Beynəlxalq maliyyə böhranı şəraitində korperativ idarəetmə sisteminin
Korporativ maliyyə menecmenti, məqsədi və onun təşkili
Yüklə 1,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.3. Korporativ maliyyə menecmenti, məqsədi və onun təşkili
Məlumdur ki, müəssisələrin fəaliyyəti “...mənfəətin miqdarını yüksəltməyə” yönəlmişdir. (29,125) Kiçik bir köşk işlədən bir restoran yiyəsi də, iri müəssisənin sahibi də mənfəət “məcmu gəlirlərdən məcmu xərcləri çıxdıqda yaranan qalıq gəlir” haqqında düşünürlər. Buna səbəb nədir? Bu suala cavab vermək üçün və korporativ malivvə menecmentinin başlıca məqsədinin korporasiyanın dəyərinin maksimallasdırılması olduğunu sübut etmək üçün bir az ətraflı şərhlərə ehtiyac vardır. Bundan əlavə, nəzərə almaq lazımdır ki, korporativ menecmentin əsas məqsədi mənfəət artımı və ya korporasiyanın dəyərinin artıması olması ilə bağlı bir nəzəri mübahisələr mövcuddur. Merton və Bodi da qeyd etmişlər ki, “Korpo- rasiyanın fəaliyyətini tədqiq edən alimlər bəzən ... idarəetmə heyətinin əsas işinin 23 firmanın mənfəətini yüksəltməkdən ibarət olduğunu təsdiq edirlər”. (29, 50) Maliyyə ilə bağlı dərsliklərinin demək olar ki, hamısı əsas məqsədin korporasiyasının dəyərinin yüksəlməsi olduğunu iddia edirlər. (31, 11) Merton və Bodi qeyd edirlər ki, bəzən mənfəətin artımı və səhmdarların sərvətinin - səhmlərin qiymətinin artımı eyni qərarın qəbulunu diktə edir və mənfəətin artımı barədə qərar qəbul edən maliyyəçilər iki fundamental problemlə üzləşirlər. Bir tərəfdən, istehsal prosesinin bir neçə zaman müddətindən ibarət olması mənfəətin hansı zaman kəsiyində artırılmasının qeyri-müəyyənliyini, digər tərəfdən, gələcək gəlir və xərclərin qeyri-müəyyənliyindən mənfəətin özünün qeyri-müəyyən olması problemi aşkara çıxır. İqtisadi qərarların həmişə alternativ qərarlar olduğunu – “bir məhsul və ya xidməti əldə etmək üçün digər məhsul və xidmətin istifadəsindən imtina etmək lazım gəldiyini” (33,6) bilirik. Yəni bəllidir ki, bir layihənin həyata keçirilməsi digər layihədən imtinadır. Bodinin “Finansı” dərsliyində göstərilir ki, belə bir qədər qeyri-müəyyən göstərici mənfəət əsasında qərar qəbulu asan deyil. Doğrudur, müxtəlif maliyyə menecmenti metodları əsasında daha əlverişli alternativi seçmək mümkündür, ancaq öz-özlüyündə gözlənilən mənfəətin ehtimal edilən bir miqdar olması yenə də məsələni mürəkkəbləşdirir. Mənfəətdən fərqli oluraq, müəssisənin dəyəri, daha doğrusu, səhmin qiyməti daim dəqiq bəlli olan göstəricidir. Fond bazarında “A” korporasiyasının bir səhminin bu gün 3 manat, sabah 3,1 manat qiymətləndirilməsi bizə korporativ maliyyə menecmentinin əsas məqsədinin korporasiyasının dəyərinin yüksəldilməsi olduğunu iddia etməyə əsas yaradır. Korporativ maliyyə menecmentinin əsas məqsədinin səhmlərinin dəyərinin artırılmasının hesab edilməsi də məsələnin səhmlərinin dəyərinin artırılması hesab edilməsi də məsələni tam sadələşdirmir. Pindayk və Rubinfeld düzgün qeyd edirlər ki, “...uzunmüddətli dövr ərzində mənfəətin maksimallasdırılması səhmdarlar üçün daha çox maraq kəsb edir”, (8. 282) Bundan başqa, məlumdur ki, “qiymət və mənfəət - əsgərə və ya ovçuya, dənizçi və ya təyyarəçiyə durbin kömək eldiyi kimi sahibkara da nəzərdə tutduğu işlərin sərhədlərini genişləndirməyə imkan yaradan 24 alətdir” və məlumdur ki, “mənfəət üyün çalışmaq resursları daha çox effektiv istifadə etməyə imkan yaradır”. (33, 182) Bir sözlə, səhmdarların sərvətinin artırılması əsas bir məsələ olsa da, bu əsaslı məsələ düzgün əsasda son nəticədə mənfəət artımını nəzərdə tutan əsasda həllini tapmalıdır. Maliyyə hazarlarındakı spekulyativ oyunlar, informasiya siyasətinin yardımı ilə həyata keçirilən manevrlər, korporasiyanın maliyyə vəziyyəti ilə bağlı informasiyaların «məxfiləşdirilməsi» və s. qısamüddətli dövr üçün əsas məsələni - korporasiyanın dəyərinin yüksəldilməsini yalnız müvəqqəti və əsassız həll etmək mümkündür. Məsələn, “Bakı Şərab” SC daxili bazarın qorunması ilə bağlı hökumətin səsləndirdiyi təkliflərlə manipulyasiya edə bilər, yaxın vaxtlarda bu SC-nin 20% səhminin iri bır şirkətə məsələn, “Azərsun”a satılacağı barədə dezinformasiyalar sızdıra bilər və qısa müddət üçün səhmlərin qiymətini nisbətən qaldıra bilər. Ancaq mənfəətin yüksəldilməsinə yönələn texniki-texnoloji yeniləşmələr, məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsi tədbirləri reallaşmazsa, belə “maliyyə komediyaları” “maliyyə faciələri” ilə bitə bilər. Maliyyə bazarlarının üzü bozdur və ABŞ-ın məşhur “Ekson” korporasiyasının taleyi bu bazarların sərt həqiqətinə nümunədir. Beləliklə, korporativ maliyyə menecmentinin məqsədi və ya məqsədləri barədə müəyyən təsəvvürlər əldə edildi və yəqin ki, korporativ maliyyə menecerlərinin bu məqsədləri gerçəkləşdirmək üçün nə etməli olmalarını öyrənmək lazımdır. Daha dəqiq, bu vəzifəni - korporasiyanın dəyərini maksimallaşdırmaq və uzunmüddətli mənfəəti təmin etmək vəzifəsini reallaşdırmaq üçün maliyyəçi menecerlərin hansı funksiyaları yerinə yetirməli olduqlarını bilmək lazımdır. Məlumdur ki, təşkilat – “ümumi məqsəd və ya məqsədlərə nail olmaq üçiiıı fəaliyyətləri şüurlu koordinasiya edilən fərdlər qrupudur” və menecment “təşkilatın məqsədlərini müəyyənləşdirmək və bu məqsədlərə nail olmaq iiçün həyala keçirilən planlaşdırma, təşkil, molivləşdirmə və nəzarət prosesidir”. (33, 31) Bu baxımdan aydındır ki, bütövlükdə korporativ maliyyə menecmenti planlaşdırma, təşkil, rəhbərlik, nəzarət və s. funksiyalarına malik olmalıdır. Lakin konkret halda, korporativ maliyyə menecmentinin funksiyaları daha dəqiq və konkretdir və ABŞ- 25 dakı “Maliyyə rəhbərləri institute” təşkilatının metodik göstərişlərinə əsaslanan Bodi və Merton korporativ maliyyə menecmentinin funksiyalarının: planlaşdırma, kapitalla təminetmə, pul fondlarının idarə edilməsi, mühasibat uçotu, korporasiyanın aktivlərinin qorunması, vergi idarəetməsi, investorlarla münasibətlər, qiymətləndirmə və konsaltinq, informasiya idarəetmə sistemlərinin təşkilindən ibarət olduğunu göstərirlər. (29, 54) Əlbəttə ki, sadalanan bu funksiyalar daxilində maliyyə menecmenti daha konkret məsələlərlə məşğul olmalıdır, məsələn, planlaşdırma funksiyası həm uzunmüddətli maliyyə planlarının hazırlanmasını, həm kapital qoyuluşlarının smetasının tutulmasını, həm də qiymət siyasətinin işlənilməsini özündə təcəssüm edir. Korporativ maliyyə menecmentinin funksiyalarının və hər bir funksiyanın daxilindəki altfunksiyaları Bodi və Mcrtona istinadən cədvəl şəklində aşağıdakı kimi təsvir etmək olar: Yüklə 1,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|