Biolog 10 indd

Oqsillarning 
tuzilmasi
Strukturani tutib 
turuvchi bog‘lar
Xususiyati
Misollar
Birlamchi 
tuzilma
Qo‘shni amino-
kislotalarning amino 
va karboksil guruhlari 
orasidagi peptid bog‘lar
Oqsil molekulasida 
aminokislotalarning birin-
ketin joylashish tartibi bilan 
belgilanadi
Insulin
Ikkilamchi 
tuzilma
Spiral qo‘shni o‘ramlari 
orasidagi vodorod 
bog‘lar
Polipeptid zanjirining spiral 
shakli bilan belgilanadi 
Kollagen, 
keratin 
Uchlamchi 
tuzilma
Vodorod, ion, disulfi d, 
gidrofob bog‘lar 
Spiral shakldagi polipeptid 
globula shaklini hosil qilishi 
bilan belgilanadi 
Mioglobin, 
fermentlar
To‘rtlamchi 
tuzilma
Vodorod, ion, disulfi d, 
gidrofob bog‘lar 
Bir necha globula shaklidagi 
polipeptid molekulalarining 
(subbirlik) birikishi bilan 
belgilanadi 
Gemoglobin 

---

27
Oqsil molekulasi tabiiy tuzilmasi-
ning yo‘qolishi denaturatsiya deyiladi. 
Denaturatsiyani yuqori harorat, kimyo-
viy moddalar, nurlanish va boshqa omillar 
keltirib chiqaradi. 
Oqsil funksiyalari. 
Bio mo lekulalar 
orasida oqsillar funksiya larining xilma-
xilligi jihatidan birinchi o‘rinda turadi. 
Plastik funksiya.
Oqsillar hujayraning 
barcha membranali tuzilmalari asosini 
tashkil etadi. Kollagen oqsili biriktiruvchi 
to‘qimaning, keratin oqsili sutemizuvchilar 
juni, tirnoqlari, qushlar patlari, elastin oqsili 
pay, qon tomirlari devorining tarkibiga 
kiradi. Hujayraning sitoskelet elementlari 
tubulin oqsilidan tuzilgan.
 
Oqsillar xro-
mosomalar, ribosomalar tar kibiga ham 
kiradi.