Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti A.Ş.İbrahiMov, Z. A. abdulova, L. N. mehdiyeva mikologiya (dərslik)

Şəkil 53.  Bazidilərin tipləri: 1 – holobazidi;  2,3,4 – 

heterobazidi və ya fraqmobazidi. 

 

2. Bazidi iki hissədən ibarətdir: genişlənmiş aşağı hissə - 

hipobazidi, yuxarı hissəsi isə epibazidi adlanır. Epibazidi 

adətən iki və ya dörd hissədən ibarət olur. Epibazidi arakəsmə 

vasitəsilə hipibazididən ayrılır. Bu cür mürəkkəb quruluşlu 

---

 

  bazidiyə heterobazidi deyilir.  

3. Bazidi eninə arakəsmələrlə dörd hüceyrəyə bölünür. 

Sporlar bazidinin yan hissəsində inkişaf edirlər. Belə bazidi 

fraqmobazidi adlanır. Fraqmobazidinin xarakter xüsusiyyəti 

qalın qılaflı, sükunət dövrü keçirən teliospor əmələ 

gətirməsidir. Teliosporu bəzən teliobazidi də adlandırırlar. Ba-

zidi və bazidiosporlar bilavasitə mitseli üzərində də əmələ gələ 

bilir. Lakin bazidili göbələklərdə bazidi meyvə cismi üzərində 

formalaşır. Onların inkişaf tsiklində dikariotik faza haploid 

fazaya nisbətən üstünlük təşkil edir. Haploid fazanın ömrü qıs-

adır (o, bazidiosporlar və mitselidən ibarətdir). 

Sinfin nümayəndələri zərif hörümçək toruna bənzəyir,  

pambıqvarı, dəriyəbənzər, pərdəvarı, qabıq, dırnaq və 

lövhəşəkilli meyvə cisminə malikdirlər.  

Açıq meyvə cisimlərində bazidilər üst təbəqədə düzülərək 

himeni  əmələ  gətirirlər ki, onu himenofor da adlandırırlar. 

Şöbənin ibtidai nümayəndələrində himenofor hamardır, ali 

nümayəndələrdə isə o dişcik  şəklində, boruvarı  və lövhəvarı 

olur. Bazidiosporlar fəal yayılırlar. Onların tullanma gücü kisəli 

göbələklərdə olduğu kimi turqor təzyiqi yüksəldikdə artır. 

Qapalı meyvə cismi olan göbələklərdə  əsl himeni əmələ 

gəlir. Odur ki, onlarda bazidinin quruluşu və sporların 

yerləşməsi müxtəlifdir, meyvə cismi və himeninin xarici qlafı 

partladıqdan sonra sporlar xaricə  çıxır. Bazidili göbələklərin 

himenoforları müxtəlif rəngdə olur (rəngsiz, sarı, çəhrayı, 

narıncı və qara).  

Şöbənin nümayəndələrində konidilərlə çoxalma nadir 

halda təsadüf olunur. Beləliklə,  bazidili göbələklər aşağıdakı 

əlamətlərinə görə kisəli göbələklərdən fərqlənirlər: 

1. Kisəli göbələklərdə sporlar endogen ask daxilində, ba-

zidili göbələklərdə isə ekzogen bazidi üzərində əmələ gəlir; 

2. Kisəli göbələklərdə cinsi orqanlar vardır, bazidili 

göbələklərdə isə cinsi orqanlar yoxdur. Bazidili göbələklərdə 

cinsi çoxalma somatoqamiya tipdədir; 

 

 

3. Kisəli göbələklərdə haploid faza üstünlüyə malikdir, 

əvvəlcə askogen hif, sonra kisə  əmələ  gəlir. Bazidili 

göbələklərdə isə  əksinə, dikariotik və diploid fazanın ömrü 

uzundur. Onlarda cavan diploid bazidi, haploid bazidiospor və 

ilk mitseli inkişaf edir. Bəzilərində haploid dövr bazidipspora 

kimi ixtisar olunur; 

4. Kisəli göbələklərin meyvə cismi haploid mitselidən 

inkişaf edir, meyvə cismi daxilindəki askogen hif isə dikari-

otikdir. Bazidili göbələklərin meyvə cismi isə yalnız dikariotik 

mitselilərdən əmələ gəlir. 

Bazidinin quruluşu və inkişaf mərhələlərinə görə  bazidili 

göbələklər üç sinifə bölünür: 

1. Holobazidiomisetlər – Holobasidiomycetide  və ya 

Autobasidiomy-cetidae. Arakəsməsiz, sancaqvarı  və ya silin-

drik, təkhüceyrəli bazidilər kimi xarakterizə olunur, bazidinin 

yerləşməsi əsas şərtdir. 

2. Heterobazidiomisetlər – Heterobasidiomycetidae. Ba-

zidi mürəkkəb quruluşlu olub, epibazidi və hipobazididən 

ibarətdir. Ana hüceyrə inkişaf etməyərək çıxıntı  əmələ  gətirir. 

Haploid nüvələr bu çıxıntıya daxil olduqdan sonra o, 

arakəsmələrə ayrılır.  

3. Teliobazidiomisetlər – Teliobasidiomycetidae. Bazidi 

(arakəsmələrlə fraqmobazidilərə bölünür) sükunət dövrü 

keçirən qalın qlaflı teleytospor hüceyrəsinə inkişaf edir. 

Bir çox mikoloqlar isə Bazidili göbələklər şöbəsini 3 sinfə: 

Basidiomycetes, Uredinomicetes və Ustilaginomycetes 

siniflərinə bölürlər.