Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniKİ kolleci «Sənaye sahələrinin proses və aparatları»

 
Kompessorlar, onların işçi parametrləri, təsnifatı, tipləri və iş pri
 
nsipləri. Qazların pilləli sıxılması. 


Kimya və neft kimya texnologiyasında qaz və buxar halında olan qarışıqları 
tələb edən təzyiqə qədər çıxmaq və bir yerdən başqa yerə nəql etdirmək geniş 
yayılmış proseslərdir. Bu proseslər kompressor maşınları vasitəsilə həyata keçirilir. 
Kompressor maşınları qaz və ya buxar axınlarını P
1
təzyiqində sorur, onu P
2

---

təzyiqinə qədər sıxır və kompressorun sıxılma dərəcəsi adlanır. Sıxılma dərəcəsinə 
görə kompressor maşınları aşağıdakı qruplara bölünür. 
1)Ventilyatorlar
– Bu kompressor maşınlarının sıxılma dərəcəsi P
2
/P
1
< 1,5 olur. 
Ventilyatorların köməyi ilə böyük həcmli qazların yaxın məsafələrə hidravlik 
müqavimətləri nisbətən az olan boru köməyi ilə nəql etdirirlər.
2) Qaz üfürücülər və ya hava üfürücülər
. – Bu kompressor maşınlarından qaz 
qarışıqlarının aşağı təzyiq altında nisbətən böyük müqavimətli boru kəməri ilə 
yaxın məsafələrə nəql etdirmək üçün istifadə edilir. Qaz üfürücülərinin sıxılma 
dərəcəsi 1,1 – dən böyük olur. 
1,1< 
𝑃
2
𝑃
1
< 3 
3) Kompressorlar
. – Bu maşınlar qazları yüksək təzyiqlərə qədər sıxmaq və nəql 
etdirmək üçün istifadə edilirlər və onların sıxılma dərəcəsi P
2 
/P
1
> 3 olur.
4) Vakuum nasoslar.
– Bu maşınlar qaz qarışıqları və ya buxarları vakuum 
şəraitindən soraraq atmosferə vururlar və beləliklə texnoloji prosesləri aparmaq 
üçün aparat və avadanlıqlarda vakuum yaratmaq məqsədi ilə tətbiq edilir. 
Bildiyimiz kimi qazlar sıxıldıqda onların aqreqat halı dəyişir, onların təzyiqi
yüksəlir, həcmi kiçilir və temperaturu artır. Təzyiqi təxminən 1MPa qədər olan 
qazıların halı Mendeleyev-Klapeyron tənliyinə görə təyin edilir. Lakin bu tənlik 
real qazlar üçün tətbiq edilir. Real qazlar 1 MPa təzyiqə qədər özlərini real qaz 
kimi aparır və bunlara real qaz qanunu tətbiq etmək mümkündürsə 1 MPa 
təzyiqdən yüksək təzyiqlərdə real qazlar bu qanuna tabe olmurlar, yəni Van-der-
vals qanununa əsaslanırlar. Ona görə də təzyiqi yüksək olan qazların halını 
öyrənmək üçün real qaz qanunlarından istifadə olunur.Lakin təcrübədə ən çox T-S 
termodinamik diaqramdan istifadə edirlər. Bu dioqram əsasında aparılan 
hesablanmalar daha dəqiq nəticələr verirlər. Bu onunla əlaqədardır ki, hər bir real 
qaz komponenti üçün təcrübə yolu ilə T-S dioqramı qurularaq, hazır şəkildə 
verilmişdir. Bu dioqramı aşağıdakı kimi göstərmək olar. 
Texnoloji prosesləri apararkən üç müxtəlif sıxılma proseslərinə rast gəlmək 
mümkündür. 
1.