmə  prosesini

başlamazdan  əvvəl  düşünüb  bunu  direktivlər  və  ya  AİHK-nin  əhatə