Азярбайжан Республикасы Тящсил Назирлийи

Hüceyrə nəzəriyyəsinin əhəmiyyəti. 
 
1.
 
O,  bir  çox  bioloji  elmlərin  əsasən  sitologiya, 
histologiya, embriologiya, fiziologiya və s. inkişafı 
üçün bünövrə rolunu oynayır. 
2.
 
Orqanizmin 
fərdi 
inkişafının-ontoqenezin 
mexanizmini başa düşməyə imkan yaradır. 
3.
 
Həyatın,  ətraf  aləmin  başa  düşülməsinin    əsasını 
təşkil edir. 
4.
 
Orqanizmlərin  təkamüllünün  dərk  olunmasına  və 
izah edilməsinə təkan verir.  

---

 
33 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
HÜCEYRƏNİN QURULUŞU 
 
Hüceyrə  həm  sərbəst  (birhüceyrəli  orqanizmlər 
misalında),  həm  də  çoxhüceyrəli  bitki  və  heyvan 
orqanizmlərində elementar, quruluş, funksiya və inkişaf 
vahidi  şəkilində  mövcuddur.  Bütün  hüceyrələr 
quruluşlarından  asılı  olaraq  prokariot  və  eukariotlara 
bölünür (Şəkil 12). 
 
 
Şəkil 12. Eukariot (A) və prokariot (B) hüceyrələr 
 
Prokariot (yunanca, pro-əvvəl, qədər; karion-nüvə) 
hüceyrələrin  nüvə  qılafı,  nüvəsi,  orqanoidləri  yoxdur. 

---

 
34 
Bu 
qrupa 
bakteriya 
və 
göy-yaşıl 
yosunları 
(sianobakteriyalar)  aid  etmək  olar.  Onlarda  genetik 
məlumat  halqa  şəklində  olan  ikiqat  DNT  zəncirində 
saxlanır.  Prokariot  hüceyrələr  möhkəm  hüceyrə  divarı 
ilə  əhatə  olunub  və  mitotik  aparatdan  məhrumdurlar. 
Eukariot  (yunanca,  eu-yaxşı,  karion-nüvə)  hüceyrələr 
isə  qılaf,  sitoplazma  və  nüvəyə  malikdirlər.  Onlar 
prokariotlardan  xromosomların  sayına,  hüceyrədaxili 
membranlar  sistemindən  ibarət  olan  orqanoidlərin  və 
formalaşmış  nüvənin  mövcudluğuna  görə  fərqlənirlər. 
Eukariotlar 
irsiyyətin 
maddi 
daşıyıcıları 
olan 
xromosomların  yeni  əmələ  gələn  hüceyrələr  arasında 
bərabər  paylanmasını  təmin  edən  mitotik  aparata 
malikdirlər.  Lakin  mövcud  fərqlərə  baxmayaraq  bütün 
hüceyrələr  müəyyən    ümumi  prinsiplərə  malikdirlər: 
genetik  məlumatın  DNT-də  yerləşməsi,  hüceyrəyə  xas 
əsas həyati xüsusiyyətlərdə oxşarlıq və s. 
Eukariot  hüceyrələr  aşağıdakı  komponentlərdən 
ibarətdir (Şəkil 13). 
 
1.