Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

آ - 27, ب - 15, ت - 8, ث - 1, خ- 1, ح - 9, د - 12, ذ - 1, ر - 88, ز - 44, ق - 15, س - 5, ش - 9, ع- 1, غ - 1, ص - 1, ض - 1, ط - 3, ک - 40, ن - 58, ل - 19, ه - 37, و - 55, ى - 59.

İstanbul Universitet nüsxəsi Gülşəninin türk Diva­nı­nın ən mü­rəkkəb tərkibli və tərtibatlı nüsxəsidir. Əvvəla, tərkibinə müxtə­lif şairlərin şeir­ləri daxil edilib. Nəqşi Hicazi, Şəmsi Bəyani ilahiləri (26b;27b), Fazil (21), Seyfullah (37), Şərəfoğ­lu (38), İbrahim (86a) adlı şairlərə aid şeir­lər yazılıb. Əlyaz­ma­da Yunus Əmrənin “Eşq bəzirgani-sərmayə cani, Bəhadır gördüm canə qıyani” (135a) beytilə başlayan və “Göründü” (86a) rədifli şeirləri də yer alıb. Əlyazmada Xəlili (XV) “Fir­qət­namə”sindən” Ey bilən həqqün sifatın sirri-əsmasi nə­dir? Ya bu əsma­dən murad olan müsəmmasi nədür?” beytilə baş­layan bir şeir vardır (D.,T- 890,250a). Bu şeir əsərin əlyaz­ma­la­rını əldə edə­rək müqayisəli mətnini 2006 və 2011-ci illərdə nəşr etdirdi­yi­miz Alma­ni­ya, Sankt-Pe­terburq, İstanbul nüsxə­lə­rində belə yoxdur. Şeir Faiq Rəşada əsa­sən İsmayıl Hikmət daha sonra Araslı və b. tərəfindən xa­tı­­rlanmışdır. Faiq Rə­şad, İsmayıl Hikmət, H. Araslı, C. Qəhrəmanov və b. şeirin yalnız 5 beytini örnək vermişlər. Gülşəni Divanı əlyazmasında isə sözü gedən şeir 11 beytdir. 2, 3, 6, 9, 10,11-ci beytləri Rəşadda yoxdur. Və Rəşad­dakı 5 beyt isə müvafiq olaraq bu şəkildədir. 1=1, 2=7, 3=5, 4=8, 5=4.

Sözü gedən nüsxədə bir silsilənamə yazılmışdır. Məşhur Xəlvətilik təri­­qə­ti­nin və ya ümumiyyətlə təriqət silsilə­na­məsi adlandıra biləcəyi­miz farsca qələ­mə alın­mış silsilə­na­mə­nin orijinal mətni həmçinin Gül­şəni “Divan”ının bu əl­yaz­masına da salınıb. Rövşə­ninin əlyaz­ma­larında da bu əsərə təsadüf olundu­ğu­n­­dan şairin hazır­ladığımız elmi-tənqidi mətninə də əlavə etmişik (R., I c., 423-425).

Daha çətini isə odur ki, nüsxədə şeyxi Rövşəninin şeirləri elə bir tərzdə Gül­şə­ni­nin şeirləri ilə qarışdırılıb ki, onları sadə­cə sıradan, hər hansı, yəni hər iki­si­nin irsindən xəbərsiz olan kimsənin ayıra bilməsi imkansız olub, deyə bilərik. Gülşəninin digər əsərləri kimi əlyaz­ma­larındakı türk divanı da araşdırıl­mayıb. Röv­şəninin əsərləri isə ilk və yeganə dəfə bizim tərəfi­mizdən 7 nüsxə əsasında mü­qayisəli şəkildə tədqiq olunub və elmi-tənqidi mətni hazırlanaraq nəşr edi­lib. Bu baxım­dan biz bu işi, yəni Gülşəni divanındakı məhz Rövşəniyə aid şeir­ləri üzə çıxara bilmişik. Göstərdiyimiz kimi, çünki əlimizdə Röv­şə­ni Diva­nının 7 nüsxəsinin surəti vardır. Beləliklə, bu nüsxə­lərdəki Rövşəni şeir­ləri ilə Gülşə­ni divanının Universitet nüs­xə­sinin müqayisəsi nəticə­sin­də aşkarladığımız Röv­­şəni şeirlə­rinin aşağıdakı­lardan ibarət olduğu məlum oldu ki, ilk misra, beyt, rədif və sairəsini təqdim edirik:

• 
  Cəhanın Aydın eli gülşənidir. (61b; R, I,371-372)
  
• 
  Dilbər, (60b, 62a)
  

Qəsidə:

• 
  Əya sultani kovneyn sözün cumlə həqaiqidir. (66b; D., I, 339-340)
  
• 
  Ey həbibim hər nə kim etsən möhübbə xubdur. (67b; R., I, 367)
  
• 
  Varlığından aşiqin bir dideyi-giryanı var. (67b-68a; D., I, 372)