Az eBook Archive

Yəqin ki, sevgi də bu kanallardan biridir, eləmi? 
 
Yox,  sevgi  belə  bir  kanal  deyil.  Sevgi  səndə  həmişə 
birliyin  “hissi-dərki”  kimi  mövcuddur,  həm  də  səndə  ka- 
nalın  açıq  olub-olmamasından  qətiyyən  asılı  deyil.  Sevgi 
kanal deyil, o bu kanal vasitəsilə dünyaya gələn bir şeydir. 
Nə  qədər  ki  özünü  forma  ilə  eyniləşdirmək  tələsindəsən, 
sevgi  ortaya  çıxmır.  Sənin  vəzifən  sevgi  axtarmaq  deyil, 
sənin vəzifən sevginin girə biləcəyi bir kanal tapmaqdır. 
 
Sakitlik 
 
Sizin indicə adını çəkdiklərinizdən başqa kanallar da varmı? 
 
Bəli, var. Aşkar olmayan Aşkar olandan ayrı deyil. O 
bu dünyaya bütöv şəkildə daxil olur, ancaq qiyafəsini elə 
dəyişdirirki,  heç  kəs  onu  tanıya  bilmir.  Əgər  sən  harada 
axtarmaq  lazım  olduğunu  bilirsənsə,  onu  hər  yerdə  tapa 
bilərsən. Hər an kanal açıla bilər. 
Uzaqda hürən itin səsini eşidirsən? Ya da yanından 
keçən maşının? Diqqətlə dinlə. Bütün bunlarda Aşkar ol- 
mayanın  mövcudluğunu  hiss  edirsən?  Hiss  etmirsən? 
Bunu səslərin ondan gəldiyi və yenidən ona qayıtdığı sa- 
kitlikdə axtar. Səslərdən çox, sakitliyə diqqət yetir. Ətraf- 
dakı sakitliyə diqqət etmək daxili səssizlik yaradır: idrak 
sakitləşir. Kanal açılır. 

---

181 
 
Hər səs sakitlikdən doğur, sonra ölür və sakitliyə qa- 
yıdır. Hətta yaşadığı müddətdə belə, sakitliklə əhatə olu- 
nur. Sakitlik səsə var olmaq imkanı verir. O hər bir səsin, 
hər bir musiqi notunun, hər bir mahnının, hər bir sözün 
mahiyyətində var olan, amma aşkar olmayan parçasıdır. 
Aşkar  olmayan  bu  dünyada  sakitlik  kimi  mövcuddur. 
Ona görə deyirlər ki, bu dünyada Tanrıya sakitlikdən çox 
bənzəyən heç nə yoxdur. Sənin ancaq ona diqqət yetirmə- 
yin lazımdır. Kimləsə söhbət edəndə belə, sözlər arasın- 
dakı fasilələrə, cümlələr arasındakı səssiz boşluqlara diq- 
qət et. Sən bunu edərkən, içindəki sakitlik ölçüsü böyü- 
məyə başlayır. Sakitliyə diqqət etsən, mütləq daxili dinc- 
lik tapacaqsan. Kənardakı sakitlik, içəridəki dinclikdir. Və 
sən Aşkar olmayana girərsən. 
 
F
əza 
(m
əkan, boşluq) 
 
Sakitlik  olmadan  heç  bir  səs  mövcud  olmadığı  kimi, 
"heç  nə"  də  onun  olmasına  imkan  verən  kosmik  (boşluq) 
olmadan mövcud ola bilməz. Hər bir fiziki obyekt, yaxud 
cisim  “heç  nədən”  törəyib,  “heç  nəylə”  əhatə  olunub  və 
axırda  “heç  nəyə”  də  qayıdacaq.  Ancaq  bu  hamısı  deyil. 
Hər  bir  fiziki  cismin  daxilində  “nədənsə”,  daha  çox  “heç 
nə”  var.  Fiziklərin  dediyinə  görə,  materiyanın  sərtliyi  il- 
lüziyadır. Hətta fiziki bədənin də daxil olmaqla, bütün 

---

182 
 
sərt  görünən  materiyalar,  demək  olar  ki,  100  faiz  boş- 
luqdan  ibarətdirlər;  atomlar  arasındakı  məsafə  onların  öz 
ölçüsündən  xeyli  böyükdür.  Bundan  başqa,  hər  bir  ato- 
mun daxili əsas etibarilə boşluqdan ibarətdir. Yerdə qalan 
isə,  sərt  materiyanın  hissəciklərindən  daha  çox  hər  hansı 
tezliyin  titrəyişinə  bənzəyir.  Buddistlər  bunu  artıq  2500 
ildən çoxdur ki, bilirlər. “Forma boşluq, boşluq isə forma- 
dır”,  –  qədim  və  məşhur  Budda  mətnlərindən  olan  Ham 
Sutrada
7 
deyilir. Hər şeyin mahiyyəti boşluqdur. 
Aşkar olmayan bu dünyada özünü təkcə sakitlik kimi 
göstərmir;  eyni  zamanda  məkan  kimi  bütün  dünyanı 
içəridən  və  kənardan  fəza  (boşluq)  olaraq  əhatə  edir.  Bu 
da  səssizlik  kimi  asanlıqla  diqqətdən  yayınır.  Hamı  mə- 
kanda  mövcud  olan  şeylərə  diqqət  yetirir,  amma  məka- 
nın özünə diqqət edən yoxdur.