AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adııra tariX İnstitutu

böyüK 
təhlÜKəbrb  qarşı-qarşıya 
qoyacağını  anlatdı.  Ilham  Əliyev  BMT  Baş  Assambleyasmm
102
Azarbııycan RespublİKasımn xarici siyasMind?
Erməniatan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi
59-cu  sessiyasmdaKi  çıxışında  Erməni stan-Azərbaycan,  Dağlıq 
Qarabağ  mimaqişəsinə  münasibətdə  Azərbaycanm  mövqeyini 
bir daha açıqladı, TŞ-nin fəaliyyətinə iradlarmı b id ird i və qeyd 
etdi  Kİ,  «Beynəlxalq  qurumun bir çox hallarda problemə  qeyri- 
KonstruKtiv  münasibəti  münaqişənin  aradan  qaldırılmasma, 
sülhiin  əldə  olunmasma  deyil, 
ƏKSim, 
Ermənistanm  Azərbay- 
cana  qarşı  növbəti  ərazi  iddialan  irəli  sürməsinə,  iimumilİKdə 
regionda  vəziyyətin  daha  da  gərgmbşməsinə  zəmin  yaradır. 
B eb 
k
İ, 
Azərbaycan  RespublİKası  Birbşm iş  M ilb tb r  Təşıcila- 
tina  üzv  qəbul  olunduğu  gündən  etibarən  diinya  birliyi  ökələ- 
rini  Ermənistanm  yeritdiyi  işğalçılıq,  soyqmmı  və  etnİK  təmiz- 
bm ə  siyasətinin  qarşısmı  almağa,  dövbtimizin beynəlxalq  hü- 
quq  normalarma əsasən təsbit olunmuş hüquqlarının,  məcburən 
daımi  yaşayış  yerbrini  tərıc  etmiş  vətəndaşlarm  hüquq  və 
azadlıqlarımn  təmin  edilməsində  KonstruKliv  mövqe  tutmağa 
çağırsa  da  beynəlxalq  qurumlarm  fəaliyyətsizliyi  üzündən  heç 
bir nəticə almmamışdtr. 
HalbuKİ, 
BMT TəhlÜKəsizlİK  Şurasınm 
qəbul  etdiyi  qətnaməbrdə  Azərbaycanm  ərazi  bütövlüyünün, 
onun  d övbt  sərhədbrinm  pozulmasmın  yolverilməz  olduğu 
açıq göstərilmişdir» (10,25  sentyabr 2004-cü il).
Ilham  Əliyevin dünyanın mötəbər 
Kürsülərindən cəsarətb  
«Aydın  m əsəbdir  Kİ,  BMT-nin  TəhlüıcəsizlİK  Şurasının, 
ATƏT-in  və  onun  MinsK  qrupunun problemə  passiv  və  laqeyd 
müııasibət  göstərdiyi  şoraitdə  Ermənistan  işğalçılıq  əməl- 
brindən və 
destruKtiv 
mövqeyindən  əl 
çəKməyəcəıcdir» 
deməsi 
yüKSƏK siyasi  iradənin nümayişidir.
2005-ci  il  yanvarm  3-də  Ilharn  Əliyev  BMT  TŞ-nin 
iclasında  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqi- 
şəsinin  aradan  qaldınlması  sahəsində  prosesbrin  əlverişli  isti- 
qamətdə  getməsinə  nail  olunduğunu  və  bu  problemin  Praqa 
prosesi  əsasında  həllində  «yeni  m ərhəbbrin»  başlandığım 
bəyan etmişdir (125, 4 yanvar 2005-ci  il).  Bölgəyə növbəti səfər 
edən  ATƏT-in  MinsK  qrupunun  həmsədrlərinə  Avropanın  4
103

H.İ.M əmmədova
dövlətindən  -   Almaniya,  Italiya,  Isveçrə  və  Finlandiyadan  olan 
eKspert,  siyasətçi  və  diplomatlarm  da  qoşulması  münaqişənin 
nizama salmması sahəsində irəliləyişin olduğunu göstərir.
Xarici  I ş b r   nazirləri  E.Məmmodyarov  və  V.OsKanyanm
2005-ci  il  yanvarın  11-də  Praqa  görüşündən  sonra  Strasburqda 
AŞ  PA-nın  Siyasi  Komitəsində  qurumun  Dağlıq  Qarabağ  üzrə 
məruzəçisi  Devid  AtKİnsonun  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq 
Qarabağ  münaqişəsinin  real  nəticələrinin  obyeKtiv  əks  etdirən 
hesabatı  dinlənildi.  Hesabatda Ermənistanm  işğalçı  dövlət  Kİmi 
tanınması  məsələsinə  bir  daha toxunuldu.  0 ,  beynəlxalq  təşKİ- 
latların  və  ayrı-ayrı  dövlətbrin  iqtisadi  inKİşaf  və  inteqrasiya 
yolunda  tıxac  Kİmi  duran  Dağlıq  Qarabağ  probleminin  birdə- 
fə lk  ədalətli  həlli istiqamətində beynəlxalq təşKİlatlara,  Konxret 
olaraq  ATƏT-in  MinsK  qrupuna  səmərəli  к о т э к   etməK 
əzmində olduğunu bildirdi.
Praqa  prosesinin  nəticələrinə  beynəlxalq  ictimaiyyətin 
nİKbinlİKb  baxmasımn  əsasım  bşKİl  edən  Dağlıq  Qarabağ 
probleminin mərhələli həlli variantınm  dövbt  başçısıları  səviy- 
yəsində  müzaKİrəsinin  başlanması  (Varşava  görüşü),  MinsK 
qrupu həm sədrbrinin vasitəçiliyi ib  Azərbaycan və Ermənistan 
xarici  iş b r  nazirbrinin,  habeb  münaqişə  üzrə  prezidenlbrin 
xüsusi  nümayəndəbrinin  ardıcıl  damşıqlar  aparması  mühüm 
mərhələ oldu.  ABŞ dövbt 
Katibi 
Pauell Azərbaycan Xarici  Işlər 
Naziri  E.Məmmədyarova  göndərdiyi  cavab  məKtubunda 
yazırdı:  «Birləşmiş  Ştatlar  münaqişənin  sülh  yolu  ilə  həllinə 
sadiqdir  və  bu  m əqsədb  ATƏT-in  MinsK  qrupu  çərçivəsində 
və  daha  geniş  diplomatİK  səviyyədə  fəal  işimizi  davam 
etdirəcəyk»  (10,  18  yanvar  2005-ci  il).  Rusiya  XIN-nin  mət- 
buat  və  informasiya  departamentinin  bu  prosesb  bağlı  yaydığı 
məlumat  isə  əvvəki  dövrbrdə  olduğundan  daha  KonKret 
məqamlan  əks  etdirirdi:  «Azərbaycan  və  Ermənistan  ləmsil- 
çibri  beynəlxalq  egida  altında  Keçən  məsbhətləşm ələr  zamanı 
Qarabağ  münaşiqəsi  ib   bağlı  yaranmış  vəziyyətin  bütün  as-
104
Azzrbaycan 
R espublİKasıııın 
xarici siyasMindn
Ermdnistan-Azərbaycan Dağlıq  Qarahağ münaqişəsi
peKtbrini  nəzərdən  Keçirir.  Onların  sırasında  qoşunların  çıxa- 
rılması,  ərazilərin  silahsızlaşdırılması,  beynəlxalq  təminat, 
Dağhq  Qarabağın  statusu  və  digar  m ə səb b r  var.  Hər  İ
k
İ 
tərəi 
Cənubi  Qafqaz  regionunda  gərginliyin  azaldılması  istiqa- 
mətində 
səybr  göstormsKdə  maraqlı  olduğunu  nümayiş  et- 
dirir».  Rusiyanm  bu fiKİrləri  m ünaqişənin həllinə bir növ yaxın 
mövqedən yanaşıldığım göstərir (125,  16 yanvar 2005-ci il).
Azərbaycan  Respublkası  Prezidentinin  apardığı  siyasi 
mübarizəyə 
əsaslanan 
Azərbaycan 
diplomatiyası 
ö k ə  
həqiqətbrinin  beynəlxalq  ictimaiyyətə  çatdınlmasmda  daha  da 
fəallaşdı.  Bu  diplomatİK  fəallıq  ardıcıl  və  sistemli  fəaliyyətin 
həyata Keçirilməsi ilə müşaybt olunmağa başladı.  Ermənistanın 
beynəlxalq  hüquq  norma  və  prinsipbrinə  mnhəl  qoymayan 
işğalçı  dövlət  olması  faKtı  bir  çox  dünya  d ö v btbri  tərəfındən 
qəbul  edildi.  Bu  da  münaqişə  barədə  həqiqətlərin  dünya 
ictimaiyyətinə  çatdırılmasmda  çox  mühüm  amil  Kİmi  özünü 
göstərdi,  Ermənistanm  siyasi  mövqebrinin  sarsılmasına  zəmin 
yaratdı.  MinsK  qrupunun  son  illərdə  öz  fəaliyyətini  xeyli  dərə- 
cədə  gücbndirm əsi  dünyanın  ən  aparıcı  beynəlxalq  təşKİlatla- 
rının  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinə 
daha çox  diqqət ayırması  bunu əyani şəKİldə sübut etdi.  Avropa 
Şurası,  Avropa Birliyi,  IKT  Kİmi  nüfuzlu beynəlxalq  qurumlar, 
habeb  münaqişə  ib   bağh  4  qətnamə  qəbul  etmiş  BMT-nin 
problemin həllində ərazi toxunulmazlığı prinsipini  önə çəKməsi 
RespublİKamızı  beynəlxalq  əməKdaşlıq  məncəzinə  çevirdi. 
ABŞ-ın  münaqişənin  bu  prinsip  əsasmda  həllinə  tərəfdar  ol- 
ması  problemin  həlli  istiqamətində  əhəmiyyətli  nəticə  oldu. 
Ermənistanın  münaqişənin  «Praqa  prosesi»,  yəni  «mərhələli 
həlli»  modeli  ilə  razılaşmaq  məcburiyyətində  qalması  Azər- 
baycan höKumətinin  siyasi arenada nailiyyətbrindəndir.
Təsadüfı  deyil  Kİ,  bütövlüKdə  2006-cı  il  Ermənistan- 
Aznrbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsində  Azərbaycan  tərə- 
fınin  tk irb ri  xarici  d ö v b tb r üçün  daha  prioritet oldu.  Qondar-
105

Н Л .М зт т э с к п а
т а   Dağlıq  Qarabağ  respublİKasmda 
Keçirilmiş 
refcrendumun 
beynəlxalq  təşıdlatlar  tərəfindən  tamnmaması,  BMT-mn  Baş 
Assambleyasında  Azərbaycan  torpaqlarmın  işğal  edilməsi  faK- 
tımn  sənədlərdə  əKsini  tapması,  Azərbaycanm  Qarabağ  bölgə- 
sində  erm ənibr  tərəfindən  törədilmiş  yanğınlar  haqqında  sə- 
nədlərin  ATƏT-də  qəbul  edilməsi  və  bu  quruma  daxil  olan 
dövlətlərə göndərilməsi üçün qərarm qəbul ediiməsi  müsbət hal 
Kİmi 
qiymətləndirilməlidir.
Ilham Əliyevin dünyanm bir sıra söz sahibi olan dövlətb- 
rinə  rəsmı  səfərbri  və  yürütdüyü  uğurlu  xarici  siyasət  nəticə- 
sində  BMT  TŞ-nin  üzvbrinin  hamısı  Azərbaycanın  ərazi  bü- 
tövlüyünün  tanmmasma  tərəfdar  olduqlarmı  bildirdi.  Hətta
2006-cı  ilin  deıcabrmda  ABŞ  prezidenti  Core  Buş  Azərbaycan 
höKumətinin  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinə  dair  siyası  xəttini 
bəyəndiyini bildirirdi.
Ermənistanın KonstruKtiv möqe nümayiş  etdirməK,  müna- 
qişənin  həllinə  toşəbbüs  göstərməıc  əvəzinə  Azərbaycan  əley- 
hinə dünyanm istənilən yerində güclu təbliğat apardığı,  böhtan, 
yalanlar  yağdırdığı  və  tarixi  təhrif edərəK  Azərbaycan  xalqııu 
lƏKələməK  istədiyi  bir  zamanda  Azərbaycan  dövlətinin  başçısı 
haqh  olaraq  onlara  tarixi  proseslərin  bəzi  məqamlarmı  xatır- 
iatdı  və 
KƏSKİn 
münasibət  bildirdi:  О,  Dünya  Azərbaycan  və 
türk diaspor təşkilatları rəhbərbrm in I  forumunda (2007-ci  il  9 
mart)  demişdir:  «Ermənistan  on  ildən  artıqdır  kİ,  Azərbaycan 
toф aqlaпш   işğai  edib,  indi  Azərbaycanı  işğal  siyasətində  itti- 
ham  edir.  Bizim  ata-baba torpağımız  olan  Irəvan  xanlığu  Zən- 
gəzur  mahalı,  digər  toфaqlar  indi  Ermənistan  dövbti  üçün 
t t ^ a q   olubdur.  Bunlar  bizim  tarixi  toфaqlaпmızdIr,  ancaq  biz 
Ermənistana  qarşı  toф aq  iddiası  irəli 
s ü r m ü r ü K . 
HalbuKİ,  sürə 
bilərİK.  ÇünKİ  inidİKİ  Ermənistanm yerləşdiyi  ərazi  qədim  Шгк, 
Azərbaycan  toфaqlarıdır.  Əgər  onlar  öz  xalqınm  gəbcəyi 
haqqında  düşünürbrsə,  öz  siyasətində  dəyişndİK  etməlidirlər. 
Azərbaycanın  işğal  olunmuş  toфaqlarшdan  qeyd-şərtsiz  çıx-
106
malıdırlar  və  Tüm yəyə  qarşı  əsassız  ittihamlardan  əl  çəjcmə- 
lidirbr. 
Ə
k s
 
təqdirdə,  Ermənistanm  özünün  müqəddəratı  sual 
altma düşə b ib r.  Azobaycan  heç  vaxt  Dağlıq  Qarabağm  itiril- 
nıəsinə  razılıq  verməyəcəıc,  nəyin  bahasına  olursa-olsun,  dog­
ma  toфaqlaпш   azad  edəcəK,  ərazi  bütövlüyünü  Ьэфа  edəcəıc. 
Dağlıq  Qarabağ  əzəli  Azərbaycan  torpağıdır.  Erm ənibr  oraya
XIX  əsrin  əvvəlbrində  Köçürülmüşlər,  Bir  dəfə  Azərbaycan, 
türK  toфağmda  erməni  dövbti  yaradılıb,  burada  İKİnci  ermonı 
dövbtinin yaranmasına biz heç vaxt irmcan verməriıc».
Bunun  ardınca  Azərbaycan  prezidentinin  öz  çıxışında 
«Biz uzun ilb r ərzində  damşıqlar yolu ilə  çalışırıq Kİ,  m əsəbni 
həll  edəK.  Amma,  h ə b  
Kİ, 
buna  müvəffəq  olmamışıq.  Biz  öz 
siyasətimizi  aparacağıq.  Azərbaycanm ərazi  bütövlüyü danışıq- 
lar  predmeti  deyil,  olmayıb  və  heç  vaxt  olmayacaqdır.  Azər- 
baycanın  suverenliyi,  ərazi  bütövlüyü  Ьэф а  ediləcəıcdir»  de- 
məsi  bu  prosesin  ökəm izin  xeyrim   irəHbməsmin  perspeıctiv- 
liliyini göstərdi» (10,  10 mart 2007-ci il).
Azərbaycanm  mövqeyinin  beynəlxalq  hüquq  normalarma 
əsaslanan  və  tam  şəKİldə  biitün  dünya  birliyi  tərəfmdən,  həm 
beynəlxalq  təşıdlatlar  çərçivəsində,  həm  də  İKİtərəfli  münasi- 
bətbrdə  dəsbKİənən  siyasət  yürüdən  Azərbaycan  Prezidenti 
Azərbaycan  Ali  Hərbi  Məktəbinin  ııövbəti  buraxıhşına  həsr 
ohmmuş  mərasimində  (2007-ci  il  22  iyun)  demişdir:  «Son 
dövrbrin  siyasi  təhlili  göstərir 
Kİ, 
Azərbaycan  Dövbtinin  hər 
bir 
QİKƏ 
iiə  imzaladığı  sənəddo  Azərbaycanm  ərazi  bütövlüyü- 
nün  tanmması  və  dəstəKİənməsi  onu  göstərir  Kİ,  bütün  beynəl- 
xa!q  ictimaiyyət,  dünyanm  siyasi  elitası  bu  məsəbnin  Azər- 
baycanm  ərazı  bütövliiyü  prinsipbri  əsasında  həll  edilməsini 
müniKün  sayır».  Azərbaycan  Prezidenti  bir  daha  dedi:  «Heç 
vaxt  Azərbaycamn  ərazi  bütövlüyü  pozula  bilməz.  Dağlıq 
Qarabağa  heç  vaxt  müstəqiliİK  verilrnoyəcəKüir.  Ogər  dünya 
birliyi  1990-cı  iib rin   ortalarında  -  о  vaxt  Azərbaycan  iqtisadi 
vo  siyasi  cəhətdən  о qədər də güclü  deyildi  -  Dağlıq  Qarabağın
Azzrbaycan Respublixasinin xarici siyasdtincb
_____ ______Ernwnistan-Azərbuycan Dağlıq Qarabağ müncıqipsi
107

H İ.Məmmado vcı
müstəqilliyini  tammayıbsa,  bugünKü  vəziyyətdə  Azərbaycanm 
güclü  dövlət  olduğu  bir  dövrdə  heç  də  bunu  tanımayacaqdır». 
Bununla  da  danışıqlann  uzun  ilbrdir  getməsini,  ciddi  irəlilə- 
yişin  görünmədiyini,  Ermənistanın  qeyri-səmimi, 
qeyri-Kons- 
truıctiv  siyasəti  nəticəsində  razılaşmaya  nail 
olum nadığm ı 
bil- 
dirdi.  Eyni  zamanda bunu artıq bütün dünya ictimaiyyətinin və 
bu məsələ ilə bilavasitə nıəşğui olan ATƏT-in MinsK qrupunun 
həmsədrlərinin  də  gördüyünü  bildirdi  və  danışıqlarm  nəticəb- 
rinin  uğursuz  olmasınm  əsas  səbəbinin 
açıqlan m am asm a 
ey- 
ham vurdu (10,23  iyun 2007-ci il).
Ilham  Əliyev  Dünya  azərbaycanlılarının həmrəyliyi  günü 
və yeni  il münasibətilə Azərbaycan xalqına təbrikində  (2007-ci 
il  31  dekabr)  demişdir:  “Biz  öz  ərazi  bütövlüyümüzü  heç  vaxt 
güzəştə  getməyəcəyİK.  Azərbaycanın  ərazi  bütövlüyü  toxunul- 
mazdır,  Dağlıq Qarabağa heç vaxt müstəqillİK veriIməyəcəKdir. 
Azərbaycan  rəhbərliyi  və  Azərbaycan  xalqı  heç  vaxt  bununla 
razı  olmayacaqdır.  Beynəlxalq  ictimaiyyət  isə  Dağlıq  Qaraba- 
ğm  müstəqilliyini  heç  vaxt  tanımayacaqdır.  Biz  danışıqları  bu 
istiqamətdə  aparınq.  Sizə  deyə  bilərəm 
Kİ, 
danışıqların  əsas 
mahiyyəti  ondan  ibarətdir 
Kİ, 
Azərbaycanın  zəbt  olunmuş  bü- 
Wn  torpaqları  işğalçılardan  azad  edilsin,  Azərbaycan  vətən- 
daşlan  -   məcburi  KöçKünlər  həmin  torpaqlara  qayıtsınlar,  о 
cümlədən də  Dağlıq  Qarabağa qayıtsmlar.  Bu,  bizim prinsipial 
mövqeyimizdir  və  bu  mövqedən  bir  addım  da  кэпага  çıxma- 
yacağıq.  Ermənistan  bunu  пэ  qədər  tez  başa  düşsə,  onlar  üçün 
bir  о  qədər  yaxşıdır.  Biz  heç  vaxt  inucan  verə  bilməriK  Kİ, 
Azərbaycan  torpağında  İKİnci  erməni  dövləti  yaradılsın». 
Bunun  ardmca  daha 
KƏSKİn  şəKİldə 
«Əgər  Dağlıq  Qarabağda 
yaşayan  ermənilər  öz  müqəddəratlarını 
həll  etmoK 
istəyirlərsə, 
onu  Azərbaycanın  ərazi  bütövlüyü  çərçivəsində  hnll  etsinbr, 
yaxud  da  əgər  bunu  istəmirlərsə,  onda  Dağlıq  Qarabağdan 
çıxıb  başqa  yerdə  ö zb ri  üçün 
İKİnci 
dövlət  yaratsınlar.  Нэг 
halda,  Azərbaycan 
toфağında 
İKİnci 
erım ni  dövlətinin
108
Az,?rbuycan Respublimsının xarici siyassttnäa
Ernıanistan-Azərbaycan  Dağlıq  Qarabağ münaqişəsi
yaradılması  qeyri-mümKündür» 
mesajını  verdi  (10,  3  yanvar 
2008-ci il).
llham  Əliyev  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qara'  ağ 
münaqişəsinin  həllində  nəinKİ,  tutduğu  mövqedən  bir  an  belə 
geri  çəKİlmədi,  hətta  hücum  diplomatiyasma  rəvac  verdi  və 
hərtərəili  mübarizəyə  başlamağa  çağırdı.  Prezident  diplomat- 
larla  görüşdə  dediyi  «Biz  müdafıədən  hücuma  KeçməliyİK» 
tiKri  crmonilərin  biz Dağlıq Qarabağ problemini 
indİKİ 
reallıqla 
razılaşmaqla  həll  etməliyİK  tezisinə  tutarlı  cavab  oldu.  Azər- 
baycan  Prezidentinin 
TürKİyədəKİ 
çıxışı  bir  daha  göstərdi 
Kİ, 
Dağhq  Qarabağ  raünaqişəsinin  həllində  beynəlxalq  qüvvəbrin 
müsbət rəyinə  etibar  etsəK b eb ,  уепэ 
də 
bu problemin həllində 
İkİ 
qardaş  dövbtin  məsuliyyəti  ön  planda  olmalıdır.  Prezident 
Шгк  d ö v b tb ri  və  cəmiyyətbrinin  toplantısında  Ermənistanın 
Türeiyə  və  Azərbaycana  qarşı  inforraasiya  müharibəsinə  qarşı 
güclü informasiya hücumuna Keçməyi tövsiyə etdi.  Azərbaycan 
Prezidenti  öz  çıxışında  vurğuladı 
Kİ, 
«Azərbaycanın  işğal 
olunmuş torpaqları,  Tündyəyə  qarşı  əsassız ittihamlar,  qondar- 
ma soyqırımmın  tanıdılması  cəhdləri -  bütün bunlar bizim xal- 
qmuza  qarşı  yönəldibn  əməllərdir.  Soyqırımını  törədən  vəh- 
şilər  bizi  soyqırımda  ittiham  edirbr  və  bəzi  hallarda  uğur  gə- 
tirir.  Bir  çox  hallarda  xarici  öİKəbrin  onlar  tərofindən  pulla, 
rüşvətb  ələ  alınmış 
пуакаг 
siyasətçibri  onların  səsinə  səs 
verirlər.  Bu,  ədalətsizliyin  zirvəsidir.  Bu,  mənəviyyatsızlığın 
zirvəsidir.  Biz  buna  qarşı  mübarizə  aparmalıyıq,  aparmalıyıq, 
aparmalıyıq!  ...  Biz  gücbnməliyİK,  hərtərəfli  -   hərbi,  iqtisadi, 
siyasi  cəhətdən,  bütün  cəhətbrdən  və  birgə  fəaliyyət  göstərmə- 
liyİKİ» (10,  10 mart 2007-ci  il).
2007-ci  il  iyunun  25-də  Istanbulda  Qara  dəniz  İqtisadi 
Əməkdaşlıq  Təşkilatına  üzv  olan  ö k ə b rin   dövbt  və  hÖKumət 
başçılarının qurumun  15  illiyinə həsr edilmiş zirvə  görüşündəKİ 
çıxışında  münaqişənin  həllinin  səbəbbrinə  toxunan  Azərbay- 
can  Prezidenti  vurğulayırdı:  «Məsələnin  hall  olunmaması
109

H. İ.Mammədo va
böigədə  gərginliyin  artmasma  gətirib  çıxarır.  Bölgədə  sülh 
bərqərar  olunmur.  Müvəqqəti  atəşıcəs  mövcuddur,  о  da 
Kİ, 
çox 
həssasdır.  Мэп  düşünürəm  Kİ,  Ermənistan  da  başa  düşməlidir 
Kİ, biz artıq orta əsrhrdə yox, XXI əsrdə yaşayırıq  vo XXI osrin 
əlam ətbri hər bir öIkə üçün əsas olmalıdır.  Biz istəy irk  
kİ, 
böl- 
gədə  sülh  olsun.  Biz  istəyirk  kİ,  beynəlxalq  hüquq  normalan 
təmin  edilsin.  Нэг  bir  işğalçı  bilməlidir  Kİ,  bu  işğaim  sonu 
olmayacaqdır.  Bu  işğalm  sonu  ya  sülh  müqaviləsidir,  ya  da 
qaçılmaz məğlubiyyətdir.  Мэп bu fursətdən istifadə edib dövbt 
və hÖKUmət başçılarımn diqqətinı bir daha bu məsələyə çəKməK 
istəyirəm.  Çümci  bu  m əsəbnin  həll  olunmaması  həm  bizim 
üçün,  həm  bütün  region  üçün,  həm  də  regionda  yaranan  və 
güclənən  əməıcdaşlıq üçün çox böyüK təhlüKə mənbəyidir» (10, 
26  iyun  2007-ci  il).  Çıxışında  məsələnin  yalnız  və  yalnız  bey- 
nəlxalq  hüquq  əsasmda  öz  həllini  tapa  biləcəyini  deyən  Prezi­
dent  Dağlıq  Qarabağm  gəbcəK  statusu m əsəbsinə  də  toxundu, 
dünyada,  о  cümlədən  Avropada  Kİfayət  qədər  müsbət  muxta- 
riyyət nüm unəbri  olduğuna işarə etdi:  «Əgər har bir milli  azlıq 
yaşadığı  ö k əd ə  öz  müqəddəratını  həll  etməıc  istəyərsə,  təsəv- 
vür etməK çətin  deyil  Kİ,  dünyada nə  qədər yeni  d ö v b tb r yara- 
nacaqdır.  Azlıq olmaq о 
deməK 
deyildir kİ,  yaşadığı ö k ə n in  bir 
hissəsini  qoparıb  başqa  ökəyə  birbşdirm əK 
mümKiln 
olsun. 
Bu,  qətiyyən  b e b   deyil  və  beynalxalq  hüquq  normaları  və 
sadəcə  olaraq, normal davranış qaydalan  buna yol  vermir.  Мэп 
ümid  edirəm  Kİ,  gəbcəKdə m əsəbbrin  həlli  və  bütövlüKdə həll 
olunmamış  m ü n aq işəb rin   həlli  öz  yerini  tutacaq  və  bölgəyə 
əmin-amanlıq,  uzunmüddəüi  sülh  və  əməıcdaşlıq  gəbcəKdir» 
(10,26 iyun 2007-ci  il).
Ilham  Əliyev  2007-ci  il  noyabrın  9-da  Prezident  sarayın- 
da  A m erka-Israil  Ictimai  M əsəb b r  Komitəsinin  nümayəndə 
heyətini  qəbul  edən  zaman  söylədiyi  nitqində  demişdir: 
«Ö kəm iz nəinıci  bizim üçün,  о cüm bdən bütün region  üçün  эп 
böyüK 
təhlüıcə  olan  və  gəbcəıc  uğurlu  inKİŞafımıza  əngəl
110
lörədən  bir  problem b  hələ  də  üzləşməKdədir.  ...  Vəziyyət  bu 
cür  davam  edə  bilməz.  Azərbaycan  öz tarixi  ərazisinin,  Dağtıq 
Qarabağm  ondan  aynimasma  heç  vaxt  razılıq  verməyəcəKdir» 
(10,  10 noyabr 2007-ci il).
Ilham  Əliyev  2007-ci  il  deKabrm  19-da  Prezident  sara- 
ymda Moldavanm  «Kanal-4» televiziyasma müsahibə verəreən 
müxbirin  «Qarşımzda  çox  к э з к т   şəKİldə  duran  Qarabağ  prob­
leminin  həlli  m əsəbsində  Avropa  Ittifaqmdan 
dostəK 
gözbyir- 
sinizmi  və  əgər  gözbyirsinizsə,  bu  dəstəK  nədən  ibarot  olma- 
lıdır?»  sualma  cavabında  demişdir:  «Bu  gün  biz  münaqişəmn 
həlli  məsələsində  bütün  dünya  birliyi  tərəfmdən  tarn  siyasi 
dəstəK  alırıq.  Diinya  birliyi,  о  cüm bdən  Avropa  Ittifaqı  və 
bilavasitə  tənzim bm ə  ib   məşğul  olan ATƏT-in  MinsK  qrupu- 
nun  həmsədr  ö k ə b ri  -   Rusiya,  Fransa,  ABŞ  bu  münaqişənin 
Azərbaycanm  ərazi  bütövlüyü  çərçivəsində  həllinə  birmənalı 
şəK İldə 
tərəfdar  olduqlarmı  bildirir.  Azərbaycanm  ərazi  bütöv- 
lüyii  bütün  dünya  birliyi  tərəfmdən,  BMT  tərəfındən  tanın- 
mışdır  və  bu  rra səb   bizim  apardığımız  damşıqların  mövzusu 
deyildir.  Bu  mənada biz Avropa Ittifaqı  tərəfındən də  siyasi  və 
mənəvi  dəstəK  alırıq.  Bu,  yeııi  qonşuluq  siyasəti  barodə Avropa 
Ittifaqı i b  imzaladığımız sənəddə öz əıcsini tapmışdır.  Bu başqa 
m əsəbdir 
kİ, 
hablİK  bu  dəstəK  tənzim bm ə  üçün  zəruri 
tədbirbrin,  daha  dəqiq  desəK,  Ermənistan  dövbti  tərəfındən 
Azərbaycana  qarşı  apanlmış  etnİK  təmizbm ənin  nəticəbrinin 
aradan  qaldırılması,  bütün 
qaçqınların 
və  məcburi 
KöçKünbrin 
öz  doğma  torpaqlarma  qayıtması  və 
beblİK İə, 
münaqişənin 
tənzimbnməsi  tədbirbrm in  praKtİK  şəKİldn  həyata  Keçirilmə- 
sinə  çevrilməmişdir.  Görünür,  burada  xalis  siyasi,  diplomatİK 
bəyanatlar  Kİfayət  deyildir.  Təəssüf 
k
İ, 
təcavüzKar  dövlət  olan 
Ermənistan  iyirmi  birinci  əsrdə  özünü  orta  əsrlər  dövrünün  de­
yil,  iyirmi  birinci  əsrin  reallıqlarma  uyğun  şəKİldə  aparmaq 
barədə  dünya  birliyinin  çağırışlarına  hələlİK  məhəl  qoymur. 
Təəssüf 
kİ, 
erm ənibrin  bu  məsələyə 
yanaşmasında 
məhz  orta
Az.ırbaycan R espublm m m n xarici siyasətim b
_____________ Ermənistan-Azərbaycan  Dağlıq Qarabağ münaqişəsi
111

H.İMəmmadova
əsrlər  üçün  səciyyəvi  olan  münasibət  müşahidə  olunur.  Bu, 
qeyri-müəyyənliyə  aparan  yoldur,  onlar  heç  vaxt  Dağlıq 
Qarabağın  Azərbaycandan  aynlmasma  nail  ola  bilnwyaeəKİər. 
Dünya  birliyi  heç  vaxt  Dağlıq  Qarabağı  müstəqil  dövlot  ıcimi 
tanımayacaqdır  va  Azərbaycan  heç  vaxt  buna  razılıq  vermə- 
yəcəKdir. 
Münaqişənin  həlii  yolları  üzdədir,  bu  yollar  bütün 
ö k ələr  üçün,  о  cüm bdən  Moldova  üçün  də  eynidir.  Bizirn 
üzJəşdiyimiz  problemlər  təcavüzKar  separatizmdir.  Dağlıq  Qa- 
rabağ,  Dnestryanı  bölgə,  Abxaziya,  Cənubi  Osetiya  problem- 
lərinin 
KÖKİari 
eyni,  səbəbbri  eyni  və  təəssüf kİ,  nəticolər  də 
eynidir.  Buna görə  də  onlar məlız beynəlxalq hüquq prinsipləri 
əsasmda həll  olımmalıdır. Ümidvaram 
k İ, 
Ermənistanda sağlam 
düşüncə  üstün  gələcəıc  və  erm ənibr  yaranmış  vəziyyətdən, 
beynəlxalq  р гакй кап т  reallıqlarmdan  və  regionda  q ü w ə b r 
nisbətinin  dəyişməsi  reallıqlanndan  düzgün  naticə  çxxaracaq- 
lar» (10,  20 dekabr 2007-ci  il).  Laıcin erməni tərofı  Azərbaycan 
dipiomatiyasmm  nüxnayiş  etdirdiyi  qətiyyətə  cavab  Kİmi  işğal 
olunmuş  ərazibrdə  Komanda-qərargah  hərbi  tolim br  ıceçir- 
ш эkIə, 
2008-ci  il  avqustun  8-də  isə  Dağlıq  Qarabağda  yerli 
özünüidarəetmə  orqanlanna  qondarma  seçıdbri  KeçirməKİə 
BMT-nin,  ATƏT-in  qərar  və  qətnaməbrini bir daha  ayaq altda 
qoymuş  oldu.  Bununla  əlaqədar,  problemin  həlli  i b   məşğul 
olan  beynəlxalq  təşKİlatlara  və  dünya  dö v b tb rin ə  Yeni  Azar- 
baycan haKİm partiyasmm müraciətində  deyılirdi 
k İ , 
b eb   fıtnə- 
каг  həTƏKƏtbr  «Ermənistan  tərəfmin  beynəlxalq  təşKİlatlarmın, 
о  cüm bd ən   A vropa  Şurasınm  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin 
sülh  yolu  i b   həll  edilməsino  dair  qəbul  etdiyi  sənədbrə  və 
çağırışlara  məhəl  qoymadığmı  bir  daha  göstərməKİa  münaqişə 
regionunda  vəziyyəti  daha  da  mürəKKəbləşdirir,  danışıqlar 
prosesinə ağır zərbo vurur» (125, 6 avqust 2008-ci il).
Son  dövrlərdə  BMT-nin  iradəsini  ifadə  edən  ATƏT-in 
fəaliyyətindəKİ  yenilİKİəri  MinisK  qrupunun bşəbbüsü  ib   2007- 
ci  il  Madrid  damşıqları,  2008-ci  il  noyabrm  2-də  MosKva
112
Azjrbaycan 
R espublİK asım n 
xurici siyasdtind# 
jEmıznistun-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi
bəyannamasinin  baza prinsipbrini  özündə  ehtiva  edən  sənədin 
qabul  edilmasi  Azərbaycan  RespublİKasınm  xarici  siyəsətinin 
uğ'.’rlu 
göstəricisi  Kİmi  qiymətbndirilməli  və  Prezident  Ili  .m 
Əliyevin xarici siyasətin uğuru hesab edilmalidir (437; 472).
Beləliıdə,  Azərbaycan  RespublİKasının  Prezidenti  Ilham 
Əliyevin  böyüK  qətiyyətb  həyata  Keçirdiyi  xarici  siyasət  Kursu 
xalqımızın  milii  maraqlanna  tarn  cavab  verir.  Respubliicamizm 
beynəlxalq  aləmdə  daha  da  tanınmasma,  sülh,  əməKdaşlıq  və 
torəqqi  məncəzinə çevrilməsinə xidmət edir.  Azərbaycanın m alk 
olduğu  iqtisadi  potensial,  dövbt  rəhbərinin  həyata  Keçirdiyi 
KompleKs 
islahatlar  Kursunun  milli  maraq  və  manafebrimizi 
daha 
etibarlı  səviyyədə  təmin  etmasi,  bir  sözb,  Azərbaycanın 
süratli  imdşafi  Ermənistan-Azarbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  raüna- 
qişəsinin  hallində  uğurlu  naticə  əlda  edilrnəsina,  problemin  sülh 
yolu  ib ,  BMT  nizamnaməsinə,  ATƏT-in  əsas  prinsip  və  qarar- 
larma,  beynalxalq  hüquq  normalarma  uyğun  şəıdldə,  Azərbay- 
canın  ərazi  bütövlüyii  prinsipi  əsasmda  həll  edilməsinə  böyÜK 
inam yaradır.
113

H.İMammadova