Azərbaycan Respublikası
Bilik və cəmiyyətdə biliyə münasibət
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏU məktəbə getdikdən sonra onlarda hansı müsbət dəyişikliklərin baş verdiyini müşahidə etdiniz (1 = az, 5 = çox)
- Qrafik 10. ƏU - ın məktəb təəssüratları 85.8
- Qrafik 11. Müəllimlərin xüsusi xidmətlər haqqında biliyi (%) 58.1 31.1
- Sizin bildiyinizə görə, ƏU - a hansı xüsusi xidmətlər göstərilir
- Mürəkkəb cədvəl: ailə gəliri və TPPK barədə məlumatların əlaqəsi Ailənin aylıq gəliri (AZN) Sizin
- Cavabların sayı Cavabların faiz nisbəti
- 4-cü cədvəl. Mürəkkəb cədvəl: təhsil pilləsi və TPPK barədə məlumatların əlaqəsi Sorğu iştirakçısının
- Cavabların faiz nisbəti
|
3.5. Bilik və cəmiyyətdə biliyə münasibət Bütün tədqiqat boyunca bir məqam aşkar görünürdü: bir çox insan hesab edirdi ki, cəmiyyət ƏU üçün təhsil imkanlarının yaradılmasına dair yeni yanaşmanı qəbul etməyə hazır deyildir. Müsahibə verən ekspertlərin, vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin, məktəb kollektivinin əksəriyyəti hesab edirdi ki, inkluziv təhsil tədbiri əlilliyi olan uşaqların təhsilində əsaslı dəyişiklik deməkdir. ƏU-ın sorğuda iştirak edən valideynlərinin və müəllimlərinin yalnız yarısı bildirdi ki, cəmiyyətdə əlilliyi olan uşaqlara müsbət münasibət göstərilir. Onların 10%-dən az hissəsi ƏU-a göstərilən münasibətin mənfi olduğunu, əksəriyyəti isə bu barədə heç bir münasibət bildirməmişdir.
Tipik uşaqların anaları ilə aparılan HQM nəticəsində məlum oldu ki, valideynlər əlilliyi olan uşaqların ümumi məktəbə qəbul edilməsi haqqında məhdud bilik və təsəvvürə malikdirlər. Valideynlərin əksəriyyəti hesab edir ki, yalnız orta əlillik dərəcəsinə və ya fiziki əlilliyə malik olan ƏU ümumtəhsil məktəbə qəbul edilə bilərlər. HQM-in nəticələri ona dəlalət edir ki, tipik uşaqların valideynləri (xüsusilə rayonlarda) hesab edirlər ki, ciddi əqli əlilliyi olan uşaqlar məktəbdən kənarda saxlanmalı və xüsusi məktəblərə qəbul edilməlidirlər. Eyni zamanda ƏU-ın sorğuda iştirak edən valideynlərinin 20%-i öz əlilliyi olan uşaqlarının ümumi məktəbə getmələrinə razı
29 Yevlax İnkluziv təhsili sınaqdan keçirən dörd rayondan biridir. Valideynlərin bu cür fikirləri ictimai münasibətlərdə ciddi dəyişikliyin baş verməsi kimi qəbul oluna bilər. ƏU məktəbə getdikdən sonra onlarda hansı müsbət dəyişikliklərin baş verdiyini müşahidə etdiniz (1 = az, 5 = çox)?
Valideynlərə münasibət 3.8
4.0
Həmyaşıdlara münasibət 3.8 3.9
Hissləri ifadə etmək
bacarığının inkişaf etməsi 3.6
3.8
Gündəlik həyat bacarıqları 3.5 3.6
Müstəqil təfəkkür 3.4 3.5
Səhhət
2.6 2.8
24
olmadıqlarını bildirdi 30 . Digər tərəfədən sorğuda iştirak edən müəllimlərin yalnız 58%-i ƏU-ın ümumi məktəbə qəbul edilmələrini dəstəklədi. Onlar tipik uşaqların öz əlil həmyaşıdları ilə pis davranacaqlarından və ya pis rəftar edəcəklərindən ehtiyat edirlər. Bundan əlavə, müsahibə verən bir çox müəllim hesab edir ki, ƏU-ın tipik uşaqlarla bir yerdə təhsil almaları müəyyən çətinliklərin yaranmasına səbəb olacaqdır. (Məsələn; dərs keçmək üçün daha çox vaxta ehtiyac olacaqdır və ya tədrisin keyfiyyəti aşağı düşəcəkdir, çünki ƏU-a dərsi izah etmək üçün daha çox vaxt lazımdır və s. 31 .) Nəhayət, müəllimlərin əksəriyyəti hesab edir ki, cəmiyyət (xüsusilə valideynlər) inkluziv təhsili qəbul etməyə hazır deyildirlər. Ekspertlər bu cür fikirləri ƏU üçün nəzərdə tutulan təhsil tədbirlərinin həyata keçirilməsinə mane olan ciddi amillər hesab edirdilər, və onlar bu sahədə islahatları səmərəli şəkildə həyata keçirmək üçün həmin fikirləri aradan qaldırmaq məqsədilə ictimaiyyətin məlumatlandırılması kampaniyalarını keçirməyi təklif edirdilər Bir qisim respondentin fikrincə, inkluziv təhsil islahatlarına başlamazdan əvvəl, əlilliyi olan uşaqlara qarşı cəmiyyətdə tolerant münasibət formalaşdırılmalıdır.
Lakin yuxarıda göstərilən tədqiqat nəticələri cəmiyyətin əlilliyi olan uşaqlara münasibəti ƏU-ın təhsilinə mane olacaq dərəcədə mənfi olmadığını göstərir. Tipik uşaqların valideynləri ilə keçirilən HQM nəticəsində məlum oldu ki, onlar bütövlükdə ƏU-ın ümumtəhsil məktəblərə getmələrinə müsbət yanaşırlar. Bundan əlavə, Cədvəl 10-da göründüyü kimi, ƏU-ın valideynlərinin əksəriyyəti bildirdi ki, onların uşaqları məktəb haqqında xeyli müsbət təəssürata malikdirlər. Yeganə maneənin, ciddi əqli çatışmazlığa malik olan uşaqların sinif otağında digər uşaqlar üçün təhlükəli ola biləcəkləri ehtimal edilirdi. Belə məlum olur ki, ƏU-ın ümumtəhsil məktəblərə getmələrinə cəmiyyətin münasibəti o qədər də mənfi deyildir və ola bilsin ki, əlilliyin ciddiliyi barədə xüsusi biliklərin olmaması hazırkı yanlış təsəvvürlərin yaranmasına səbəb olmuşdur.
30 Sorğu vərəqəsində bu məsələ daha dərindən tədqiq edilmirdi, buna görə də sorğuda iştirak edən valideynlərin fikirləri arasında olan böyük ziddiyyətlərin səbəbini izah etmək çətindir. Aydındır ki, bu məsələ daha çox tədqiq edilməlidir; buna baxmayaraq, mümkün səbəblərdən biri ƏU-ın valideynlərinin utanc hissidir və ya əvvəllər uğursuz cəhdlər göstərməsidir. 31 Əlbəttə ki, bu, utanc hissinin əlamətidir. 2006-cı ildə müstəqil təhlilçinin İnkluzivinkluziv təhsil proqramının sınaqdan keçirilməsini qiymətləndirməsinin nəticələri haqqında hesabatdan məlum oldu ki, “müəllimlərin 86%-i əlilliyi olan uşaqların sinif otağında olmasının təhsilin ümumi keyfiyyətinə müsbət təsir göstərdiyini və ya heç bir təsir göstərmədiyini bildirdi.” (Əlilliyi olan uşaqlar – İnkluziv təhsil layihəsi: ikinci ilin qiymətləndirilməsi haqqında hesabat, 2006-cı il, Təhsildə yeniliklər mərkəzi, Əyyub Hacıyev, sosial təminat üzrə mütəxəssis).
- ın məktəbdə tipik dostları var
getməyi xoşlayırlar
Sizin uşağınız məktəbdə özünü necə hiss edir ? Sizin uşağınızın məktəbdə tipik dostları vardırmı ? Sizin uşağınız məktəbə getməyi xoşlayırmı ? 25
3.6 Xidmətkər
Əlilliyi olan uşaqlar üçün xüsusi xidmətlər rahat və mənalı təhsil fəaliyyətinə imkan yaradan mühüm amillərdən biridir. Buna görə də bu cür xidmətlərin mövcudluğu ƏU-a verilən təhsilin keyfiyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə olunan əsas meyarlardan biridir. Tədqiqat nəticəsində məlum oldu ki, bu cür xidmətlərə böyük ehtiyac vardır. Sorğuda iştirak edən valideynlərin böyük əksəriyyəti (94,6%-i) bildirdi ki, onlar özləri əlilliyi olan uşaqlarına xidmət göstərirlər. Valideynlərin təxminən 25%-i onların uşaqlarına əlavə xidmətlərin mütəxəssislər tərəfindən göstərilməsini qeyd etdilər. Müəllimlərin və direktorların təxminən yarısı hesab edir ki, əlilliyi olan uşaqlar göstərilən xidmətlərdən bəhrələnə bilirlər. Sorğu zamanı aşkar olundu ki, bu cür xidmətlərin müxtəlif cəhətləri aşağıda qeyd olunmuşdur.
Azərbaycanın hazırkı qanunvericiliyində təsbit edilmişdir ki, sağlamlıq imkanları məhdud olan şəxslər tibbi-pedaqoji-psixoloji komissiyanın (TPPK) və Tibbi-sosial ekspert komissiyalarının (TSEK) göstərdikləri xidmətlərdən pulsuz istifadə etmək hüququna malikdirlər. Bundan əlavə, onlar icbari təhsil və peşə təhsili almaq, psixoloji xidmətlərdən və nitq terapiyası xidmətlərindən istifadə etmək hüququna malikdirlər. Lakin qanunvericiliyin bu müddəalarının məzmunu qeyri-müəyyəndir və əksər hallarda xidmətlərin növləri, habelə əlilliyi olan uşaqlara və onların ailələrinə təklif olunan xüsusi xidmətlər həmin müddəalarda dəqiqliklə müəyyən edilmir (bu barədə daha ətraflı məlumat hesabatın müvafiq bölməsində göstərilmişdir).
Mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq, TN-in tabeliyində olan, ƏU-a təhsil xidmətlərinin göstərilməsi haqqında qərar qəbul etmək səlahiyyətinə malik olan TPPK fəaliyyət göstərir. Komissiya Səhiyyə, Təhsil, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi nazirliklərinin nümayəndələrindən ibarət olub, ildə bir dəfə hər bir əlil uşağı müayinə etmək və onlara mövcud təhsil xidmətlərindən birini (ev təhsili, inteqrativ sinif, inkluziv sinif, xüsusi və ya internat məktəbi) təyin etmək üçün Qrafik 11. Müəllimlərin xüsusi xidmətlər haqqında biliyi (%) 58.1
Sizin bildiyinizə görə, ƏU - a hansı xüsusi xidmətlər göstərilir ? 26
cavabdehdir. 32 TPPK-ın rayon şöbələri vardır, habelə paytaxt şəhərdə bir mərkəzi komissiyası vardır.
Bakı şəhərində xüsusi məktəblərin müəllimləri ilə aparılan HQM zamanı həmin məktəblərin ƏU-a müxtəlif növlərdə xüsusi xidmətlər göstərməsi, onların təhsil və tibb ehtiyaclarını ödəmək üçün lazım olan avadanlıqlarla təchiz edilməsi qeyd edilmişdir. Digər məktəblərə gəldikdə isə, tədqiqat nəticəsində məlum oldu ki, bütün məktəblər zəruri xidmətləri göstərmək imkanında deyil. Müəllimlərin əksəriyyəti, tədris etdikləri məktəblərdə yalnız psixoloqun, bəziləri isə nitq terapevtinin olduğunu bildirdi.
Sorğuda iştirak edən valideynlərin yalnız 25,8%-i bildirdi ki, onların əlilliyi olan uşaqlarına əlavə xüsusi xidmətlər göstərilir. Məktəb direktorlarının və müəllimlərin isə 80%-i bildirdi ki, onların məktəbləri xüsusi xidmətlər göstərir 33 . Valideynlər müxtəlif mütəxəssislərə ehtiyac olduğunu bildirdilər və həmin mütəxəssislər arasında ən çox tələbat fizioterapevtədir (28%). Valideynlər bildirdi ki, onların uşaqlarının nitq terapevti, əmək terapevti, psixoloq xidmətləri və ümumi tibbi xidmətlərə ehtiyacı vardır. Tədqiqat nəticələri göstərir ki, şəhər və kəndlərdə yaşayan valideynlərin bu barədə olan fikirləri üst-üstə düşür.
Digər tərəfdən tədqiqat nəticəsində, məktəblərin psixoloq, nitq terapevti, fizioterapevt və əmək terapevti ştatlarına malik olmaları aşkar oldu. Cədvəl 11-də göründüyü kimi müəllimlər arasında aparılan sorğunun nəticələrinə uyğun olaraq, məktəblərdə ən çox göstərilən xüsusi xidmət növü psixoloji dəstəkdir. Məktəb direktorları arasında aparılan sorğunun nəticələri də eyni olmuşdur: 41 məktəb direktorundan 30-u yalnız psixoloq ştatına malik olduğunu bildirmişdir. Bundan əlavə, xüsusi məktəblərdə fizioterapevt və nitq terapevti ştatları da vardır. Lakin məlumatdan göründüyü kimi, kənd məktəblərinin əksəriyyəti lazımi xidmət göstərə bilmir 34 . Buna səbəb ümumtəhsil məktəblərində psixoloq ştatı istisna olmaqla, digər xüsusi mütəxəssislərin olmamasıdır.
Tədqiqat əsasında həmin mütəxəssislər üçün keçirilən təlimlərin kəmiyyət və keyfiyyəti haqqında etibarlı məlumat əldə etmək mümkün olmadı. Əmək terapevti ölkədə yeni peşədir və buna görə də həmin sahədə kadr çatışmazlığı vardır. Digər tərəfdən bəzi QHT ekspertləri hesab edirlər ki, həmin universitet proqramlarının əksəriyyəti kurrikulumun keyfiyyəti baxımından və tələbələrin təcrübi bacarıqlara yiyələnməsi baxımından geridə qalırlar. Məsələn, ekspertlər hesab edirlər ki, universitetin psixologiya proqramı yüksək dərəcədə nəzəriyyəyə əsaslanan kurrikulumdur və gələcək məktəb psixoloqlarına az təcrübi bacarıq öyrədir. Bundan əlavə, həmin universitet proqramı əsasında tələbələrə ƏU-la deyil, tipik uşaqlarla işləmək bacarıqları öyrədilir. Bundan əlavə, həmin tələbələr tətbiqi-pedaqoji bacarıqlara deyil, daha çox psixo-diaqnostika bacarıqlarına yiyələnirlər. Həmçinin, universitet proqramları hələ də defektologiya nəzəriyyəsi əsasında həyata keçirildiyindən inkluzivlik anlayışı həmin nəzəriyyəyə daxil deyildir. Ekspertlər ölkədə mövcud olan digər mütəxəssisləri də eyni cür qiymətləndirirlər. Əslində demək olar ki, müsahibə verən bütün hökumət nümayəndələri ƏU-ın təhsilinin bu cəhəti ilə əlaqədar olan çətinlikləri qeyd etdilər. Əvvəlki bölmələrdə qeyd edildiyi kimi, əlilliyi olan uşaqlara xüsusi xidmətlər göstərən günərzi tibbi reabilitasiya mərkəzlərinin sayı azdır. Əsasən əlilliyi olan uşaqların valideynləri tərəfindən təsis edilən bu mərkəzlərin hamısı beynəlxalq tərəfdaş təşkilatların şöbələri kimi fəaliyyət göstərir və əksər hallarda beynəlxalq ekspertlər həmin mərkəzlərin heyəti üçün təlim kursları keçirirlər. Öz ölçüsünə, keyfiyyətinə, metodologiyasına, hədəfinə və iş həcminə görə bir-birindən fərqlənən bu
32 Bu məktəblər barədə müxtəlif terminlər istifadə olunur. Digər terminlərdən biri “internat məktəblər”dir və həmin termin bu hesabatda istifadə ediləcəkdir. 33 Valideynlərin və müəllimlərin/direktorların cavabları arasında bu ciddi fərqin səbəbini tədqiqat nəticələri əsasında izah etmək heç cür mümkün deyildir. Səbəblərdən biri ondan ibarət ola bilər ki, sadəcə valideynlər bu cür xidmətlərdən xəbərdar deyildirlər və ya onların uşaqları məktəbdə bu cür xidmətlərdən heç zaman bəhrələnməmişdirlər. 34 Qeyd etmək lazımdır ki, kənd məktəbləri haqqında məlumat statistik əhəmiyyət kəsb etməyə bilər, çünki kənd məktəblərində işləyən yalnız 27 müəllim bu suala cavab vermişdir. 27
mərkəzlər əlilliyi olan uşaqların müalicəsi sahəsində mövcud olan ciddi çatışmazlıqları aradan qaldırmaq üçün xeyli iş görürlər.
Lakin bu mərkəzlərin bir sıra problemləri də mövcuddur. Əksər mərkəzlərin şəhərlərdə (əsasən Bakı, Sumqayıt və Gəncə və bu şəhərlərə yaxın olan ərazilərdə) yerləşməsi səbəbindən az qisim əlil uşaqlar belə xidmətlərdən yararlana bilirlər. Bundan əlavə, mərkəzlərin fərqli reabilitasiya metodologiyalarından istifadə etməsi, onların fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi və keyfiyyətinin təmin edilməsini çətinləşdirir. Həmin mərkəzlər yalnız donor vəsaiti hesabına maliyyələşdirildiyindən, onların fəaliyyətinin davamlı olmasında problemlər yaranır. Mərkəzlərin təbliğatının zəif olması əlil uşaqları olan valideynlərin belə mərkəzlər barədə məlumatsızlığına səbəb olur. Sorğuda iştirak edən valideynlərin təxminən 5%-i xidmət göstərən mövcud müəssisələr arasında tanıdıqları reabilitasiya mərkəzlərini sadaladılar. Direktor və müəllimlərin böyük əksəriyyəti isə bu mərkəzlər barədə məlumatsız olduqlarını bildirdilər .
Əksər mərkəzlərin heyəti əlillər üçün peşəkar mütəxəssis hazırlansa da onların bu sahədə işləmək üçün müvafiq təhsil sənədləri yoxdur. Tədqiqatların təhlili göstərir ki, bu mərkəzlər müxtəlif müalicə metodologiyalarından istifadə edirlər, bu isə onların fəaliyyətinin qiymətləndirilməsini və keyfiyyətinin təmin edilməsini çətinləşdirir. Həmin mərkəzlərdə bu xidmətlərin göstərilməsi barədə məlumatlar əhali arasında yayılmamışdır. Əlaqələndirmə işi zəif olduğundan həmin mərkəzlərin davamlı fəaliyyət göstərməsi çətinləşir.
TPPK-lar özlərini alternativ xidmətlərə yönəldən mənbə kimi təqdim edirlər. Mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq, həmin komissiyalar ƏU-a və onların ailələrinə zəruri xüsusi xidmətlər, habelə məşvərətçi və məsləhətçi xidmətləri göstərməlidirlər. Reabilitasiya mərkəzləri ilə müqayisədə TPPK-lar barədə əlil uşağı olan hər bir valideyn məlumatlıdır. 51 direktordan 17-si, ƏU-ın sorğuda iştirak edən valideynlərinin yalnız 17%-i, müəllimlərin isə 21%-i TPPK xidmətləri barədə xəbərdar olduqlarını bildirdilər. Məlumatdan göründüyü kimi, hələ də respondentlərin əksəriyyəti TPPK-ların vəzifə və səlahiyyətləri haqqında heç bir məlumata malik deyildir Eyni nəticələr tipik uşaqların valideyn və müəllimləri ilə aparılan müzakirələr əsasında da aşkar edildi.
Tədqiqatın nəticələrindən məlum oldu ki, aztəminatlı ailə kateqoriyasına daxil olmayan ailələr TPPK-nın xidmətləri barədə daha az məlumatlıdırlar.
Mürəkkəb cədvəl: ailə gəliri və TPPK barədə məlumatların əlaqəsi Ailənin aylıq gəliri (AZN) Sizin Pedaqoji- psixoloji-tibbi komissiya haqqında məlumatınız varmı? Cavabların sayı Cavabların faiz nisbəti 50 AZN-dən az Hə
39 83,0
Yox 8 17,0 50 – 100 AZN Hə
86 57,0
Yox 65
43,0 100 – 150 AZN Hə
153 63,2
Yox 89
36,8 150 – 200 AZN Hə
125 53,6
Yox 108
46,4 250 AZN və daha çox Hə
74 50,0
Yox 74
50,0 28
Maraqlıdır ki, məlumata uyğun olaraq, ayda 50 AZN-dən az pul qazanan ailələr TPPK-nın xidmətləri barədə daha çox məlumata malikdir. Bunun səbəblərindən biri odur ki, aztəminatlı ailələrin əlil uşaqlar üçün xidmətlərə ehtiyacı var. Bundan əlavə, komissiyanın təsdiq etdiyi sənədə əsasən ailə dövlət yardımı ala bilər: Digər tərəfdən bu məlumatdan görünür ki, imkanlı ailələrin uşaqları təhsil almırlar, çünki həmin ailələr öz əlilliyi olan uşaqlarına təhsil verə bilmək üçün komissiyadan müvafiq göndəriş almalıdırlar. Yuxarıdakı cədvəldən göründüyü kimi, ayda 250 AZN-dən çox məbləğdə gəliri olan ailələrin ƏU-larının üçdə biri məktəbə getmir 35 , ayda 50 AZN- dən az məbləğdə gəliri olan ailələrinin böyük əksəriyyətinin ƏU-ları isə təhsilə cəlb edilir.
Bundan əlavə, tədqiqat nəticəsində məlum oldu ki, valideynlərin təhsilinin səviyyəsi və komissiyanın xidmətləri barədə bilikləri arasında heç bir əhəmiyyətli asılılıq yoxdur. Yuxarıda verilmiş cədvəldən göründüyü kimi 36 , valideynin komissiya haqqında məlumata malik olması təhsilin səviyyəsinə təsir göstərmir: natamam orta təhsilli valideynlərin 45,7%-i, tam orta təhsilli valideynlərin isə 61,3%-i, ali təhsillilərin 60%-i TPPK-ları haqqında məlumata malik olduğunu bildirdi. Göründüyü kimi, komissiyalar barədə məlumatlılıq təhsilin səviyyəsi ilə deyil, ailənin təminatlılıq baxımından fərqlidir.
Buna baxmayaraq, respondentlərin böyük əksəriyyəti (müvafiq olaraq 88%-i, 87%-i və 92%-i) TPPK-nın müəyyən səlahiyyətə malik olduğunu təsdiq etdilər. Buna səbəb, maraqlı tərəflərin əksəriyyətinin komissiyaların vəzifə və səlahiyyətləri barədə tam məlumata malik olmaması ilə izah etmək olar. Respondentlərin bildirdikləri rəylərə əsasən, hətta insanlar TPPK-nın mövcud olduğunu bildikləri halda belə, TPPK-nın göstərdiyi xidmətlər barədə məlumatlı deyillər. Valideynlər və müəllimlərin əksəriyyəti TPPK-ları “şəhadətnamə verən müəssisə” kimi təsvir etdilər. Valideynlərin az qismi müvafiq mövzu üzrə TPPK-ların göstərdikləri məşvərətçi və məsləhətçi xidmətlərindən bəhrələndiyini bildirdi. Sorğuda iştirak edən müəllimlər və bu sahədə çalışan QHT nümayəndələri bildirdilər ki, əksər hallarda TPPK-nın yanaşması yeni tələblərə cavab vermir. Bundan əlavə, bəzi valideynlər bildirdi ki, uşaqların vəziyyətinin qiymətləndirilməsi zamanı bürokratik maneələrə və əngəllərə rast gəlirlər 4-cü cədvəl. Mürəkkəb cədvəl: təhsil pilləsi və TPPK barədə məlumatların əlaqəsi Sorğu iştirakçısının təhsilinin səviyyəsi TPPK haqqında məlumat Cavabların sayı Cavabların faiz nisbəti İbtidai Hə
6 35,3
Yox 11
64,7 Natamam orta Hə
37 45,7
Yox 44
54,3 Orta Hə
263 61,3
Yox 166
38,7 Peşə Hə
68 55,7
Yox 54
44,3 Texniki Hə
50 67,6
Yox 24
32,4 Ali (bakalavr mərhələsi) Hə
48 59,3
Yox 33
40,7 Ali (magistr mərhələsi) Hə
5 29,4
Yox 12
70,6
35 Qeyd etmək lazımdır ki, bunun səbəblərindən biri təhsil xidmətlərinin çatışmazlığı ilə izah edilə bilər. Lakin məhz bu halda bizim məlumatların təhlilləri bir-birini tamamlayır: daha çox pul qazanan ailələr TPPK haqqında heç nə bilmirlər və onların uşaqları təhsil almır. Bunun mümkün səbəblərindən birini yoxsul ailələrlə müqayisədə varlı ailələrin utanc hissinin daha böyük olması ilə izah etmək olar. 36 İbtidai və ali (magistratura) təhsil alan valideynlərin cavabları statistik əhəmiyyət kəsb etmir, çünki müvafiq sorğu iştirakçılarının sayı həddindən artıq azdır.
29
Ekspertlər komissiyaların əsasnamələrində və fəaliyyətində müəyyən çatışmazlıqların mövcud olduğunu qeyd etdilər. Həmin çatışmazlıqlar müxtəlif məsələləri əhatə edir. Məsələn, əsasnaməyə uyğun olaraq, komissiya bir ƏU-ı müayinə etməyə 15-20 dəqiqə sərf etməli və əvvəlki diaqnozu ya təsdiq, ya da təkzib etməlidir. Lakin beynəlxalq təsnifata görə keyfiyyətli qiymətləndirmə üçün bu qısa vaxt kifayət deyil. Digər əsas zəif cəhət ondan ibarətdir ki, hazırda ölkədə tətbiq edilən əqli əlillik dərəcələrinin təsnifatı Sovet dövründən miras qalmışdır və komissiyanın istifadə edə bildiyi yeganə təlimatdır. Ekspertlər hesab edirlər ki, bu təsnifat Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) tələblərinə cavab vermir və inkluziv təhsil qaydalarına ziddir. Komissiya üzvlərinin əlavə məvacib ala bilməsi (öz məvaciblərinin 50%-i qədər) əsasnamədə öz əksini tapsa da, təcrübədə yalnız komissiya sədrləri həmin məbləği alırlar. Bu da komissiya üzvlərinin öz işinə məsuliyyətlə yanaşmasına mənfi təsir göstərir. Bundan əlavə, rayonlarda komissiyaların işinə nəzarətin zəif olması da buna şərait yaradır.
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|