Maddələr mübadiləsi proseslərinin təsnifatı Maddələr mübadiləsi prosesləri bir və yaxud bir neçə fərqli maddələrin hər
hansı bir komponentinin bir fazadan digər fazaya keçməsi ilə xarakterizə olunur.
Bu proseslərin getmə sürəti maddəvermə və maddəötürmə qanunları əsasında
öyrənilir. Bu proseslərin ümumi cəhətləri ondan ibarətdir ki, neft kimya
sənayesində maye qarışıqları halında alınan məhsulları texniki komponentlərini
ayırmaq üçün tətbiq olunur. Maddələr mübadiləsi prosesləri sənaye texnologiyası
uğurlarının əsas hissəsini təşkil edirlər bu texnoloji qurğulara nəzər yetirdikdə
onlarda aşağıdakı maddələr mübadiləsi proseslərinin olduğunu görmək olur.
1.
Distillə və rektifikasiya proseslərinin maye qarışıqlarından paylanan
komponenti fraksiya halında ayırmaq üçün distillə proseslərində həmin maye
qarışılğının tərkibindəki komponenti texniki təmiz komponentlərinə ayırmaq
üçün isə distillə prosesinin mürəkkəb növü olan rektifikasiya prosesindən
istifadə olunur. Bu proseslər nəticəsində paylanan komponent maye fazada
buxar fazaya və eləcədə buxar fazadan maye fazaya keçmış olur.
2.
Absorbsiya – desorbsiya prosesləri. Qaz qarışığının tələb olunan
komponentlərini seçici həll edən maye absorbent vasitəsilə qaz sistemlərini
ayıran əsas axınlı difuziya prosesinə absorbsiya deyilir. Absorbsiya prosesi
zamanı ayrılacaq komponent qaz fazadan maye fazaya keçir. Maye faza
absorbentdə həll olunmuş qaz sistemi komponentlərinin ayrılması prosesinə
desorbsiya deyilir. Absorbsiya və desorbsiya proseslərində iki faza – qaz və
maye fazası iştirak edir. Belə ki, birinci prosesdə paylanan komponent qaz
fazadan maye fazaya keçir. Desorbsiya prosesi zamanı isə əksinə maye fazadan
qaz fazasına keçir.
3.
Ekstraksiya prosesi. Bərk və maye fazazları seçici (selektiv) təsirli həlledici ilə
emal edib həmin fazadan bu və başqa komponentlərin tamamilə və ya qismən
ayrılması prosesinə ekstraksiya prosesi deyilir. Ekstraksiya zamanı faza üçün
onun paylanan komponentini yaxşı həll edən başqa komponentini qətiyyən həll
etməyən həlledici seçilir və komponent bir maye fazadan digər maye fazaya
keçir.
4.
