AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adııra tariX İnstitutu

deməKİə 
dipIomatİK  d iib   ATƏT  çərçi- 
vəsində  Rusiyanm  da  fəaliyyətino  yer  verilım sinin  zəruriliyini 
diqqətə çatdırırdı (117).
Damşıqlarm  başa  çatmasmdan  dərhal  sonra  Heydər 
Ə liyevb  görüşən  ABŞ-ın  Azərbaycandakı  səfıri  R.D.Kozlariç 
döyüş  bölgəsində  atəşkəsın  əldə  edilməsi  i b   problemin  aradan 
qaldırdması  istiqamətində  iroübyişin  əldə  olunmasından  və 
bununla  da  sülh  danışıqları  üçün  yeni  m ərhəbnin  başlanma- 
sından  razıhq hissi  Keçirdiyini  bildirmişdi:  “Okeamn  о  taymda 
Azərbaycan üçün xoş yenilikbr vardır.  H ər şeydən əvvəl, bunu 
deməliyəm  ki,  Amerika  höküməti  hazırda  Ermənistan-Azər-
92
Aidrbaycan RespııbÜKtmmn xarici siyasdtind?
Ermmistun-Azərbaycan  Dağlıq Qarabağ miinaqişasi
baycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  həiiində  ATƏM-in  ro- 
lunun gücbndirilm əsi üçün səy bnni artırmışdır” (114).
Dağlıq  Qarabağ münaqişəsi  i b  bağlı Azərbaycan Respub- 
lİK asm m  
ədabtli  mövqeyini  1994-cü  11  iyunun  4-dən  8-dək 
Avstriyanm  payataxtı  Vyanada  ATƏT-in  Parlamentbrarası 
Assambleyasınm 3-cü ildönümü m ünasibətib Keçiribn sessiya- 
smda  dünyanın  bir  çox  aparıcı  dövbtbrinin,  о  cüm bdən  ABŞ 
və  Böyük  Britaniyamn parlamentbrini  tomisil  edən  şəxsbr  də 
dəstəKİədilər.  Onlarm  bu  münasibəti  sessiyamn  yekunlarma 
dair qəbul  ed ib n   sənədbrdə də  bir daha  öz təsdiqini tapdi.  Bu­
na  etiraz  edən  Ermənistan  tərəfinin  qəbul  olunmuş  sənədə  dü- 
zəliş  etrnəK  cəhdbri  görüş  iştiraıcçılan  tərəfındən  qəbul 
edilməmişdi.
ATƏT-in  1994-cü  ilin  iyununda  Parlamentbrarası  As- 
sambleyasında  təşkilatın  cari  dövr  üçün  fəaliyyət  proqramı  ki­
mi  qəbul  olunmuş  “Vyana  bəyannaməsi”nə  Azərbaycan  Res- 
publİKasmm  hüquqlarım  müdafıə  edən  müddəalar  da  daxil 
edilmişdi.  Heydər  Əliyev  vaxib  ATƏT-in  Vyana  sessiyası 
haqqmda  demişdir:  “Mən Vyanadakı  görüşbri  müsbət  qiymət- 
bndirir  və  ATƏM-in  Minsk  qrupunun  fəaliyyətinin  müəyyən 
qədər fəallaşmasmı müşahidə edirem” (65).
Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  rnünaqişəsinin 
nizama  salmması  m əsəbsinə  beynəlxalq  ictimaiyyətin  diqqəti- 
nin  artması  BMT  BM-in  49-cu  sessiyası  çərçivəsində  Nyu 
Yorkda  aparılan  damşıqlarda,  eb c ə  də  ikitərəfli  görüşbr  za- 
manı  bir daha təsdiqini tapdı.
BMT-nin baş katibi  B.B.Qali  1994-cü il  oktyabrın 28-dən 
noyabrın  1-dək  Cənubi  Qafqaz  respublikalarmda  səfərdə  olar- 
кэп  Bakıda  Ileydər  Əiiycvb  görüşü  zamam  Ermənistan-Azər- 
baycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  nizama  sahnnıasmm 
BMT  TŞ-nın  4  qətnaməsi  və  TŞ-nm  sədrinin  6  boyanatı  əsa- 
sında  m üəyyənbşm iş  4  əsas  prinsip  üzərində  qurulduğunu  bil- 
dirdi:  Bunlar aşağıdaKilardan ibarot idi:
93

H,İ.Məmmədova
-Azərbaycan Respublikasınm ərazi bütövlüyil;
-Azərbaycan sərhədbrinm  toxunulmazlığı;
-torpaq zəbt etmək məqsədilə zor işlətməyin yolverüməzliyi; 
-işgal edilmiş bütün torpaqlardaıı qoşuniann qeyd-şortsiz və 
təcili  olaraq çıxarılması.
Bu  prinsiplərdən  doğan  tələblərin  həyata  keçirilməsində 
isə  vasitəçilİK  missiyasım  öz  üzərinə  götürən  ATƏT-in 
təıcbaşma  deyil,  eyni  zamanda bu işdə  maraqlı  olan  ökəlorlə -  
ABŞ,  Türkiyə,  Rusiya və digər ö k ə b rlə  birgə  fəaliyyət  göstor- 
məsinin,  onlarm  təşəbbüsbrindən  və  vasitəşilik  səybrindən 
yararlanmasmın zəruriliyi də vurğulanırdı.
Bevnəlxalq təşKÜatlar içərisində Ermənistan-Azərbaycan, 
Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinə  Azərbaycanm  mənafeyi  baxı- 
mmdan эп obyeKtiv qiyməti Islam Konfransı  Təşkilatı verdi.
TəşKİJaün  1994-cü  if  dekabrın  13-dəıı  15-dəK  Mərakeşin 
paytaxtı  Kasablanka  şəhərində  keşirilən  7-ci  Zirvə  görüşiində 
qəbul  edilən  qətnaməsində  Ermənistanm  Azərbyacana  qarşı 
təcavüzii  p isbndi,  BMT  TŞ-nin  822,  853,  874,  884  saylı 
qətnamələrinin  dönmədən  yerinə  yetirilməsi  vo  erməni  işğalçı 
q ü w ə b rin in   tutduqları  bütün  Azərbaycan  torpaqlarmdan,  о 
cümlədən  Şuşa  və  Laçın  rayonlanndan  qeyd-şərtsiz  və  dərhal 
çıxarılması  qəti  şəKİldə  təb b   oluııdu.  Qətnamədə  həmçinin 
Azərbaycan ərazisində bir milyondan artıq qaçqm və  KöçKünün 
olması  ilə  əlaqədar  IKT üzvü  olan öİKobr,  Islam  InKİşaf BanKi 
və  digər Islami  təsisatlar bu ök əy ə təcili  maliyyə  və  humanitar 
yardım göstərməyə çağrılırdı.
Ümumiyyətb, 
Kasablaruca  KOnfransmda  qəbul  ed ib n  
qətnamədə 
Ermənistan 
birmənalı 
fəıdldə 
beynəlxalq  səviy yəd ə 
təcavüzKar dövbt 
Kİmi 
tamndı.
Heydər  Əliyev  istər  xarici  d ö v b tlərb   ikitərəfli  əlaqə- 
brdə,  istərsə  də  beynəlxalq  toşkilatlarda  Ermənistan-Azərbay- 
can,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  həlli  sahəsində  gərgin  və
94
Azjrhayean RespubiİKasının xarici siyasstinda
Emıənistan-A гэг bay can Dağlıq Qarabağ münaqışəsi
əzmkar fəaliyyətini  sonrakı  ilbrdə  də  əzmlə  davam  etdirdi  (29, 
254-261).
2003-cü ilin oktyabnnda Azərbaycan Respublikasımr,  ye­
ni  prezidenti  seçibn  Ilham  Əliyevin  də  xarici  siyasətinin  əsa- 
smı  məhz Azərbaycanın ərazi  bütövlüyü,  Ermənistan-Azərbay- 
can, Dağhq Qarabağ münaqişəsinin həlli təşfdl edir.
İlham  Əliyev  vaxtib  Azərbaycan  ııümayondə  heyətinin 
başçısı,  AŞ  PA  sədrinin  müavini  və  büro  üzvü  olarkən,  öz 
diplom atk  məharəti  ib ,  ökənin  milli  mənafevini  qətiyyətlə 
müdafiə  edərəıc  Strasburqda  AŞ  PA-nm  yaz  sessiyasmdaıcı 
çıxışında demişdir:  «Тэксэ biz yox,  beynəlxalq birlİK də,  olbət- 
tə  Kİ,  Avropa  Şurası  da  orada  (Dağlıq  Qarabağda-  H.M.)  baş 
verən  Kriminal  fəaliyyət  növbrindən  tamamilə  xəbərsizdir.  Bu 
rejim  beynəlxalq  b irlk   tərəfindən  tanmmayıb,  amma  bununla 
beio.  mövcudiuğunu  davam  etdirir,  özü  də  Ermonistanm  Azor- 
baycana  təcavüzündən  sonra  peyda  olmuşdur.  Bu  təcavüz  də 
Azərbaycanm  Dağlıq  Qarabağ  bölgəsinin  və  Azərbaycanm 
digər  7  rayonunun  işğalı  ib   nəticəbnmişdir.  Ümımıiyyətb,  bu 
təcavtiz nəticəsində bizim ərazibrin 20  faizi  işğal olunmuş və  1 
milyondan  artıq  Azərbaycan  vətəndaşı  qaçqın  və  məcburi 
KöçKünə 
çevrilmişdir» (96,  30).  Ilham  Əliyev bu  çıxışı  zamam 
AŞ  PA-nııı  məruzəçisi  A.Qrossun  regionda  baş  verən  digər 
münaqişəbrdən  forqli  olaraq  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsini  öz 
məruzəsinə  daxil  ettramosinə  etiraz  olaraq  «Dağlıq  Qarabağ 
münaqişəsini  bu  məruzədə  görm ədk»  demiş  və  Azərbaycanın 
sərhədlərinin,  ö k ə   ərazisinin  bütövlüyünün  beynəlxalq  b irlk  
tərəfindən  tanmdığını  bir daha  sessiya  iştiraKçılarımn  diqqətinə 
çatdırmışdı,
Ilham  Əliyev  2003-cü  il  iyunun  24-də  AŞ  PA-nın  yay 
sessiyasının  iclasmda müzaKİrələrdə ərazi  bütövlüyü  və  sərhəd- 
b rin   toxunulmazlığı  bəndinə  düzəlişlər  olunması  tƏKİifi  ib  
çıxış 
edərəK 
«Muxtariyyət  veriiməsi  dövbtin  özünün  suveren- 
liyinə  və  ərazi  bütövlüyünə  əsaslanmalıdır»,  «Muxtar qurumla-
95

H.İ.Məmmədova
rm  beynəlxalq  aləmdə  tanmmış  sərhədləri  pozmağa  hüququ 
yoxdur»  (96,  30)  Kİmi  müddəalarm  əlavə  edilməsinə 
nail 
olmuş,  bununla da beynəlxalq hüquq nonnalarma əməl etməıdə 
Azərbaycanm  ərazi  bütövlüyünün  qorunmasınm  vacibliyi  AŞ 
PA-da önə 
çəKİlmişdir.
Azərbaycan  Respublkasımn  Baş  Na/.iri  olarıcən  Ilham 
Əliyev 2003-cü  il  avqustun  15-də  ABŞ-ın  “Assoşieyted  Press” 
agentliyinin  müxbirinə  müsahibə  verэгкэп  demişdir;  “Mən 
əminəm 
Kİ, 
bu  münaqişənin  həlli  üçün  bütün 
imKanlar  var. 
Beynalxalq b irlk  regionda sülhün bərqərar edilməsində 
maraq- 
lıdır.  Amma sülh hər hansı  faydanm  olmasma və  ya  yoxluğuna 
əsaslana  bilməz.  Əgər  sülh  tərəfbrdən  birini  qane 
edirsə  və 
digər tərəfbrin mənafebrinə  ziddirsə,  bu halda sülh  əldə  oluııa 
bilməz.  Bu,  mümKün deyildir.  I k  növbodo,  işğal  edilmiş  bütün 
ərazilər bizə qaytarılmalıdır,  Dağiıq Qarabağa dair ardıcıl  dam- 
şıqlara  artıq  bundan  sonra  başlamaq  olar.  Ərazi  bütövlüyümüz 
tanınmışdır,  pozulmazdır və məsələnin d in c lk b   həlli  yalntz bu 
bəndbrə əməl edilməsi şərtib mümKündür» (11,  74).
Azərbaycan 
böKuməti 
daima beynəlxalq 
təşKİlatlarm, 
xü- 
su sıb  
bu 
münaqişəni dine yolla nizama saimaq m əqsədib yara- 
dılmış ATƏT-in sülhyaratma təıdifmə hörm ətb 
yanaşm ış, 
onun 
işində  müntəzəm  və  əməli  şəıcildə 
iştiraK 
etmişdir.  Çox  təəssüf 
Ki, 
münaqişənin dinc vasitələrlə nizama salınmasında 
MinsK qru- 
punun və dünya birliyinin səybri mühüm somərə verməmişdir.
Ilham  Əliyev  2003-cü  il  sentyabnn  24-də  Ermənistan- 
Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  nizama  salınma- 
sında  beynəlxalq  dəstəyin  qazanılmasmm  zəruri  olduğunu  пэ­
гэгэ  alaraq  BM T  BM-nin  58-ci  sessiyasında  çıxışmda  bəyan 
etmişdi:  «Azərbaycanm nümayəndə heyəti  bu yüKSƏK 
Kürsüdən 
beynəlxalq  icmanm  diqqətini  davam  edən  Enrıənistan-Azər- 
baycan  münaqişəsinə  dönə-döno  cəJb  etmişdir.  TəhlüKəsizlk 
Şurasmm 4 qətnamə qəbul etməsindən artıq  10 il  Keçır.  Bu  qət- 
nam əbr  erməni  işğalçı  q ü w əb rin in   Azərbaycan  ərazibrindən
96
Azsrbaycan  Respublimsının xarici siyasəiindэ
Ernwnistan-Azərbcıycan  Dağ/ıq Qarabağ münaqipsi
dərhal,  tam  və  qeyd-şərtsiz  çıxmasım  tə b b   edir»,  «Ermənistan 
bu  qətnaməbri  saymamazlığı  i b   beynəlxalq  icmaya  meydan 
oxuyur.  BMT  TəhlüKəsizlk  Şurası  və  ATƏT-in  MinsK  Qrupu 
isə  bununla 
bağlı 
heç  bir 
adeKvat 
qərar  qəbul  etmirlər»  (11, 
74).  Ilham  Əliyev  bu  çıxışı  i b   problemin  həllhıə  daha  ciddi 
yanaşılmasma dıqqəti artırdı
Ilham  Əliyev  bəyan  etdi 
k İ ,  
«Azərbaycan  münaqişənin 
beynəlxalq  hüquq  nonnalarma  və  prm sipbrm ə  əsasən.  sülh 
yolu  i b  
həüinə 
tərəfdar  olduğunu  d ə fə b rb   bildiribdir.  Biz  bu 
yöndə 
səybrim izi  davam  etdirməxdə  israrlıyıq  və  beynəlxalq 
icmanm  fəal  iştiraıana  ümid 
edirİK. 
Azərbaycan 
heç 
zaman 
«mövcud  reallıqlar»  əsasında  həll  variantı  ib   razılaşmayacaq 
və  torpağmm  bir  qanşmı  belə  heç 
K İm ə 
verməyəcəKdir. 
Azərbaycamn  səbri  sonsuz  deyil  və  heç 
Kİm 
bundan  sui-istifa- 
dəyə  cəhd  etməsin.  Məsələnin  həll  olunmamasına  görə  məsu- 
liyyət  işğalçı  Ermənistanın  üzərinə  düşür.  Işğalın  qurbanı  olan 
Aznrbaycanın  üstünə  yox.  Beynəlxalq  icmanm  tutduğu  passiv 
mtişahidəçi  mövqeyi  yaranmış  çıxılmaz  vəziyyəti  daha  da 
gərginbşdirə b ib r»  (11,  74).
Öz  çıxışını  «Toəssüf  hissi  ib   bildirirəm  və  bunu  hamı 
anlamalıdır  kİ,  beynəlxalq  icmanın  fəaliyyətsizliyi  bu  pozucu 
siyasati  davam  etdırməKdə  Ermənistanm  öziinə  arxaymlığını 
gücləndirməyə  xidmət edir.  Нэш  ATƏT-in  MinsK  Qrupu,  həm 
də BMT-nin 
T əhlüK əsizlk 
Şurası təcavüzıcarm qarşısmdan geri 
çəK İldibr  və 
bununla  öz  fəaliyyətbrinin  və  niyyətbrinin  ciddi 
suratdə  davam  etdirilməsini  şübhə  altına  aldılar»  sö zb rib  
davam  etdirən  Uham  Əliyev  daha  sonra  demişdir:  «Işğalçının 
cəzalandırılmaması  nəinjd  bütün beynolxalq 
təhlüK əsizlk 
siste- 
mini,  hom  də  beynəlxalq  hüququn  prinsipbri  və  normalarım 
ciddi  surətdə  şübhə  altına  almağa  başlayır.  Bu  cür  münasibət 
beynəlxalq  icmaya bir çox hallarda baha başa gəlir» (11,181).
Ilham  Əliyev  münaqişənin həlündə mühüm rol  oynamalı 
olan  beynolxalq 
təşKİlatları 
foal  və  ədabtli  mövqe  tutmağa  ça-
97

H.İMəmmsdova
ğırdı:  «Biz TəhlüıcəsizlİK  Şurasma müraciət  edirİK  Ki,  yuxanda 
sarbbnan  4  qətnamə  ilə  bağlı  iazımi  tədbirbr  görüiməsini 
təmin etsin və gözləyirİK kİ, təmas xəttində, ebcə də  ışğe'  olun- 
muş  ərazibrdə  cinayakar  və  təcavüzKar  этэПэгэ  son  qoyu- 
lacaq,  işğalçı  qüw əİər  Azərbaycan  ərazilərindən  qeyd-şərtsiz, 
dərhal  V
3  tam am ib  çıxanlacaqdır»  (11,  181).  Bundan  sonra 
apanlan  siyasi  və  diplom atk  görüşbrdə  Ermənistamn  ortaya 
atdığı bu riyaKar mövqedən uzaqlaşma m eylbri artdı.
2003-cü  ilin  OKtyabrmda  Azsrbaycan  Respublkasınm  
Prezidenti seçilməsi ib  əlaqədar, Heydər Əliyevin siyasi irsinın 
milli  imcişafa  yönəlmiş  dəyərlərindən  bəhrəbnon  və  Azərbay- 
canın  inıdşafında  mətin  addımlar  atan  Ilham  Əliyev  mərhəbsr 
başlandı.  B eb   Kİ,  2003-cü il  15  oktyabr  prezident seçkibrində 
Hham  Əliyevin inamlı  qəbbəsi  beynəlxalq münasibətlərin  yeni 
mərhələsinin  formalaşmasma  böyük  təsir  göstərdi.  Seçkidən 
cəmi  bir  neçə  gün  sonra  Azərbaycan  Respublikasımn  yeni 
seçilmiş  Prezidentinin  qəbulunda  ATƏT-in  foaliyyətdə  olan 
sədri  Yaap  de  Hoop  Sxeffer  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq 
Qarabağ  münaqişəsinin  tonzimbnmosində  beynəlxalq  təşkilat- 
larm  passivliyinə  dair  Azərbaycan  d ö v b t  başçısımn  iradlarma 
cavab olaraq deınişdi: “Düşünürəm və ömid edirəm ki,  Sizin bu 
yaxınlarda Azərbayean prezidenti  kimi  fbaliyyətə  başlamağmız 
bu  problemin  həllinə  yeni  bir  pəncərə  açacaqdır.  Bu5  Dağhq 
Qarbağ  ətrafında  danışıqlann  davam  etdirilməsi  üçün  imkan 
pəncərələri  olacaqdır.  Bildiyiniz kimi,  ATƏT bu məsələdə  sizə 
əlindən  gələn  yardımı  etməyə  həmişə  hazırdır...  SabitlİK  və 
təhlüKəsizlİK 
region  üçün  çox  vacibdir.  Buna  görə  də  Avropa 
şurası,  Avropa  Birliyi  və  ATƏT  Kİmi  beynəlxalq  təşKİlatlar 
buraya  gəlməli  vo  öz  foaliyyətbrini  davam  etdirməlidir- 
b r ”(l 10, 23  oıctyabr 2003-cü il).
Ilham  Əliyevin  dövbt  başçısı 
Kİmi 
öz  səlahiyyətbrinin 
icrasma  başlamasından  sonra  Azərbaycanm  xarici,  siyasi,  iqti- 
sadi  və  beynəlxalq  əlaqəbrinin  genişbnməsi  vo  maraqlarınm
98
Aidrbaycan RespublİKasının xarici siyasdtindэ
Ermmistan-Azarbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi
təmin  olunması  prosesində əvvəki  Kurs  nəmıci  saxlamldj, pers- 
peKtivə işbyən bu Kurs hətta məharətb inKİşaf etdirildi.
ABŞ-ın müdafıə  naziri  D.Ramsfeldin və  Bolqarıstaı.  ,  mü- 
dafıə  naziri N.Şvinarovun BaKiya  səfərləri  gedişində hərbi  этэк- 
daşlıq  məsələbrinin  müzaKİrə  olunması,  ATƏT-in  MinsK  qrupu 
həmsədrbrinin  və  Avropa  Parlamentinin  Cənubi  Qafqaz  üzrə 
ımruzəçisi  Per Qartonun  BaKida Ermənistan-Azərbaycan,  Dağiıq 
Qarabağ  münaqişəsinin  tənzimbnməsinə  dair  müzaıdrəbr  apar- 
ması  və  Prezident  Ilham  Əliyevin Azərbaycanm öz əraziləri  iizə- 
rində  Suveren  hüquqlannı  bərpa  etməsinə  dair  qətiyyətli  mövqe 
nümayiş  etdirməsi  Azərbaycamn  çoxşaxəli  və  fəal  xarici  siya- 
sotmi əks etdirən mühüm addımlardan idi (11,16-17).
Beynəlxalq  təşKİlatlarm  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq 
Qarabağ  münaqişəsinə  İKİli  standartlarla  yanaşmasım  tənqid 
edən  və  buna  son  qoyulmasını  tələb  edən  Ilham  Əliyev  2003- 
cü il noyabrm  15-də Prezident Sarayında Avropa Parlamentinin 
Xarici  Əlaqəbr,  Insan  Hüquqları,  Birgə  TəhlüıcəsizlİK  və 
M üdafb  Siyasəti  Komitəsinin  Cənubi  Qafqaz  üzrə  məruzəçisi 
Per Qartonu qəbul  edəraən  demişdir:  «Biz ümidvanq id,  Avropa 
Ittifaqı,  Avropa  Parlamenti  bu  məsəbdə  fəal  rol  oynayacaqdır. 
Əlbəttə  kİ,  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  miinaqişəsi 
region  üçiin 
böyüK 
bhliucədir. 
Bu  münaqişənin  nəticəsində 
Azorbaycanm  20  faiz  torpaqlan  işğal  olunmuş  və  bir  milyon 
azərbaycanlı qaçqın və məcburi 
köçküti 
vəziyyətinə düşmüşdür.
ATƏT-in  MinsK  qrupu  uzun  ilbrdir 
k İ, 
bu  m əsəb  ib  
məşğul  olur,  amma  əfsuslar  olsun  kİ,  heç  bir  nəticə  aldə  edil- 
məmişdir.  Hesab  edirəm 
k İ, 
bu  münaqişənin  həll  olunması 
üçün,  i k   növbədə 
İKİli 
standartlar  siyasətinə  son 
qoyulm alıdır, 
işğalçı 
dövbtdən 
işgal 
etdiyi  torpaqiardan  gcri 
çəKİlməsi 
tələb 
olunmalıdır.  Sevindirici  haldır 
Kİ, 
artıq  Avropa  struKturlarmda 
bu  istiqamətdə  işlər  aparılır  və  Avropa  Şurasının  Ermənistam 
işğlaçı  dövbt Kİmi tanıması  bunu əyani  şəKİldə göstərir.
99

H.LMammadova
Ümidvaram  Kİ,  digər Avropa struKturları  da bu təşobbüso 
qoşulacaqlar  və  məsələyə  öz  mövqebrini  birmənalı  şəıdldə 
Ь М гзсэкЬ г»  (11,  367).
Bu sahədə ardıcıl siyasət yeridən Ilham  Əliyev 2004-cü il 
yanvarın  23-də  «Fiqaro»  qəzetinə  verdiyi  müsahibəsində  bil- 
dirdi 
Kİ, 
«Rusiya  Ermənistanla  müttəfıq  olmasma  baxmayaraq 
bu  məsələnin  həllində  mühüm  rol  oynayan  ABŞ  və  Fransa  da 
vardır,  MinsK  qrupuna  daxil  olan  bu  ökələr  birliıcdə  təzyiq 
göstəraıəlidirlər  kİ,  Ermənistan  bizim  ərazibri  azad 
etməK 
məcburiyyətində  qalsm»,  «biz  Qarabağın  ffiüsiəqilliyini  və 
onun  Ermənistana  birbşdirilməsini  heç  vaxt  qəbul  etməyə- 
cəyİK» 
(97, 5-8).
Təsadiffi  deyil Kİ,  2004-cii 11  fevralm əvvələrində ATƏT- 
in Parlament Assambleyasmm Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq 
Qarabağ  münaqişəsi  üzrə  xüsusi  niimayəndəsi  Qoran  Lenmar- 
ker  Cənubi  Qafqaza  geniş  proqramlı  səfər  etdi. Münaqişə  ətra- 
fmda  yaranmış  vəziyyət  barədə  obyektiv  məlumat  topladı  (10, 
5  fevral  2004-cü  il).  Bütün  bunlar  artıq  Azərbaycan  nəqiqət- 
lərinə,  reallıqlara  söyıcənən  odabtli  mövqeyə  yaxmlaşmağın 
təzahürbri idi.
2004-cü il  26-27  iyunda N ATO-nun Istanbul Zirvə  görü- 
şü çərçivəsində “Avroatlantik Ittifaqı  yol ayrıcmda” mövzusun- 
da  keçirilmiş  beynəlxalq  konfransında  etdiyi  çıxışmda  Ermə- 
nistän-Azərbaycan,  Dağlxq  Qarabağ  münaqişəsinin  həllində 
beynəlxalq  qurumların  rolu  məsələsinə  toxunan  Ilham  Əliyev 
demişdir:  “Biz  istərdik ki,  yalnız ATƏT  deyil,  Avropa  Birliyi, 
Avropa  Şurası  və dıgər beynəlxalq təşkilatlar da m əsəbnin həl- 
lində  fəal  rol  oynasınlar.  Əlbəttə,  A TƏ T-in  Minsk  qrupunun 
m osəbni  hoIJ  etmək  üçün  mandatı  vardır  və  biz  bu  mandata 
hörmətlə  yanaşırıq.  Amma  düşünürəm  ki,  daha  geniş  beynəl- 
xalq  ictimaiyyətin  bu  yönümdə  fəai  rol  oynamasmın  vaxtı 
çatmışdır” (125, 29 iyun 2004-cü il).
100
Ätdrbaycan RespublİKasının xarici siyusziində
Enmnistan-Azzrbaycan Dağlıq Qarabağ miinaqişəsi
Azərbaycan  höKÜnıəti  bu  istiqamətdə  diplomatİK  l'əaliy- 
yətini  ğüdəndirm əyə  çox  böyüK  üstünliiK  vermişdir.  2004-cü il 
aprcS  .ı  16-da  Praqada Azərbaycamn xarici  işlər naziri  E.Məm 
mədyarov  və  Ermənistan  xarici  işlər  naziri  V.OsKanyanla  gö- 
rüşdə  tərəfbrin  verdiyi  birgə  bəyanatda  deyilir:  «MinsK  qrupu 
həmsədrləri  tərəfındən təşıdl  olunmuş bu  görüş tərəflərə  irəliyə 
gedən  mümKün  yollar barədə 
fiKİr 
m übadibsi  aparmağa imıcan 
yaratmışdır»  (10,  20  aprel  2004-cü  il).  Bu  isə  о  deməKdir  Kİ, 
tərəfbr  problemin  nizama  salınması  və  müəyyən  məsəblərdə 
razılığın  əldə  olunması  üçün münbit şəraitin yarandığıru  istisna 
etmirbr.
2004-cü  il  aprelin  28-də  Polşanm  paytaxtı  Varşavada 
Dünya (Davos)  iqtisadi  sammitində iştiraıc  edən Azərbaycan və 
Ermənistan prezidentbri yaranmış əlverişli  fiirsətbrdən istifadə 
edərəıc əvvəlcə 
MinsK 
qrupu həm sədrbrinin iştiraıcı  ib   və ebcə 
də bKbətəK 
görüşərəK 
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ 
münaqişəsinin həllinə dair Praqa danışıqları əsasmda müzaıdrə- 
b r   aparmış,  məsələnin  həlli  üçün  xonstruKtiv  şəKİIdə  uğurlu 
addımlar atmışlar (10, 29 aprel 2004-cü il).
ATƏT-in  MinsK  qrupu  həm sədrbrinin  iştiraıcı  i b   2004- 
cü il iyuııun 21-də Azərbaycan və Ermənistan xarici  iş b r nazir- 
lərinin  Praqada  növbəti  görüşü  zamanı  məlum  oldu  xi,  Егшэ- 
nistan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  tənzimlən- 
məsi  ib   bağlı  qeyri-KonstruKtiv mövqc tutan Ermənistana güclü 
təzyiqbr  edilməyincə  onun mövqeyində  dəyişİKİiyə  nail  olmaq 
mümKün 
olmayacaqdır.
2004-cü il  sentyabrm  16-da MDB-уэ üzv öİKəbrin dövbt 
başçdarm m  
növbəti  -   Astana  toplantısı  zamam  Ermənistan- 
Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsinin  nizama  salınma- 
sına 
dair  müzaKİrabr üçün əlverişli  şərait yaranmasmdan  istifa- 
də  edon  Azərbaycan  və  Ermənistan  prezidentbrinin  təKbətƏK, 
sonra  iso  Rusiya  prezidenti  V.Putinin  və  bundan  sonra  MinsK 
qrupu  həm sədrbrinin  iştiraxı  i b   geniş  formatda  məsləhətbş-
101

H.İ.Məmmddova
mələri  oldu.  Danışıqlarda əsasən Praqa görüşlərində razılaşdırı- 
lan  m əsəblərin  müzaıdrəyə  çıxarılması  Azərbaycan  tərəfini 
qane  edən  məqamlardan 
ıdi. 
Həmin  m ə sə b b r  bundan 
bir 
neçə 
gün  sonra 
BaKida 
və  İrəvanda  səfərdə  olmuş  ATƏT-in  fəaliy- 
yətdə  olan  sədrinin  Azərbaycan  və  Ermənistan  üzrə  xüsusi 
nümayəndəsi  Filipp  Dimilrovla da ətraflı 
müzaKİrə 
edildi  (125, 
16 sentyabr 2004-cü il).
Bundan  sonra d ə fə b rb   danışıqlar  prosesini  davam  etdir- 
məKdən 
yayınan  Ermənistan  rəsmiləri  Praqada  nəzərdən  ıceçi- 
rilmiş məsələlər üzrə 
fiKİr 
mübadiləsini 
MinsK 
qrupu həmsədr- 
b rinin 
iştiraKi 
ilə  Berlində  (19  noyabr  2004)  və  Brüsseldə  (9 
dexabr 2004) davam etdirməyə məcbur oldular.
B əzi  dövlətlərin  irəli  sürdüyü  «ümurni  dövlət»  təklifı 
və  R usiya  ilə  hərbi  əməkdaşlığın vüsət  almasına  göro  Ermə- 
nistanda  yaranm ış  əhval-rahiyə  erməni  tərəfmdə  Azərbay- 
cana  qarşı  öz  şərtlərini  diqtə  etmək həvəsini  bir az da güclən- 
dirdi.  B e b   şəraitdə  m əsəbnin  sonsuzluğa  qədər  uzanacağın- 
dan  ehtiyat  edən  bəzi  beynəlxalq  təşıcilatlar  m üx təlif  təşəb- 
b ü s b r b   çıxış  etm əyə  başladılar.  AŞ  PA-nm   Siyasi  Komitəsi 
Azərbaycana  və  Ermənistana  çağırış  ünvanlayaraq  ATƏT-in 
himayəsi  və  səyi  nəticəsində  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq 
Qarabağ  münaqişəsinin  aradan  qaldmlm asınm  mümkünsüz- 
lüyü  mövcud  olduğu  təqdirdə  m ə səb y ə  BM T-nin  Beynəl- 
xalq m əhkəm əsində baxılacağı  barədə  xəbordarlıq  etdi  (125, 
24  noyabr  2004-cü  il).
Ilham  Əliyev  öz  çıxışlarmda  BMT  TŞ-nin  münaqişənin 
həllinə,  sülhün  əldə  olunmasma 
Kİfayət 
qədər  diqqət  yetirmə- 
məsini  vurğulayır,  işğal  altmda  qalan  ərazilərdə  transmilli 
cinayətKarlığm  güclənməsini,  boşəriyyət  üçün  yeni  təhlÜKƏ 
mənbəyinə  çevrilməsini  diqqətə  çatdırdı.  Problemin  nizamlan- 
ması  istiqamətində  Dünya  birliyinin  nümayiş  etdirdiyi  soyuq- 
qanlılığın  sabah  onları  daha