Bilimlendiriw ministrligi

Grafik maydanı
– 
degende geometriyalıq formanıń jaylasatuǵın ornı 
túsiniledi. Bul maydandı anıqlap atırǵanda grafiktiń úlken- kishiligine, ondaǵı 
tárepler qatnasına da itibar beriw kerek. Kóbinese maydan táreplerin anıqlap 
atırǵanda 1

1,33 ten 1

1,5 ke deyin qatnaslar grafikler dúziw ushın tiykar etip 
alınadı. Ulıwma bul qatnaslar hár bir jaǵdayda izertlewshiniń ǵárezsiz jantasıwı 
tiykarında da anıqlanıwı múmkin. Lekin grafiktiń gorizontal hám vertikal 
sızıqların júdá uzaytıw da onıń sapasın joǵaltadı. 
Súwretlew (tasvir)- bul grafiktiń tiykarı hám tili bolıp tabıladı. Ol yaki bul 
kórinistegi geometriyalıq formanıń qollanılıwına qarap grafikler tochkalı, sızıqlı, 
baǵanalı, lentalı, kvadratlı hám taǵı basqa bolıp bóliniwi múmkin. Bulardan tısqarı 
súwretlew geometriyalıq emes formalarda, yaǵnıy súwret kórinisindede boladı. 

---

71 
Súwretlew qosımsha elementler menen toltırıladı. Bularǵa grafik atı, shártli 
belgileri, koordinata kósherleri, masshtab hám shkalalar kiredi. 
Masshtab–
bul sanlar menen kórsetiletuǵın kórsetkishlerdi grafik maydanda 
súwretlew qatnaslarǵa aylandırıwshı «shártli norma» bolıp tabıladı. Ol úyrenilip 
atırǵan hádiyseniń qanday muǵdarı maydandaǵı sızıqtıń bir birligine teń dep 
shártli ráwishte qabıllanǵanlıǵın bildiredi. Máselen Respublikamızda sanaat 
ónimin jetistiriw diagrammasın dúziwde 1 mıń. t ónimdi 1 santimetrge teń dep 
qabıl qılsaq, bul norma usı grafiktiń masshtabı esaplanadı. 
Shkala 
– degende sonday sızıq túsiniledi, onıń ayrım tochkaları súwretlenip 
atırǵan hádiyseniń málim muǵdarına teń boladı (4.1-súwret). Ol úsh elementten 
ibarat: 
0 10 20 30 40 50 
4.1-súwret. Shkala 

Shkala tayanıshı dep atalıwshı sızıq;