Azərbaycan Respublikası Prezidenti İnsan Hüquqları üzrə Təlim və Tədqiqat

MƏHKUMLARIN VƏ CƏZASINI BAŞA VURMUŞ ŞƏXSLƏRİN  ƏMƏYƏ CƏLB 

EDİLMƏSİNİN PROBLEMLƏRİ 

 

 

Qanunvericiliklə bağlı olan problemlər 

 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin  15 sentyabr 2008-ci il tarixli 3043 saylı sərəncamı ilə 

təsdiq olunmuş “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması 

və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı”nın  (YADİDP) 7.3. maddəsində qeyd olunur ki, 

“məhkumların cəmiyyətə yenidən inteqrasiya və adaptasiya olunması istiqamətində onların 

azadlığa buraxıldıqdan sonra əmək bazarının tələblərinə cavab verən peşələrə yiyələnməsi 

məqsədilə cəzacəkmə  muəssisələrində istehsal sahələrinin yaradılması davam etdiriləcək”dir. 

Eyni zamanda Dövlət Proqramının Tədbirlər planında da bu istiqamətdə konkret tədbirlər 

nəzərdə tutulur. Tədbirlər Planında “Məhkumların azadlığa buraxıldıqdan sonra əmək bazarının 

tələblərinə cavab verən peşələrə yiyələnməsinin təmin edilməsi” göstərilir. Bundan əlavə ölkənin 

Məşğulluq strategiyasında və bu strategiyanın həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulan tədbirlər 

planında da bu kateqoriya şəxslərin məşğulluğunun təmin olunmasına yönələn tədbirlər nəzərdə 

tutulur.  

Biz həmçinin yuxarıda Cəzaların İcrası Məcəlləsi, Əmək Məcəlləsi, “Penitensiar müəssisələrdə 

cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası haqqında” Qanundan da müddəaları 

göstərmişdik.  

Adı göstərilən normativ hüquqi aktların hər birində məhkumların əməyə cəlb olunması, 

məhkumların və cəzasını başa vuran şəxslərin əmək fəaliyyətinin təmin olunmasının hüquqi 

əsasları təmin  edilmişdir. Bununla belə cəza çəkmə Müəssisələrində məhkumların əməyindən 

səmərəli istifadədə ciddi problemlər qalmaqdadır. Bu halın mövcud olmasının bir sıra ciddi 

əsasları da qanunvericiliklə bağlıdır.  

Bu gün özəl sektor məhkumların əməyindən istifadə etməyə  meyl göstərmir. Bu onunla bağlıdır 

ki, özəl sektorda işçilərin sayıynyn süni azaldılması və ikili mühasibatlıq geniş tətbiq olunur. 

Məhkumların bu sektor tərəfindən əməyə cəlb ediləcəyi halda ikili mühasibatlıq və əmək 

müqaviləsi bağlamadan işə cəlb etmə mümkün olmayacaqdır. Eyni zamanda məhkumların 

əməyə cəlb edilməsi bir sıra mürəkkəb məsələlərin həllini tələb edir ki, bu baxımdan 

məhkumların əməyi özəl sektor üçün cəlbedici deyildir. Ölkədə əmək ehtiyatlarının kifayət qədər 

olması və bu səbəbdən ucuz işçi qüvvəsinin kifayət qədər olması da özəl sektoru məhkumların 

əməyindən istifadə etməsini zəruri etmir.  

Belə olan halda məhkumların əməyindən dövlət sifarişləri hesabına həyata keçirilən işlərdə 

istifadə etmək imkanı vardır.  

Lakin bu gün dövlət vəsaiti ilə həyata keçirilən iri layihələrin heç birində  cəza çəkmə 

müəssisələri iştirak edə bilmirlər. Daha doğrusu bu müəssisələrə belə sifarişlərin verilməsinə 

mövcud qanunvericilik şərait yaratmır. “Dövlət satınalmaları haqqında” Azərbaycan 

Respublikası Qanununun 16-cı maddəsinə əsasən  “Azərbaycan Respublikasında malların 

(işlərin) və xidmətlərin dövlət satınalmaları bu Qanunun 17 - 21-ci maddələrində qeyd olunan 

tətbiq şərtlərindən asılı olaraq açıq tender, ikimərhələli tender, məhdud iştiraklı və qapalı tender, 

təkliflər sorğusu, kotirovka sorğusu və bir mənbədən satınalma metodları ilə həyata keçirilir. 

Malların (işlərin) satın alınması zamanı satınalan təşkilat açıq tender prosedurlarından əlavə, 

digər satınalma metodlarından yalnız bu Qanunun 18, 19, 20 və 21-ci maddələrində nəzərdə 

tutulmuş şərtlər əsasında istifadə edə bilər”

18

.  

Qanunun tələbinə görə satınalan dövlət qurumu ilə malgötürən (podratçı) təşkilat arasında 

müqavilə  ixtisaslaşmış dövlət orqanı tərəfindən həyata keçirilən tenderin nəticələrinə uyğun 

olaraq bağlana bilər. Bu isə cəza çəkəmə müəssisələrini həmin satınalamalar üzrə tenderlardə 

iştirakını ciddi surətdə əngəlləyir. Əlbətdə Dövlət satınalmaları haqqında Qanun belə 

                                                 

18

 Dövlət satınalmaları haqqında Azərbaycan Respublikası qanunu. Maddə 16. 

---

müəssisələrə və ya bu müəssisələrin baş idarəsinə (Ədliyyə nazirliynin Penitensiar Xidmətinə) 

tenderlərdə iştirak etməyə görə hüquqi maneə yaratmır. Lakin belə tenderlərdə iştirak bu 

müəssisələr üçün praktiki baxımdan mümkünsüz görünür. Bu barədə bir qədər aşağıda bəhs 

olunacaqdır.  

Lakin hazırda mövcud olan qanunvericilik cəza çəkmə müəssisələrində məhkumların əməyindən 

dövlət satınalamaları vasitəsi ilə istifadəyə şərait yaratmır.