Biolog 10 indd

Tayanch so‘zlar: 
glitseraldegid, glukoza, maltoza, saxaroza, fruktoza, selluloza, 
xitin, riboza, dezoksiriboza, laktoza, kraxmal, glikogen, geparin, fosfolipidlar, 
glikolipidlar, steroidlar. 
Savol va topshiriqlar:
1. Gomopolimer va geteropolimer tushunchalarini izohlang. 
2. Uglevodlar va ularning guruhlarini aytib bering.
3. Uglevodlarning funksiyalarini aytib bering.
4. Lipidlar va ularning guruhlarini aytib bering.
5. Lipidlarning funksiyalarini gapirib bering.
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar: 
Uglevodlarning xususiyatlariga mos 
ravishda tegishli raqamlarni yozing. 1) riboza; 2) dezoksiriboza; 3) glukoza; 
4) fruktoza; 5) saxaroza; 6) maltoza; 7) laktoza; 8) kraxmal; 9) glikogen; 
10) kletchatka. 
Uglevodlarning xususiyatlari
Raqam
Uglevodlarning xususiyatlari
Raqam
RNK nukleotidlarning tarkibida 
bo‘ladi 
DNK nukleotidlarining tarkibida 
bo‘ladi
Mevalarda, nektarlarda, asalda 
bo‘ladi
Meva shakari 
Hayvon kraxmali
Miqdor jihatdan organik mod dalar 
orasida birinchi o‘rinda turadi
Sut shakari
Don shakari
Jigarda zaxira sifatida to‘planadi
Hujayralarning asosiy energiya 
manbayi
Ptialin, amilaza fermentlari 
ta’sirida parchalanadi
Kraxmal, glikogen, sellulozaning 
monomeri
Uzum shakari, qon qandi
Tamaki mozaikasi virusida bo‘ladi 
Saxaroza, maltoza va laktoza 
tarkibida bo‘ladi
ATF tarkibida bo‘ladi
Yod ta’sirida ko‘k rangga kiradi
Qand lavlagi shakari 

---

25
6-§. OQSILLAR VA NUKLEIN KISLOTALAR
Oqsillar
tarkibida C, O, H, N, S tutuvchi yuqori molekular biologik 
polimerlar bo‘lib, ular 20 xil aminokislotalardan tashkil topgan. Ular birinchi 
darajali biologik ahamiyatga ega ekanligi uchun 
proteinlar
(grekcha «protos» – 
birlamchi, muhim) deb ataladi. Tirik organizmlar hayot jarayonlari ko‘p 
jihatdan oqsil moddalarga va ularning biologik funksiyasiga bog‘liq.
Oqsillar viruslar va barcha tirik organizmlar: bakteriyalar, zamburug‘lar, 
o‘simliklar, hayvonlar tarkibining ajralmas qismi hisoblanadi. Hujayrada yuz 
beradigan kimyoviy o‘zgarishlarda oqsillar ishtirok etadi. Oqsillar polimer 
moddalar bo‘lib, ularning monomerlari aminokislotalardir.