Biologiya (turlar bo’yicha) Termiz 2021
Erkinlik darajasi har xil bo’lgan holatlarda χ
Yüklə 380,02 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Erkinlik darajasi- ning soni (n 1 )
- Masaslaning yechilishi
- Masalaning yechilishi
Erkinlik darajasi har xil bo’lgan holatlarda χ2 ning qiymatini ko’rsatuvchi Fisher jadvali
1-masala*. G’o’za o’simligida tolaning qo’ng’ir rangda bo’lishi oq rangi ustidan to’liqsiz dominantlik qiladi. Qo’ng’ir tolali g’o’za o’simliklari oq tolali o’simliklar bilan chatishtirilganda, F1 da olingan o’simliklarning hammasi novvot rang tolali bo’lgan. F1 o’simliklari o’zaro chatishtirilib, ikkinchi avlodda (F2) 246 ta qo’ng’ir tolali, 468 ta novvot rang tolali va 232 ta oq tolali o’simliklar olingan. CHatishtirish uchun olingan o’simliklarning genotipini, χ2 ( xi-kvadrat) ni aniqlang. Masaslaning yechilishi: Belgi Gen Qo’ng’ir tola FrBr Oq tola Frbr Novvot rang tola FrBr Frbr F2 da 1 : 2 : 1 nisbatda fenotip bo’yicha ajralish ketishi o’rganilayotgan belgining monofaktoral belgi ekanligidan, shuningdek, to’liqsiz dominantlik qilishidan darak beradi. SHularga asoslangan holda boshlang’ich g’o’za o’simliklarining genotipini belgilaymiz: qo’ng’ir tolali oq tolali P ♀ FrBr FrBr X ♂ Frbr Frbr g FrBr Frbr F1 FrBr Frbr - novvot rang tolali novvot rang tolali novvot rang tolali P ♀ FrBr Frbr X ♂ FrBr Frbr g FrBr, Frbr FrBr, Frbr F2 FrBr FrBr - 1 qo’ng’ir tolali FrBr Frbr - 2 novvot rang tolali Frbr Frbr - 1 oq tolali Masalaning ikkinchi shartiga ko’ra, olingan amaliy sonlarning nazariy kutilgan sonlarga qanchalik mos kelishini aniqlash uchun x2 usulidan foydalanamiz. Buning uchun avvalo olingan amaliy sonlar asosida ajralish ketishda hosil bo’ladigan fenotipik sinflar bo’yicha jadval tuzamiz. So’ngra material hajmini tashkil etuvchi barcha sinflar sonlari ko’rsatkichining yig’indisidan ajralishning ehtimollik formulasiga muvofiq (1 : 2 : 1) har bir sinfning nazariy jihatdan kutilgan soni (q) hisoblab chiqiladi. So’ngra har bir sinf uchun olingan amaliy sonlarning nazariy kutilayotgan sonlardan farqi (d) topiladi. Har bir sinfning farqini ko’rsatuvchi sonlar kvadratga ko’tarilib, har bir sinf uchun nazariy kutilayotgan songa bo’linadi - d2/q. Har bir bo’linmada olingan qiymatlar yig’indisi topilib, x2 qiymati aniqlanadi.Buni quyidagi jadval ko’rinishida ifodalash mumkin:
Endi aniqlangan x2 ning qiymati ehtimollik nuqtai nazaridan baholanadi. Buning uchun maxsus Fisher jadvalidan foydalaniladi. Bunda x2 ning qiymati bo’yicha olingan amaliy sonning nazariy kutilgan songa mosligining ehtimolligini (P) aniqlash uchun avvalo erkinlik darajasi topiladi. Erkinlik darajasi n-1 ga teng. Bizning misolimizda bu son 2 ga (3 - 1) teng. x2 ning qiymatiga yaqin sonni Fisher jadvalining 2-qatoridan topiladi. Jadval ko’rsatkichiga ko’ra, P ning qiymati 0,80-0,50 orasida yotadi. Bu olingan amaliy sonlarning monoduragay chatishtirishda F2 da kutilgan nazariy sonlarga mos ekanligini ko’rsatadi. 2-masala*. Gultojibarglari to’q sariq rangli g’o’za o’simliklari gultojibarglari och sariq rangda bo’lgan o’simliklar bilan chatishtirilganda, F1 da olingan o’simliklar gultojibargi to’q sariq rangda bo’ladi. SHunday duragay o’simliklar chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan o’simliklarning 403 tasi to’q sariq gultojibargli, 129 tasi esa och sariq gultojibargli bo’lgan. Ota-ona o’simliklarning genotipini va F2 dagi ajralishning x2 qiymatini aniqlang. Masalaning yechilishi: Masala shartiga ko’ra, F1 da faqat to’q sariq gultojibargli o’simliklarning rivojlanishi Mendelning birinchi qonuniga ko’ra chatishtirish uchun olingan o’simliklarning genotip bo’yicha gomozigotali bo’lganidan dalolat beradi. To’q sariq gultojibargli o’simliklarning genotipi Y1Y1 va och sariq gultojibargli o’simliklarning genotipi-y1y1, F1 o’simliklariniki esa-Y1y1 bo’ladi. F2 da olingan to’q sariq gultojibargli va och sariq gultojibargli duragay o’simliklarning nisbati 3 : 1 ga yaqin bo’lgani uchun o’rganilayotgan belgi bo’yicha ikkinchi avlod o’simliklarining to’q sariq gultojibargli o’simliklari Y1Y1 yoki Y1y1 genotipga, och sariq gultojibargli o’simliklari y1y1 genotipga ega bo’ladi. SHu xulosalarga asoslanib, o’rganilayotgan belgining irsiylanishini quyidagicha ifodalash mumkin: to’q sariq gulli och sariq gulli P ♀ Y1Y1 X ♂ y1y1 g Y1 y1 F1 Y1y1 - to’q sariq gulli to’q sariq gulli to’q sariq gulli P ♀ Y1y1 X ♂ Y1y1 g Y1, y1 Y1 , y1 F2 Y1Y1 - to’q sariq gulli Y1y1 - to’q sariq gulli Y1y1 - to’q sariq gulli y1y1 - och sariq gulli Endi x2 ning qiymatini aniqlaymiz.
P = 0,80 - 0,50.
F2 1. Y1Y1P1P1 q 1 2. Y1Y1P1p1 q 2 9 Y1ˍP1ˍ - gultojibarg to’q sariq, chang to’q sariq 3. Y1y1P1P1 q 2 4. Y1y1P1p1 q 4 5. Y1Y1p1p1 q 1 3 Y1ˍpp - gultojibarg to’q sariq, chang och sariq 6. Y1y1p1p1 q 2 7. y1y1P1P1 q 1 3 y1y1P1ˍ - gultojibarg och sariq, chang to’q sariq 8. y1y1P1p1 q 2 9. y1y1p1p1 q 1 1 y1y1p1p1 - gultojibarg och sariq, chang och sariq F2 da to’rtta fenotipik sinflar kuzatilib, ularning nisbati 9 : 3 : 3 : 1. Endi χ2 ning qiymatini aniqlaymiz.
P = 0,50 - 0,20 P ning qiymati olingan faktik sonlarning nazariy kutilgan sonlarga mos kelishini ko’rsatadi. 4-masala. Doni oq rangda bo’lgan ikkita loviya o’simligi chatishtirilganda 58 ta qora 180 ta oq donli o’simlik olingan. Tajribada olingan natija nazariy jihatdan kutilgan natijaga qay darajada mosligini statistik yo’l bilan aniqlang. 5-masala. Loviyaning qora donli formallari oq donli formallari bilan chatishtirilishi natijasida Fb bo’g’inda 176 ta qora, 198 ta oq donli o’simliklar rivojlandi. Ularniig x2 ni aniqlang. 6-masala. Norkalarning jigarrang junli formallari kulrang junli formallari bilan chatishtirilishi natijasida 47 ta jigarrang junli va 14 ta kulrang junli formallar hosil bo’ladi. Tajriba yakunlari kutilgan natijaga qay darajada mosligini statistik usulda aniqlang. 7-masala. Drozofila meva pashshasiniag kulrang tanali erkak va urg’ochi formallari chatishtirilgan edi. Nasldagi 1584 ta drozofiladan 1199 tasi kulrang, 385 ta qora rangli ekanligi ma’lum bo’ldi. Tajribada olingan natijaga nazariy jihatdan kutilgan natija qay darajada mos kelishini statistik usulda aniqlang. 8-masala. Tarvuzning yumaloq yashil mevali formasi, uzunchoq chipor mevali formasi bilan chatishtirilgan. F1 da 57 ta yumaloq yashil, 51 ta yumaloq chipor, 49 ta uzunchoq yashil, 53 ta uzunchoq chipor mevali tarvuz olingan. Ularning x2 ni aniqlang. 9-masala. Yertutning «mo’ylovchasi» bor qizil mevali xili bilan oq mevali «mo’ylovchasiz» xili chatishtirilgan va Fb da 11 ta «mo’ylovchasi» bor pushti, 16 ta «mo’ylovchasi» bor oq 13 ta «mo’ylovchasi» yo’q oq va 18 ta «mo’ylovchasi» yo’q pushti mevali formallar hosil bo’ladi. Statistik usulda olingan natijaga kutilgan natijaga qay darajada mos kelishini isbotlang. 10-masala. No’xatning sariq tekis donli ikkita formasi chatishtirilgan. Keyingi naslda 264 ta sariq tekis, 61 ta sariq burishgan, 78 ta yashil tekis, 29 ta yashil burishgan formallar olingan. Ularning natijasi kutilgan nisbatga qay darajada mos kelishini x2sulda aniqlang. Yüklə 380,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||