Beynəlxalq maliyyə böhranı şəraitində korperativ idarəetmə sisteminin
Yüklə 1,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Cədvəl 1.1.1
Müxtəlif ölkələrdə korporativ idarəetməyə yönəlmiş aktlar Yayımlanan hesabat Yayımlanan ölkə Treadway Komissiyası, 1987 ABŞ Cadbury Hesabatı, 1992 İngiltərə Xalqa Açıq Şirkətlərə Nəzarət Hesabatı, 1993 İngiltərə Hilmer Hesabatı, 1993 Avstraliya Dey Hesabatı, 1994 Kanada Vient Hesabatı, 1995 Fransa Greenbury Hesabatı, 1995 İngiltərə 11 Peters Hesabatı, 1998 Niderland İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) Korporativ İdarəetmə Prinsipləri Şura Hampel Hesabatı, 1998 İngiltərə Bajaj Komitə Hesabatı Hindistan Birla Komitə Hesabatı, 2000 Hindistan Sarbanes - Oxley qanunu, 2002 ABŞ Mənbə: Doğan, Mustafa (2007). Kurumsal Yönetim. Ankara: Siyasal Kitabevi.s.23 Korporativ idarəetmənin yaranma səbəblərini belə sıralaya bilərik; Maliyyə böhranları; Şirkət və ya idarələrdəki idarəetmə skandalları; özəlləşdirmə fəaliyyətləri; Beynəlxalq bazarlardakı kapital hərəkətlərinin artması, Globallaşma meylləri. Korporativ idarəetmənin məqsədlərini belə ifadə edə bilərik; Təşkilatın üst rəhbərliyinin güc və səlahiyyətlərindən sui-istifadə etmələrinə mane olmaq; Təşkilat sahiblərinin hüquqlarının qorunması; Təşkilatla əlaqədar mənfəət sahiblərinin hüquqlarının qorunması; Təşkilat ilə əlaqədar olaraq ictimaiyyətin məlumatlandırılması; Vəzifə, səlahiyyət və məsuliyyətin açıq olaraq təyin olunması; Təşkilat rəhbərliyinin hesab vermə öhdəliklərinin gündəmə gəlməsi; Kiçik səhmdarların qorunması; Təşkilatla əlaqədar olaraq etibarın yaradılması. Korporativ idarəetmənin faydaları aşağıdakılardır: Təşkilat idarəetməsi və təşkilat sabitliyə qovuşur; Təşkilatın rəqabət gücünü artırır; İqtisadi böhranlara qarşı müdafiə gücü artır; Müasir idarəetmə metodlarının tətbiq olunma imkanı artır; Təşkilatın mənfəəti artır; 12 Təşkilat idarəetməsinə keyfiyyət və şəffaflıq gəlir; Təşkilata güvən və etimad yüksəlir; Sərmayə xərcləri düşür; Kredit faizləri düşür, kredit xərcləri azalır. Korperativləşmə ilə şirkətin fəaliyyətinin və idarə olunmasının bir sistem olaraq yerinə yetirilməsi aydın olur. Bu sistemin parçalarını meydana gətirən hər bir parçanın sistemin bütövlüyü daxilində rollarının və vəzifələrinin müəyyən olunması vacibdir. Korperativləşmə ilə şirkətin məqsədlərinə uyğun olaraq bir təşkilati quruluşun yaradılması, hər bir parçanın iş və vəzifələrinin yazılı müəyyən olunması, bu məqsədlərə yönələrək şirkətin daxili tənzimləmələrinin yaradılması, səlahiyyət və məsuliyyətin paylanaraq professional bir idarəetməyə keçilməsi təmin edilmiş olur. Korporativ idarəetmə nəzəriyyəsi və təşkilati rəhbərliklə əlaqədar tənzimləmələr dörd əsas prinsipi üzərinə yönəldilir; ədalətlilik, şəffaflıq, hesabatlılıq və məsuliyyət. Korporativ idarəetmənin bu dörd əsas prinsipi şirkət performansının ölçülməsi və inkişaf etdirilməsi məqsədlərinin reallaşdırılması məqsədiylə bir-birləriylə əlaqələndirilmir. Bundan başqa korperativ idarəetmənin yerinə yetirilməsi ilə pay sahiblərinə dəyər yaradılacağı və ictimai dəyərlərə də hörmət olunacağı gözlənilir. OECD tərəfindən hazırlanan Korporativ İdarəetmə Prinsipləri də bu dörd əsas prinsipi üzərinə qurulmuşdur. Ədalətlilik prinsipində şirkətin pay sahiblərinə ədalətli və bərabər davranılması istənilir. Bu qanun ilə azlıq pay sahibləri və xarici tərəfdaşlar da daxil olmaq üzrə bütün pay sahibi hüquqlarının qorunması və pay sahibliyi ilə əlaqədar olaraq edilən bütün müqavilələrə riayət etmək qarşıya məqsəd qoyulmuşdur. Şəffaflıq prinsipinə görə şirkətin fəaliyyətləri ilə əlaqədar şirkətin pay sahibləri ilə ola biləcək sərmayəçiləri maraqlandıran bütün məlumatların ictimaiyyət ilə paylaşılması istənilir. Şirkətin fəaliyyət nəticələrini göstərən ən əhəmiyyətli sənəd olan maliyyə hesabatlarının şirkətin bütün fəaliyyətlərinin həqiqi nəticələrini göstərəcək şəkildə hazırlanması lazımdır. Bundan başqa, 13 maliyyə hesabatlarında əks olunan əməliyyat və faktların səbəbi və necə edildiyinin açıqlanması və bunun ictimaiyyət ilə paylaşılması şirkət haqqında etibarı artıran bir ünsür olacaq. Bu məqsədlə beynəlxalq qəbul olunmuş mühasibat prinsiplərinə riayət etmək surətiylə maliyyə hesabatları təşkil edilməlidir. Hesabatlılıq prinsipinə görə şirkətin fəaliyyətləri və tətbiqlərinin nəticələri ilə birlikdə açıqlanması tələb olunur. Bu məqsədə yönəlmiş idarə heyətinin şirkətin üst rəhbərliyinin performansını obyektiv və həqiqi olaraq müstəqil bir şəkildə dəyərləndirməsi üçün lazımi nəzarət sistemlərinin qurulması, şirkət rəhbərlərinin pay sahiblərinə qarşı hesab verə bilməsinə yönəlmiş qaydaların qoyulması və monitorinqi lazımdır. Məsuliyyət prinsipinə görə şirkətin öz daxilinə və xaricinə qarşı olan bütün məsuliyyətlərinin müəyyən edilməsi istənilir. Bu məqsədə yönəlmiş şirkətlərin öz pay sahibləri üçün müsbət dəyərlər yaradarkən, ictimai dəyərləri əks etdirən qanun və qaydalara uyğunlaşma göstərərək fəaliyyətlərini davam etdirmələri, şirkət daxilində lazımlı vəzifə bölgüsü edilərək üzvlərin məsuliyyət sahələrinin müəyyənləşdirilməsi və bu üzvlərin şirkətin idarə heyəti ilə əlaqələrinin çərçivəsinin ortaya qoyulması, müstəqil və effektiv şəkildə şirkət lehinə işləyə bilən müstəqil idarə heyəti üzvlərinə idarə heyətində vəzifə verilmək lazımdır. Nəticədə korporativ idarəetmə; Bir şirkətin idarə heyəti, tərəfdaşları və digər mənfəət sahibləri arasındakı əlaqələri məsuliyyət, hesabatlılıq, şəffaflıq və ədalətli olmaq kimi etik anlayışları da özünə daxil edəcək şəkildə müəyyən edən, Şirkət ilə əlaqədar qərarların qəbul edilməsində tərəflərin şirkət üzərindəki haqq və öhdəliklərini də güdərək istifadə ediləcək ümumi qayda və prosedurları müəyyən etməyi hədəfləyən, Şirkətin çatmaq istədiyi məqsədləri, bu hədəflərə çatmaqda izləniləcək yol və üsulları araşdıran, Bu hədəf nəticəsində çatılan nəticənin performans qiymətləndirməsi və yoxlamasını reallaşdırmağı hədəfləyən bir idarəetmə formasıdır deyə bilərik. |