Babayeva d. R

ehtiyoji 
mavjud, bu - boshqa odamlar bilan muloqotga ehtiyojmand- 
Hk, «emotsional muloqotga ehtiyojmandlik»dir (K.Obuxovskiy). 
Aynan 
shu ehtiyoj tufayli dastlab til paydo bo‘lgan. Muloqotga ehti- 
yojmandlik doimo tilni egallashga olib keladi. Bolaning so‘zlashni 
0
‘rganishining sababi shuki, unga kattalar bilan birgalikdagi faoliyat- 
da 
ishtirok etishga to‘g‘ri keladi, buning uchun esa bolaning unga ni- 
tnalar 
deyishayotganliklarini tushunishi va o‘zi ham so‘zlashi lozim. 
Bu 
o‘rinda tilning uch sifati (tajribani jamlash va sintez qilish - fikrga 
jamlash 
- muloqotni amalga oshirish) haqida so‘z yuritish mumkin 
(V.A.Zveginsev). Tilni tadqiq qilish mustaqil, umumilmiy qiziqish- 
dan 
tashqari ko‘plab dolzarb amaliy vazifalami hal etishda ulkan aha- 
miyatga 
egadir.
Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi 
maktabgacha ta’lim- 
tarbiyaning umumiy qonuniyatlari, muayyan jamiyatda yagona ij-
51

---

timoiy maqsadga muvofiq maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbi­
yalash hamda unga ta’lim berishning mohiyati va muammolarini 
o‘rganadigan fan. Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi ijtimoiy 
fanlar tizimiga kiruvchi fan sanalib, maktabgacha yoshdagi bo­
lalami jismoniy va ruhiy kamolotini tarbiyalash, unga ta’lim berish 
muammolarini o‘rganadi.
Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi fani yetti yoshgacha 
bo‘lgan bolalarga har tomonlama ta’lim - tarbiya berish qonuni- 
yatlarini o‘rganadi. Maktabgacha ta’lim muassasasi sharoitida 
ta’lim-tarbiya ishini tashkil etishning mazmuni, shakl, metod va 
vositalar hamda maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalaming yosh 
va o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda ularning har 
tomonlama uyg‘un rivojlanishini ta’minlashga qaratilgan shart- 
sharoitlami ishlab ehiqadi. Nutq o‘stirish metodikasi maktab­
gacha pedagogikaning alohida sohasi bo‘lib, uning umumiy qo- 
nuniyatlari, tamoyillari, metodologik asosi, tashkiliy shakl, metod 
va vositalariga: tayanadi. Nutq o‘stirish nazariyasi va amahyoti 
i maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga yaxlit tarbiya berishning 
. maqsadi, bolaning yosh imkoniyatlari va uni ilk yoshdan bosh- 
^ lab tarbiyalashning roli, maktabgacha ta’limni hayot, amaliyct va 
: zamonaviylik bilan bog‘liqlikda olib borishning zarurligi, bola 
shaxsining shakllanishida muhitning hal qiluvchi ahamiyatga ega 
ekanligiga asoslaniladi.
Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi fani bola shaxsini rivoj­
lantirishning ikki muhim jihati - uni o‘qitish va tarbiyalashga asosiy 
e’tibomi qaratganligi bois didaktika (ta’lim nazariyasi) va tarbiya 
nazariyasi fanning muhim tarkibiy qismlari hisoblanadi. Didaktika 
(ta’lim nazariyasi, yunoncha didaktikos - «o‘rgatuvchi», didasko -
«o‘rganuvchi») ta’limning nazariy jihatlari, ta’lim jarayonining mo­
hiyati, tamoyillari, qonuniyatlari, o‘qituvchi va o‘qituvchi faoliyat- 
lari, ta’limning maqsadi, mazmuni, shakl, metod, vositalari, natijasi, 
ta’lim jarayonini takomillashtirish yo‘llari kabi muammolami tadqiq 
etadi. Tarbiya nazariyasi - pedagogikaning muhim tarkibiy qismla- 
ridan biri bo‘lib, tarbiya jarayoni mazmuni, shakl, metod, vosita va 
usullari, uni tashkil etish muammolarini o‘rganadi.