Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nəSİMİ adina diLÇİLİK İnstitutu vəfa abdullayeva-nəBİyeva

Müasir Azərbaycan dilində terminoloji leksikanın inkişafı
81 
rast gəlinən sözləri leksik-semantik baxımından aşağıdakı kimi 
qruplaşdırmaq olar: 
1.Yaylıq adları: Çuqqu Qəbələdə “qadın yaylığı” 
[151,s.112]; dümarə Oğuzda “ipəkqarışıq parçadan hazırlanmış 
böyük yaylıq” [151,s.157]; dümbüz “Oğuzda ipək parçadan 
qadın yaylığı” [151,s.158]; heyrət “Mingəçevirdə kələğayı” 
[151,s.217]; kolxana Borçalı, Gədəbəy, Şəmkir, Tovuzda 
“kəlağayı” [151,s.284]; alınnığ [Salyan] “alına bağlanan 
yaylıq, kiçik kəlağayı” və s. [151,s.13]. 
2. İpək parça adları: Ay-ıldız Bərdə, Füzulidə qiymətli 
“parça adı” [151,s.22]; darayı Mingəçevirdə “kobud, lakin sıx 
toxunmuş ipək parça” [151,s.124]; dəhrəburnu Bərdədə “parça 
növü” [151,s.130]; gecə-gündüz Şuşada “ipək parça növü” 
[151,s.191]; gəngədur Bakıda “ipək parça növü” [151,s.194]; 
hacıbəribax // hacımənəbax // hajbəribax Bakı, İsmayıllıda, 
Bərdə, Goranboyda “parça növü” [151,s.211]; hor-horu 
Salyanda “parça adı” [151,s.228]; iynəbatmaz Bakıda “parça 
adı” [151,s.264]; küçəmanadargəlir Şuşada “güllü ipək parça 
növü” və s. [151,s.291]. 
3. Barama növləri və istehsalı ilə bağlı sözlər: Basna 
Şəkidə keyfiyyətsiz aşağı növ “barama və ya ipək növünün 
adı” [151,s.36]; qarayuxu Kürdəmirdə “barama qurdunun be-
şinci yuxusu” [151,s.310]; qaratulux Füzuli, Zəngilanda 
“barama qurdunda xəstəlik adı” [151,s.310]; bəç Füzulidə 
“xırda vaxtı ipək qurduna verilən ilk yarpaq” və s. [151,s.41]. 
Ənənəvi parça istehsalının ən qiymətli xammal növü ipək 
olmuşdur. İpək parça istehsalı uzun texnoloji proses olmaqla 

---

Vəfa Abdullayeva-Nəbiyeva____________________________________
 
82 
barama açılmasından başlayır, sonra əyirilir, qaynadılıb təmiz-
lənir, rənglənir və nəhayət, ipək sap alınması ilə başa çatır.
4. İpəkçilikdə istifadə olunan alət adları: dümdümə 
Şamaxıda kəlağayı toxunan dəzgahın hissəsi [151,s.158]; əlgi 
Basarkeçiddə əl iyi, ip və ya sap əyirmək üçün alət [151,s.169]; 
heşi Ağdaşda ip eşən alət [151,s.217]; Nümunələrdən 
göründüyü kimi, ipəkçilik peşəsi ilə bağlı sözlərə daha çox
Şirvan, Şəki, Şamaxı, Bakı, Bərdə və Qarabağ dialektlərində 
rast gəlinir.
Azərbaycanda arıçılıq, xüsusilə Sovet hakimiyyəti 
dövründə inkişaf etməyə başlamışdır. Əvvəl mövcud olan xırda 
dağınıq arıçılıq təsərrüfatları kolxoz və sovxozlarda, sonralar 
isə ixtisaslaşdırılmış iri arıçılıq təsərrüfatlarına çevrilmişdir. 
Azərbaycanın Astara, Şamaxı, Quba, Qusar, Qarabağ, 
Şəki, Zaqatala, Daşkəsən, Lerik, Lənkəran, Kəlbəcər, Laçın 
və s. rayonlarında arıçılıq yaxşı inkişaf etmişdir. Buna baxma-
yaraq, Azərbaycan dilində arıçılığa aid termin olduqca azdır, 
arıçılar, əsasən, rus dilində yazılmış kitab və jurnallardan 
istifadə edirlər və bu dili lazımi səviyyədə bilmədikləri üçün 
orada işlədilən terminlərin mənasını da düzgün anlaya 
bilmirlər. Bu kimi anlaşılmazlıqların yaranmaması üçün həmin 
sözlərin milli dildə qarşılıqları verilməli və işlənməlidir. Bunun 
üçün həm ədəbi dildə, həm də dialekt və şivələrdə zəngin 
materiallar vardır. Arıçılıqla bağlı dialektlərdə işlənən sözlərə 
misal olaraq verilmiş nümunələrə nəzər salaq: arıcıl [Göyçay] 
“arı saxlamağa həvəskar” [151,s.17]; arılıx [Şahbuz] “arıxana, 
arı səbətləri qoyulan yer” [151,s.17]; girginə “Qarakilsədə arı 
beçəsi tutmaq üçün balaca səbət” [151,s.200]; höər 

---