«biologiya» fakulteti «ekologiya va tuproqshunoslik» kafedrasi

O’rmon o'simliklari. O'zbekstannıng tekislik bo'limidagi o'simlik formatsiyasi orasida daryo dolinalarında uchraydigan o’rmonlar o'simliklari anchagina farqli o'rin tutadi. O’rmon fitocenozlarınıng ko'pchilik bo’limi respublikanıng cho’llar zonasida joylashgan bo'lsa va ularni cho’l o'simliklari tipına kirgizip bo'lmaydi. O’rmon o'simliklari katta daryular yonma-yongi toshqin suvlarlar bosadigan yerlarda, shuning bilan birga, grunt suvlarlar yuza bo'lgan yerlarda o'sadi, shuning uchun namlikga juda itiyaj sezbeydi va ular tuzilishinde kseromorfik belgilari ko'rinmaydi.
O’rmon o'simliklari mamlakatimizning Amudariyo, Sırdarya, Zarafshan, Shırshıq, Angren, Surxandarya kabi irı daryularining bo'yinda juda yaxshi rivojlangan.
O’rmonlar yog'och va buta, o’tlardan iborat. Yog'och o'simliklardan asosan to'rang’ıl, tol va jiydalarning xar qili turlari o'sadi. Ko'plab yog'ochlarning tana va shoxalarına ko'p yillik liana - yilanshırmavıq sixmolasip o’sib, yorib o'tishlik qiyin bo'lgan shengelzarlardı paydo qiladi.
O’rmonzarlardagi butazarlarda yulg'un va oqtiken, oq muhaqqaqg’ıl o'sadi. Ayirim solonchak yerlarda irı so'ra o'simlik - qora baraq va uchraydi.
Daryo dolinalarınıng turli bo'limlarinidegi o'tlar o'simliklar muhitning daryodan anchagina uzoqligina, tuproqning mexanik tarkibi va boshqada omillarga qaray har turli bo'ladi. Xayrlarning pastki bo'limida, grunt suvlarlar yuza bo'lgan cho’l yerlarda qamish yoki yakka-yolg'iznler o'sadi. Daryularning har yili qor va yog'in suvlari bosib ketuvchi adirlarda irı g’alle ekinlari, ro’vek, qizilmiy, jut o'sadi. anchagina baland va qurg’aq yerlarni irı g’alle o'simlik sog'lomasho’p, yantoq, oqbas, qizilmiy va boshqa o'tlar o'simliklari egallaydi.
Daryo o'zanidan uzoqlashgan va grunt suvlarlar pastlashib borgan sari o’rmonlar o'rnini cho’l shakltsiyasi yoki solonchak o'simliklari egallaydi.
O’rmon o'simliklari yonilgi sifatida qurilishlarda ishlatiladi. Biroq o’rmonda o'sadigan yog'ochlar past bo'yli va shoxaları ko'p bo'lganligi uchun ularning yog'ochining sifati past bo'ladi. Shuning uchun, hozir juda qimmatqa ega bo'lmagan o’rmon yog'ochlarini ko'proq unumdar yog'ochlar, masalan, oqterek, oq akaciya mushtal, zarang, gledichiyalar bilan almashtirish yuzasigan yumushlar olib borilmoqda.
O’rmonlarning o't o'simliklaridan charvoshilik uchun o'tlar o’riladi va mallardı yig’ib boqish uchun foydalaniladi. Ayni vaqitda o’rmonlarning ko’p qismi dehqonshılıq uchun o'zlashtirilgan. Bu yerlarda paxta xam boshqa sug'orma ekinlar, past yerlarda bo'lsa sholi ekiladi.