Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti A.Ş.İbrahiMov, Z. A. abdulova, L. N. mehdiyeva mikologiya (dərslik)
Yüklə 1,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 3. Göbələklərdə qılafın polisaxarid molekullarından fraqmentlər
- II FƏSİL
|
A
B
C
D
Şəkil 3. Göbələklərdə qılafın polisaxarid molekullarından fraqmentlər: A – sellüloza; B – xitin; C – mannan; D – qlükan.
GÖBƏLƏKLƏRİN QİDALANMASI 2.1. Mineral qidalanma 2.1.1. Qida elementləri və qida maddələri Mineral qidalanma, göbələk orqanizminin həyat fəaliy- yətində mühüm rol oynayır. Göbələklər, özlərinə lazım olan mineral maddələri (qida elementlərini) xüsusi mexanizmlərin köməyilə mühitdən alır və öz orqanizmlərində paylayır. Qida
başqaları ilə əvəz olunmayan kimyəvi elementlər nəzərdə tutu- lur. Qida maddələri adı altında isə tərkibində qida elementləri olan və göbələklər üçün mənimsənilən birləşmələr başa düşülür. Göbələklərin böyümə və inkişafı üçün zəruri olan maddələr haqqında fikir yürütməkdən ötrü onların mitsellərinin elementar kimyəvi tərkibini bilmək lazımdır. Göbələk mitselinin elemen- tar kimyəvi tərkibi kifayət qədər zəngindir. Karbon ~ 40%, ok- sigen ~ 40%, azot ~ 7-8%, hidrogen ~ 2-3%. Onlarda kül ele- mentinin miqdarı ~ 7-10%-dir. Göbələk mitsellərinin külünə adətən aşağıdakı maddələr daxil olur: kükürd, fosfor, kalium, maqnezium, dəmir, sink, manqan, mis, kalsium və s.. Ümumiyyətlə, göbələklərin külündə 50-dən çox elementi aşkar etmək mümkündür. Lakin bu elementlərdən heç də hamısı göbələyin həyat fəaliyyəti üçün zəruri deyil. Göbələk mitsellərinin külündə ən çox rast gəlinən elementlər fosfor və kaliumdur. Maya göbələyinin külündə fosfor oksidi (P 2 O
) 50%-ə qədərdir, kaliumun miqdarı isə (K 2 O) təxminən 25%-ə bərabərdir. Hifəmələgətirən (sapvarı) göbələklərdə P 2 O 5 adətən
külün 25%-ni, K 2 O isə 50%-ni təşkil edir, qalan elementlərin miqdarı təxminən 25%-ə çatır.
Göbələklərin normal qidalanması üçün təxminən 17 – 18 elementin olması zəruridir. Bunlara: karbon, oksigen, azot, hidrogen (orqanogen elementlər), kükürd, fosfor, kalium, maqnezium, dəmir, mis, sink, manqan, molibden, həmçinin də, kalsium, qallium, bor, skandium və vanadium aid edilir. Qida elementlərinin tərkibi və onların hüceyrələrdəki miq- darı, göbələklərin yaşadığı şəraitdən asılı olaraq xeyli dərəcədə dəyişilə bilir. Hüceyrələrdəki miqdarına görə mineral elementləri aşağıdakı qruplara bölürlər: 1) Makroelementlər – C, O, N, H, S, P, K, Mg, Na və b. Bu elementlərin hüceyrələrdəki miqdarı 10 1 -10 -2 % arasında dəyişilir. 2) Mikroelementlər – B, Mn, Cu, Zn, Mo, Co, Cl, Fe, Sc və s. bunların hüceyrələrdəki miqdarı 10 -3 – 10 -5 %-ə bərabərdir. 3) Ultramikroelementlər – Se, Cd, Cs, Ag, Au, Ra və s. həmin elementlərin hüceyrələrdəki miqdarı təxminən 10 -6 %,
yaxud bundan da azdır. Təbii halda, qida elementləri göbələklər tərəfindən aşa- ğıdakı formalarda mənimsənilir: 1) C, O, H – CO 2 ; H
2 O və O
2 ; 2) qeyri-metallar: N, S, P və B – anionlar (nitrat, sulfat, fosfat, borat); 3) qələvi və torpaq- qələvi metallar – kationlar (K + , Ca
2+ , Mg
2+ , Na
+ və s.); 4) ağır metallar (Fe, Mn, Cu, Mg və Zn) – kationlar (MO 2 4 – istisna olmaqla); 5) xlor – anion (Cl - ).
Eyni duzun anion və kationunun hüceyrələr tərəfindən müxtəlif intensivlikdə mənimsənilməsi, onun fizioloji reaksi- yasını müəyyən edir. Belə ki, duzun kationunun daha sürətlə mənimsənilməsi, mühitin turşulaşmasına səbəb olur. Əgər du- zun anionu hüceyrələr tərəfindən intensiv udularsa, bu halda mühit qələviləşir. Buna görə də, anionları çox udulan duzlar fizioloji qələvi, kationları udulanlar isə fizioloji turş duzlar ad- lanır. Fizioloji qələvi duzlara: NaNO 3 , Ca(NO
3 ) 2 , fizioloji turş duzlara isə CaSO 4 , NH
4 Cl və s. aiddir. Adətən hüceyrələr hər hansı bir duzun (NaCl, K 2 SO 4 və s.) məhlulunda tezliklə məhv olur. Lakin bunu mühitə digər duzları da əlavə etməklə aradan qaldırmaq mümkündür. İonların təsirinin qarşılıqlı surətdə zəifləməsi onlarda an- taqonizm hadisəsinə əsaslanır.
Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|