Azərbaycan türkləRİNİN

sa, za 
– ―ürək‖ və 
da 
―(allahın) kö məyilə‖ sözlərindən ibarətdir. Ad ―(allah ın) kö məy i ilə verilmiş ürək‖ 
mənasındadır. 
D u r i s i (er. əv. 714-cü il). Gü man ki, Se mit mənşəli a kkad dilində 
duri 
- 
―(mən im) dayağım‖ və Sin (Allah) sözlərindəndir.
A n z i (er. əv. 714-cü il). Şu mer dilində An (Ana) ―Göy allah ı‖ və 
zi, zu 
–―bilmək‖ (bax: Kuriqalzu ad ına) sözlərindəndir. Şu merlərdə 
ensi, 
kassitlərdə 
(kasslarda) 
yanzi, yanzu 
–―hakim‖ sözü ilə eyni mənşəlidir. Erkən o rta əsrlərdə 
uyğurlarda Enç-Buka şəxs adının (168,144) b irinci ko mponenti olan 
enç (i) 
sözü 
ilə müqayisə olunur. 
M a ş d a y a u k k u (er. əv. 714-cü il). İran mənşəli ad sayılır və farslarda 
Ahuramazda (Hörmü z) allahının ad ı ilə əlaqələndirilir (102,214). 
Şumercə 
maşda –
―məbəd təsərrüfatının ada mı‖ və 
uk u 
– ―oğul‖, ―varis‖ 
sözlərindən ibarətdir. Ad ―məbəd təsərrüfatında işləyəcək oğul‖ mənasındadır.
K a k i (e r. əv. 714-cü il). Er. əv. 520-c i ilə aid bir mənbədə də Mid iyada 
Kaki şəxs adı qeyd olunur. Er. əv. 859-cu ilə aid asur mənbəində göstərilən Kaki 
adlı mannalı hakimin adı ilə eynidir. Şu mer dilində 
Ki-ag (a) 
– ―sevimli‖ (103,81) 
sözündəndir. Türkcə 
qaqa
–―böyük qardaş‖ sözü ilə müqayisə olunur.
Z a r d u k k u (Er. əv. 717-c i il). Asur dilində ― k‖ səsi qoşalaşdırılmış və
sonuna ―u‖ adlıq hal şəkilçisi əlavə o lun muşdur. Əsl forması Zarduk. Şu mercə Sar, 
Şar allah ad ından və 
duk –
―rəhmli‖, ― mərhə mət li‖ (103,50) sözlərindəndir. Ad 
―mərhəmətli Sar (allahı)‖ mənasındadır. 
D a y a u k k u (er. əv. 715-ci il). Bir sıra tədqiqatçıla r İran mənşəli ad 
saymışlar. Şu mercə 
da 
―(allahın) kö məyi ilə‖ və 
uk u
– ―oğul‖, ―övlad‖, ―varis‖ 
sözlərindən ibarət teofor addır. 
K a r z i n u (er. əv. 713-cü il). Adın sonundakı ―u‖ asur dilində əlavə 
olunduğuna görə əsl adı Karzin. Şu mercə 
qar
– ―qiy mətlidir‖ və Sin allahın ın 
adından ibarət teofor addır. ―Sin‖ (allah ı) q iy mətlidir‖ deməkd ir. 
Z a n a s a n a (er. əv. 674-cü il). İ. M . Dyakonova görə, fa rs dilindəki 
hşana
–―tayfası olan‖, ―əsil-nəsilli‖ de məkd ir (12,262). Şu me rcə 
sa, za 
– 
“
ürək
”,
An (allah adı)
 
və san (q) – ―ən birinci‖, ― ilkin‖, ―başçı‖, ― kahin‖ sözlə rindən ibarət 
teofor addır. 
E p a r t u (er. əv. 674-cü il). Şu mercə
ina
– ―(o) seçdi‖, 
ərə 
―qul‖ və Utu 
(Günəş allahı) sözlərindən ibarət teofor addır. Təxminən ―Utu (Günəş allah ı) qul 
seçdi‖ mənasındadır. 
K a ş t a r i t a (er. əv. 673-cü il). Asuriya irticasına qarşı üsyan qaldırmış 
Midiya hakimin in ad ı. Mid iyada Kas tayfasının başçısı. İran mənşəli ad sayılır və 
qədim farsca 
hşadrua 
– ―hakim‖, ―hökmdar‖ kimi mənalandırılır (88, 209). Bu 

---

81 
ağlabatan fikir deyil, çünki ayrılıqda ―hökmdar‖ sözü ş əxs adına çevrilə bilməz. 
Adın qədim farsca yazılışı dü z, asurca yazılışı is ə səhvdir. Bizcə, Kaştarita Kas 
(kaş) etnonimindən, türk-monqol dillərindəki 
tərə, tari, törü 
– ―qanun‖, ―qayda‖ 
(100,349) və 
tay
– ―kimi‖ sözlə rindəndir. Ad ―kaşların qanun-qaydasına riayət 
edən‖ mənasındadır. Quru luşca VIII əsrin ortala rında uyğurlarda Kut-Tore xan ın 
adı ilə u zlaşır. 
Q a u m a t a (er. əv. 519-cü il). Fars hakimiyyətinə qarşı üsyan qaldırılmış 
və çarlığ ı ələ a lmış mid iyalı maq ın adı. Bisutun qaya yazısının q ədim farsca 
variatında Qau mata, babilcə variatında Qu mata kimi qeyd olunmuşdur. Adın 
qədim farsca yazılışında həmin dilin qra mmat ik qanunlarına uyğun 
“u”
səsi əlavə 
olunmalıd ır. Məsələn, həmin qaya yazısında M idiya toponimləri o lan Payşibat və 
Sakabat qalalarının ad ları Payşiyaubad və Sakayaubat kimi yazılmış və deməli, hər 
iki toponimdə