Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi


 İyun - Musiqiçi, tarzən, pedaqoq Mirzə Mənsurun (Mənsur Mənsurov)



Yüklə 13,5 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə24/44
tarix01.01.2017
ölçüsü13,5 Mb.
#4064
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   44

30 İyun - Musiqiçi, tarzən, pedaqoq Mirzə Mənsurun (Mənsur Mənsurov) 

                anadan olmasının 130 illiyi , (1887-1967) 

Mirzə  Mənsur  musiqi  tariximizdə  həm  gözəl  tar 

müəllimi, həm də muğamların mahir bilicisi kimi tanınır. O, 

ömrünün  60  ilini  musiqi  sənətinə  həsr  etmişdir.  Tarzən 

Mirzə  Mənsur  Mirzə  Sadıq  Əsəd  oğlunun  ifaçılıq 

ənənələrindən bəhrələnmişdir. Mirzə Mənsur ―Rast‖, ―Şur‖, 

―Segah‖, ―Mahur-hindi‖ və s. muğam dəstgahlarını ustalıqla 

çalmış, muğam nəzəriyyəçisi kimi tanınmışdır. 

 

Mənsur Məşədi Məlik  oğlu  Mənsurov Bakı şəhərində 



musiqiçi 

ailəsində 

dünyaya 

göz 


açıb. 

Mənsur 


hələ  

kiçik  


yaşlarından 

atasının  

tar,  

kamança, 



tütək,  

böyük 


 qardaşı 

Məşədi 


Süleymanın 

 tar, 


anası   Soltanbəyimin  isə   saz  çaldığının   şahidi   olurdu.  Belə   bir   mühitdə  

böyüyən    Mənsurun    musiqiyə    qəlbən  bağlanması  təbii idi.  El   məclislərində  

şöhrət   qazanan   tarzən  1923-cü  ildən   dahi   bəstəkar   Üzeyir   Hacıbəylinin 

təşkil   etdiyi   Azərbaycan  Dövlət   Türk   Musiqi   Məktəbində   tar   dərsi   deyir. 

1926-cı ildə musiqi məktəbi konservatoriya ilə birləşdirilir.  Bundan  sonra  Mirzə 

Mənsur  konservatoriyaya  dəvət  edilir.  Burada  1946-cı  ilədək  müəllimlik   edir. 

İstedadlı   tar   müəllimi   kimi konservatoriyada   Üzeyir   Hacıbəylinin  ən  yaxın 

köməkçisi   olur,   musiqi   kadrlarının    hazırlanması    işində   ona   yaxından  

köməklik  göstərir.  Qayğıkeş bir müəllim,  bacarıqlı tar ustası kimi də  məşhurlaşır. 

O  həm  də  yaradıcı  təfəkkürlü   musiqiçi   kimi   tarın   quruluşunda   (pərdələrin 

qoşulmasında, tar aşıqlarının  möhkəmləndirilməsində  və s.)  bəzi  dəyişiklik edib. 

Hətta yeni quruluşda bir tar da hazırlayıb. Mirzə  Mənsurun  1934-cü  ildə  yeni 

formada    hazırladığı    iki    tardan    biri    Parisdə,  digəri  isə  İstanbulda  incəsənət 

alətləri sərgisində müvəffəqiyyətlə nümayiş etdirilir.  

Mirzə 

Mənsur 


Azərbaycanda  

bir 


 çox  

istedadlı 

musiqiçilər 

nəsli   yetişdirib.   Bu   sırada  Səid  Rüstəmov,   Xurşid   xanım   Ağayeva,    Ənvər 

Mənsurov  (Mirzə Mənsurun oğlu), Rəşid Əfəndiyev və başqalarının adını çəkmək 

olar.Tarzənin 

 musiqi  

ifaçılığı,   pedaqoqluğu   ilə  yanaşı,  həm  də 

özünəməxsus   poetik   təbi   var    idi.    Qələmə  aldığı bir çox qəzəl  və  qoşmaları 

ideya-sənətkarlıq  cəhətdən  mükəmməl  bədii  nümunələrdir. Mirzə  Mənsur  gənclik 

illərində   olduğu   kimi,   ömrünün   ixtiyar   çağlarında   da   ―Rast‖,   ―Bayatı-

İsfahan‖  muğamlarını  özünəməxsus  ustalıqla   ifa   edib.  O,  ―Mahur-hindi‖ 

muğamını ifa edəndə  hamıya  elə  gəlirmiş ki,  tarı  30-35  yaşlı bir tarzən  sanballı 

mizrabları, iti barmaqları  ilə dindirir.  Mirzə  Mənsur  Azərbaycanın  əməkdar 

incəsənət  xadimi  (1940),  Sadıqcan  məktəbinin  davamçısı  olmuşdur.  Muğam 

dəstgahlarının    ("Rast",    "Şur",    "Segah",  "Mahur-hindi"  və  s.)  mahir  ifaçısı, 

muğam  nəzəriyyəçisi    idi.  "Rast",  "Zabul",  "Dügah"  muğamları  ilk  dəfə  onun 

ifasında  nota  köçürülmüşdür  (1936).  Muğamat    dərslərinin    ilk  proqramını  tərtib 

etmişdir.  

Mirzə Mənsur 1967-ci ildə, 80 yaşında Bakıda vəfat edib. 

  

İnternetdə: 

www.az.wikipedia.orq

 


226 

 

Milli qəhrəmanlar zirvəsi



 

 6 İyun -  Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Məmmədov Mövsüm Şahin oğlunun 

                anadan olmasının  50 illiyi, (1967) 

 

 

 



 

 

 



 

Məmmədov  Mövsüm  Şahin  oğlu  Xocalı  rayonunun Kosalar  kəndində 

anadan olmuşdur. 1984-cü ildə burada təhsilini başa vurmuş, 1985-1987-ci illərdə 

hərbi 


xidmətdə 

olmuşdur. 1988-ci 

ildə Şuşada əmək 

fəaliyyətinə 

başlamışdır. 1990-cı  ildə  həyatını  daxili  işlər  orqanına  bağlamışdır.  Mövsüm 

Məmmədov 1992-1993-cü  illər  erməni  işğalçılarına  qarşı  vuruşmuş,  xeyli  quldur 

məhv etmişdir. Xocalı faciəsi zamanı onlarla insanın həyatını xilas etmişdir. 1994-

cü ildə Şuşa rayon Polis İdarəsində bölük komandiri təyin edilmişdir. 1998-ci ildə 

DİN-nin  Polis  Akademiyasını  bitirmişdir.  Polis  mayorudur,  Şuşa  rayon  Polis 

Şöbəsində çalışır. 

Azərbaycan  Respublikası   Prezidentinin 25 fevral 1997-ci  il  tarixli  533  saylı 

fərmanı    ilə  Məmmədov  Mövsüm    Şahin  oğlu  Azərbaycanın  Milli  Qəhrəmanı 

adına layiq görülmüşdür.  

                                       

                                     Mənə səadət verən 

                                     Vətənə sədaqətim, 

                                     Məni vətənə verən 

                                   Anama məhəbbətim –  

                                 Hərbi andımdır mənim. 

                                                                                            Ələmdar Quluzadə 

 

İnternetdə: 

www.az.wikipedia.orq

 

Seyidzadə, M. Milli Qəhrəmanlar Zirvəsi.-Bakı, 2010. 

 

 

 



 

 

 



227 

 

11 İyun -  Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Şahverdiyev İsrafil Şahverdi 



                 oğlunun anadan olmasının 65 illiyi, (1952-1994) 

İsrafil  Şahverdiyev    Laçın  rayonunun  rayonunun 

Unannovu  kəndində  anadan  olmuşdur.       1959-1969-cu 

illərdə    kənd    orta    məktəbində    təhsil    almışdır.   1971-

1974-cü  illərdə  hərbi  xidmətdə  olmuşdur. 1975-ci  ildə 

Laçın rayon Daxili İşlər Şöbəsində milis nəfəri kimi əmək 

fəaliyyətinə başlamışdır. Erməni yaraqlıları torpaqlarımıza 

hücum  edərkən  İsrafil  Şahverdiyev  cəsur  bir  polis  işçisi 

kimi 

ilk 


günlərdən 

torpaqlarımızın 

müdafiəsinə 

qalxmışdır. Qaladərəsi kəndində  iki  erməni  kəşfiyyatçını 

ələ  keçirmişdir.  Şəhid  jurnalist Salatın  Əsgərovanın 

qatillərinin  ələ  keçməsində  onun  rolu  böyük  olmuşdur. 1991-ci  ildə  Qala  dərəsi 

kəndinin azad edilməsi üçün plan hazırlanmış, gecədən səhərə qədər davam edən 

qanlı döyüşdə erməni işğalçıları ağır itkilər verərək geri çəkilmişlər. İsrafil 1992-ci 

il 19  sentyabrdan 17  noyabrınadək qədər Hoçaz  qayası və Hoçaz kəndi  uğrunda 

gedən qanlı döyüşlərdə iştirak etmiş və onlarla erməni silahlısını məhv etmişdir. 6 

yanvar 1994-cü ildə Füzuli rayonunun kəndlərini azad etmək üçün İsrafil rotası ilə 

döyüşə  girmişdir.  Bu  əməliyyat  nəticəsində  Horadiz  qəsəbəsi  və  22  kənd  azad 

edilmişdir.  Cəsur  komandirin  son  döyüşü 13  yanvar 1994-cü  ildə  olmuşdur.  Bir 

neçə istiqamətdən hücuma keçən rotada ölən və yaralananlar olduğundan döyüşçü 

dostlarını xilas edən İsrafil pulemyotun başına keçmiş və qarşı tərəfdən atılan güllə 

onun  həyatına  son  qoymuşdur.  Bakı  şəhərinin Şəhidlər  xiyabanında dəfn  edilib. 

Ailəli idi, üç övladı qalıb.  

 Azərbaycan Respublikasının suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunmasında, 

Vətən torpaqlarının erməni işğalçılarından müdafiə edilməsində gedən döyüşlərdə 

qəhrəmanlıqla vuruşaraq göstərdiyi şəxsi igidlik və şücaətə, öz müqəddəs əsgəri və 

xidməti  borcunun  şərəflə  yerinə  yetirilməsindəki  misilsiz  xidmətlərinə  görə 

Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin 15  yanvar 1995-ci  il  tarixli  262  saylı 

fərmanı ilə Şahverdiyev İsrafil Şahverdi oğluna (ölümündən sonra) Azərbaycanın 

Milli Qəhrəmanı adı verilmişdir. 

Laçın rayonundakı məktəblərdən biri İsrafil Şahverdiyevin adını daşıyır. 

 

İnternetdə: 



www.az.wikipedia.orq 

Seyidzadə, M. Milli Qəhrəmanlar Zirvəsi.-Bakı, 2010. 

 

 

 

 

 

 

 

228 

 

 



 

18 İyun - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Behbudov Səfiyar Abuzər oğlunun 

                anadan olmasının 50 illiyi,  (1967-1992) 

 

       Səfiyar Behbudov

 

Bərdə  rayonunun  Mollalı  kəndində 



anadan  olmuşdur.  1984-cü  ildə  6  saylı  Bərdə  şəhər  orta 

məktəbini  bitirdikdən  sonra   hərbi  xidmətə  çağırılmışdır. 

Ordudan  tərxis  olunduqdan  sonra  zabitlik  kursunu  kiçik 

leytenant rütbəsi ilə bitirən Səfiyar 1988-ci il Milli Azadlıq 

Hərəkatının  fəal  iştirakçılarından  olmuşdur.  O,  Bərdədə 

"Soy"  Demokratik  Gənclər  Təşkilatını  yaradaraq  gəncləri 

öz  ətrafında  toplamışdır.  Xocalı  soyqırımından bir  həftə 

sonra  o,  tərəddüd  etmədən  Bərdə  özünümüdafiə 

batalyonuna daxil olmuşdur. Bölmə komandiri təyin edilən 

Səfiyar Tərtər bölgəsində  bir  neçə  uğurlu  əməliyyat  keçirdikdən  sonra,  onun 

bölməsini Ağdam istiqamətində gedən döyüşlərdə vuruşmağa göndərmişlər.  

1992-ci  il  mart  ayının  11-də  qəflətən  həyəcan  siqnalı  verilir.  Erməni 

faşistləri Əsgəran yaxınlığındakı  postumuza  hücum  edərək  oranı  mühasirəyə 

alırlar.  Öz  PDM-i  ilə  döyüşə  atılan  Səfiyar  tapşırığı  uğurla  yerinə  yetirərək 

düşmənin  müqavimətini  qırır  və  mühasirədə  olan  döyüşçülərimizi  xilas  etdikdən 

sonra  Əsgərana  doğru  irəliləyir.  O,  Qaraqaya  deyilən  yerdə  düşmənin  böyük 

qüvvəsilə  qarşılaşsa  da  geri  çəkilmir.  Bir  müddət  irəlilədikdən  sonra  cəsur 

döyüşçünün PDM-i vurulur. Ermənilər onu ağır yaralı vəziyyətdə əsir  götürürlər. 

10  günlük  əsir  həyatında  olmazın  işgəncələrə  məruz  qalan  mərd  döyüşçümüz 

düşmənə  heç  bir  sirr  vermədiyi  üçün  ayaqlarına  məftil  bağlayır  və  üzərinə  neft 

töküb yandırırlar. Gənc zabitin yanmış cəsədini 1992-ci il martın 21-də çətinliklə 

almaq olur. Subay idi. Bərdə rayonunun Mollalı kəndində dəfn edilmişdir.  

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 7 iyun 1992 ci il tarixli 833 saylı Fərmanı 

ilə  Behbudov  Səfiyar  Abuzər  oğluna  "Azərbaycanın  Milli  Qəhrəmanı"  adı 

verilmişdir. 

Təhsil aldığı 6 saylı orta məktəb qəhrəmanımızın adını daşıyır. 

 

İnternetdə: 

www.az.wikipedia.orq

 

 

 



 

 

 



 

 

 



229 

 

 



 

27 İyun - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Əsədov Malik Hamil oğlu anadan 

                olmasının 55 illiyi, (1962-1992) 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Malik Əsədov

 

 Yevlax rayonunun  Havarlı  kəndində doğulmuşdur. 1979-cu 



ildə 

orta 


məktəbi 

bitirdikdən 

sonra 

orduya 


çağırılmışdır. 

Hərbi 


xidməti   Qazaxıstanda   başa  vurmuşdur.  Qarabağ  müharibəsi  zamanı  Xocalı, 

Əsgəran, Ağdam və Şuşada döyüşmüşdür.  

1992-ci  ilin   18    yanvarında 

 

Şuşanın   Nəbilər   kəndi    uğrunda  gedən  ağır 



döyüşdə  M.Əsədov  mərdliklə    vuruşmuşdur.    Buna  görə  də,    erməni  faşistləri 

Maliki  qəddarlıqla    qətlə    yetirmişlər.    Ailəli  idi.  Malik  Əsədov  Yevlax 

rayonunun Havarlı kəndində dəfn edilmişdir.  

Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin 8  oktyabr 1992-ci  il  tarixli  264  saylı 

fərmanı  ilə  Əsədov  Malik  Hamil  oğlu  ölümündən  sonra  Azərbaycanın  Milli 

Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.  

Təhsil aldığı Havarlı kənd orta məktəbi onun adını daşıyır. Həmin məktəbdə 

və Mingəçevir şəhərində işlədiyi idarənin önündə qəhrəmanın büstü qoyulmuşdur. 

 

                   Respublikam – ana torpaq, qədim Odlar diyarımız! 

                     Yaşadıqca – vətənimiz, ölsək – şəhid məzarımız. 

                    Üç rəngdədi bayrağımız, qalxan bayraq enən deyil, 

                   Mərd oğullar dar ayaqda öz andından dönən deyil. 

                                                                                                                       Nəriman Həsənzadə 



 

İnternetdə: 

www.az.wikipedia.orq



 

 

 

 

 

 

 

230 

 

 



28 İyun -  Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Fərəcov Ənvər Səyyad oğlunun 

                 anadan olmasının 65 illiyi,  (1952-1991) 

Ənvər Fərəcov

   

Goranboy  rayonunun   Sarov   kəndində 



doğulmuş, 1968-ci  ildə  kənd  orta  məktəbini  bitirmişdir. 

Sonra   Azərbaycan  Kənd  Təsərrüfatı  İnstitutuna daxil 

olmuşdur.   1990-cı  ildə  Özbəkistan  Milis  Akademiyasını 

bitirərək  Azərbaycan    DİN-nin  sərəncamına  göndərilmişdir. 

18  avqust 1991-ci  ildə  Ənvər    Fərəcov  yoldaşlarını 

mühasirədən  çıxartmaq  üçün  qeyri-bərabər  döyüşə  girmiş, 

ermənilərin   mühasirəsini    yararaq    polis    əməkdaşlarını  

itkisiz    azad    etmişdir.  Bu  əməliyyata  görə  bölmə  rəisi  DİN 

tərəfindən mükafatlandırılmışdır. 11  sentyabr   1991-ci ildə düşmən böyük qüvvə 

ilə   Goranboy  rayonunun   Erkəç,   Mənəşli,   Buzluq   kəndlərinə    hücuma    keçir.  

Bu, Ənvər Fərəcovun son döyüşü olur. O, bu döyüşdə qəhrəmancasına həlak olur. 

Ailəli idi. Bir oğlu, bir qızı yadigar qalıb. Goranboy rayonunda dəfn edilmişdir. 

 Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin 8  oktyabr 1992-ci  il  tarixli  214  saylı 

fərmanı  ilə  Fərəcov  Ənvər  Səyyad  oğlu  ölümündən  sonra  Azərbaycanın  Milli 

Qəhrəmanı  adına layiq görülmüşdür. 

Goranboy  rayonunda  büstü  qoyulmuşdur.  Haqqında  Zamin  Məmmədov  ―Vətənə 

dönənim‖ adlı film çəkmişdir. Film 2016-cı ildə Nizami Kino Mərkəzində nümayiş 

olunmuşdur.   

 

                            Hər millətin, hər torpağın öz adı var, öz ünvanı 



                           Yağılara baş əyməyib Azərbaycan qəhrəmanı. 

                          Vahid Vətən himnimizdi Şəhidlərin axan qanı, 

                          Nəsillərə yadigardı, zaman yazdı bu dastanı. 

                         Millətlərə hürriyyətdi, istiqlaldı şüarımız, 

                         Azadlığı, səadəti qorumaqdı qərarımız. 

                                                                                       

 Nəriman Həsənzadə 

 

İnternetdə: 

www.az.wikipedia.orq 

 

 

 

 

 

 

 


231 

 

 



 

İYUL

 

Əlamətdar  tarixi günlər  və bayramlar 

2 İyul - Polis İşçiləri Günü, (1998) 

4 İyul - Beynəlxalq Əsir Delfinlər Günü, ( 1960) 

11 İyul - Ümumdünya Şokolad Günü, (1995) 

20 İyul - Beynəlxalq Şahmat Günü, (1924)  

22 İyul - Milli Mətbuat və Jurnalistika Günü, (1875) 

23 İyul - Ümumdünya Balina və Delfinlər Günü, (1986) 

30 İyul - Beynəlxalq Dostluq Günü, (2011) 

 

 Bu tarixi unutmayaq 

23 İyul - Ağdam rayonunun işğalı günü, (1993) 

 

Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri 

General Valeh Bərşadlının 90 illiyi, (06.07.1927 - 15.05.1999) 

Heykəltəraş Tokay Məmmədovun 90 illiyi, (18.07.1927) 

Şərqşünas Mirzə Kazımbəyin 215 illiyi,  (22.07.1802  - 27.11.1870) 

 

Yubilyar yazıçı və şairlər 

Şair, dramaturq Kəmalə Ağayevanın 80 illiyi, (10.07.1937) 

Publisist, yazıçı Sabir Gəncəlinin 85 illiyi, (26.07.1932) 

 

Xarici ədəbiyyat 

Fransız yazıçısı Aleksandr Dümanın 215 illiyi, (24.07.1802 - 05.12.1870) 

Amerika yazıçı Pol Uilyam Qellikonun 120 illiyi, (26.07.1897 - 15.07.1976) 

 

Milli qəhrəmanlar zirvəsi 

Qəmbərov Ramiz Bulud oğlu, (02.07.1962 - 30.04.1992) 

Məhərrəmov Asif Yusif oğlu, (26.07.1952 - 01.07.1994) 

Əliyev Nadir Alış oğlu, (30.07.1962 - 22.07.1993) 

 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

232 

 

 



 

Əlamətdar  tarixi günlər və bayramlar 

 

2 İyul - Polis İşçiləri Günü, (1918) 



                                  Xidmət etmək sayılır kişilikdən nişana, 

                                        Xalqına xidmət etmək bir şərəfdir insana.

 

                                                                                                                               N.Gəncəvi 

 

        Azərbaycanın  ilk  polis  bölüyü  1918-

ci  il  iyulun    2-də  Azərbaycan  Xalq 

Cümhuriyyəti  dövründə  cinayətkarlıqla 

mübarizə  aparmaq  və  ictimai  təhlükəsizliyi 

təmin  etmək  məqsədilə  yaradılıb.  Polis 

bölüyünün yaranmasından 80 il sonra həmin 

gün  polislərin  peşə  bayramı  kimi  qeyd 

olunmağa  başlayıb.  Belə  ki,  Prezident 

Heydər  Əliyevin  24  may  1998-ci  il  tarixli 

―Azərbaycan  Polisi  Gününün  təsis  edilməsi 

haqqında‖  fərmanına  əsasən  iyulun  2-si  Azərbaycan  daxili  işlər  orqanları 

əməkdaşlarının  peşə  bayramı  kimi  qeyd  olunur.  Azərbaycan  polisinə  verilən  bu 

önəmin səbəbi ondan qaynaqlanır ki, ulu öndər ölkəmizdə daim polisin fəaliyyətinə 

yüksək  qiymət  verib.  İctimai  sabitliyin  qorunub  saxlanmasında,  cinayətkarlıq 

hallarının  qarşısının  alınmasında  daxili  işlər  orqanlarının  fəaliyyəti  yüksək 

qiymətləndirilib.  Azərbaycan  polisi  dövlətə  və  xalqa  yüksək  sadiqlik  nümayiş 

etdirməklə,  mühüm  vəzifələrin  öhdəsindən  həmişə  layiqincə  gəlib.  Bu  siyasət 

hazırda  Prezident  İlham  Əliyev  tərəfindən  uğurla  davam  etdirilir.  Bu  gün 

Azərbaycan  polisi  cinayətkarlığa  qarşı  mübarizədə  ictimai  qaydanın  və 

təhlükəsizliyin təminində, daxili sabitliyin yaradılması sahəsində qanunla müəyyən 

edilən  vəzifəsini  layiqincə  yerinə  yetirir.  Azərbaycan  polisi  Qarabağ  müharibəsi 

zamanı ölkəmizin ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə fəal iştirak etmişdir. 

Daxili  işlər  orqanlarının  və  daxili  qoşunların  şəxsi  heyətinin  931  nəfəri  bu 

müharibədə  şəhid  olmuşdur.  Polisin  sıralarında  xeyli  sayda  "Azərbaycanın  Milli 

Qəhrəmanı"  adına,  habelə  orden  və  medallarla  təltifə  layiq  görülənlər  vardır.  Bu 

gün  Azərbaycan  polisi  öz  peşəkarlığını  artırmaqla  yanaşı,  eyni  zamanda 

beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılır.  

 

İnternetdə: 

www.books.google.com

 

 

 



 

 

 



233 

 

4 İyul - Beynəlxalq Əsir Delfinlər Günü, (1960) 

 

Bu günün təsis olunması delfinlərin və 



digər  dəniz  məməlilərinin  hərbi  məqsədlərlə 

istifadə  olunması  və  onların  qapalı  yerlərdə 

saxlanmasına  qarşı  mübarizə  aparanlar 

tərəfindən  irəli  sürülmüşdür.  Qeyd  edək  ki,  

dəniz  heyvanlarından  hərbi  məqsədlərlə 

istifadə  olunması  ideyası  hələ  ötən  əsrin 

əvvəllərində meydana gəlmişdir.  

Düşmən  gəmilərinin  partladılması, 

minaların 

aşkara 


çıxarılması,  düşmən 

üzgüçü-kəşfiyyatçıların  zərərsizləşdirilməsi  üçün  xüsusi  delfin  dəstələrinin 

yaradılması təklif olunurdu. Belə layihələr 1960-cı illərdən başlayaraq SSRİ-də və 

ABŞ-da  reallaşdırılırdı.  Döyüş  delfinləri  amerikalılar  tərəfindən  Vyetnam 

müharibəsində  və  İraqda  xüsusi  əməliyyatların  gedişində  istifadə  olunmuşdur. 

SSRİ-də isə xüsusi təlim görmüş delfin dəstələri Qara dənizdə minaları axtarırdı. 

SSRİ-nin süqutundan sonra Rusiyada belə fəaliyyət qadağan olunmuşdur. ABŞ-da 

isə  bu  gün  də  bununla  məşğul  olan  beş  mərkəz  fəaliyyət  göstərir.  Dəniz 

məməlilərinin  okeanarium  və  delfinarilərdə  saxlanmasının  da  mənfi  tərəfi  var. 

Delfinlər  təbiətdə  gün  ərzində  100  km-dən  çox  məsafə  qət  edirlər  və  200  m-dən 

çox dərinliyə enə bilirlər. Heç bir delfinari əsir delfinlərə belə imkan yarada bilmir. 

Delfinlərin  hərəkət  zamanı  çıxardıqları  səs  hovuzda  təhrif  və  dəfələrlə  əks 

olunduğu üçün onlara çox böyük zərər vurur. Xlorlu su onların dərisini və görmə 

orqanlarını zədələyir. Nəticədə bu heyvanların qapalı yerlərdə saxlanması onların 

yaşama  müddətini  5-6  dəfə  azaldır.  Buna  görə  də  belə  sual  yaranır:  insanın  bu 

heyvanları  əsir  etməyə  haqqı  varmı?  Beynəlxalq  Əsir  Delfinlər  Günü  bu 

heyvanların  azad  və  özlərinin  təbii  mühitlərdə  yaşamaq  hüquqlarını  təmin  etmək 

məqsədilə  ictimaiyyətin  diqqətini  bu  problemə  cəlb  etməyə  xidmət  edir. 

Delfinlərin əhliləşdirilməsinə 8 ay vaxt lazım olur. Bu ağıllı heyvan insanı çox tez 

başa düşmək qabiliyyətinə malikdir. Hovuzlarda bəslənən delfinlər az bir zamanda 

nimçədən  səliqə  ilə  balıq  götürüb  yeməyi,  yanan  şamı  söndürməyi,  voleybol 

oynamağı  öyrənirlər.  Delfinlər  balıqları  ultrasəslə  axtarıb  tapır.  Yarasalar  kimi, 

delfinlər  də  şaqqıltılı  səslər  və  ya  ucadan  qırıq-qırıq  fit  səsinə  oxşar  ultrasəslər 

buraxır  və  balıqlara  toxunub  qayıdan  bu  səsləri  tutmaqla  ovlarını 

tapırlar. Delfinlərin beyni insanlara çox oxşardır. Ekoloqlar onların qorunmasında 

çox israrlıdırlar. Hal-hazırda dünyada delfinlərlə birgə olan üzmə proqramları çox 

məşhurdur. 

 


Yüklə 13,5 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   44




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin