Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü
Yüklə 1,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
"Düzgün intizam, özünü məcbur etmək deyil, istənilən
nəticələrə gətirib çıxaracaq düşüncədir." Bertran Rassel Gördüyünüz işin dəyərini, onun nəticələrini təxmin etməklə müəyyən edə bilərsiniz. Əhəmiyyətli nəticəsi olan iş vacibdir. Dünyaya uşaq gətirməyin nəticəsi on səkkiz il və nəvələr də daxil olmaqla daha uzun müddətə uzana bilər. Bunun üçün də valideyn olmaq həyatınızda görə biləcəyiniz ən vacib işdir. Yetkin insan kimi siz hələ də baba və nənələrinizin sizin valideynləriniz üçün gör- düyü və ya görmədiyi işlərin təsirinə məruz qalırsınız. Övladlarınıza münasibətiniz sizin öz valideynlərinizin si- zə münasibəti əsasında formalaşır. Ən böyük cavabdehlik. Uşağınız olduqda, öhdəliklərinizi yerinə yetirmək üçün güclü daxili-intizam son dərəcə vacibdir. Uşağınız dünyaya gəldiyi gündən, onun sağlam, xoşbəxt və özünə- inamlı insan kimi böyüməsinə dair ən azı iyirmi illik öh- dəçiliyiniz olur. Övladınızın həyatının bütün mərhələlə- rində dediyiniz hər bir söz və etdiyiniz hər bir hərəkət ona təsir edir və xarakterinin formalaşmasında böyük rol oynayır. Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 232 Uşağın ən böyük ehtiyacı vəziyyətdən asılı olma- yaraq valideyn sevgisidir. Bu sevgi onlara nəfəs aldıqları hava qədər vacibdir. Uşağın, xüsusilə formalaşdığı dövr- lərdə aldığı valideyn sevgisinin miqdarı onun nə qədər xoşbəxt və sağlam insan olacağını müəyyən edir. Uşaqlar "sevgini" necə tələffüz edirlər. Uşaqlar "sevgi" sözünü necə tələffüz edirlər? ZA- MAN! Uşaqlar öz dəyərlərini, həyatlarının ən vacib insa- nının onlarla keçirdiyi vaxta əsasən müəyyən edirlər. Za- manı isə əvəz etmək olmur, gedəndən sonra geri qaytar- maq olmur. Valideynlərin ən böyük təəssüfü sadəcə bir cümləylə ifadə olunur: "O uşaq olarkən ona lazımınca vaxt ayırmadım. " Valideyn olduqda işlərinizi elə planlaş- dırmalısınız ki, övladınızla mümkün qədər çox vaxt keçi- rəsiniz. Özünüzü yaxşı valideyn olmağınıza mane olan digər işlərə ayırdığınız vaxtları azaltmağa vadar etməlisi- niz. Səhər zəngi. Bir neçə il öncə yaxın dostlarımdan biri evləndi. O, qolf azarkeşi idi və həftədə beş dəfə qolf oynayırdı. Hətta qışda yerli qolf meydanı qarla örtüldükdə o qolf oynamaq üçün cənuba uçurdu. Ailəliyinin dördüncü ilində onun artıq dörd övladı var idi. Lakin buna baxmayaraq o yenə də biznesindən vaxt ayıraraq və həftə sonlarında qolf oy- Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 233 namağa çalışırdı. Nəhayət bir gün həyat yoldaşı onun uşaqlara kifayət qədər vaxt ayırmadığını deyib narazılığı- nı bildirdi. Qolf onun, həyat yoldaşına və uşaqlarına ayı- racağı vaxtının çox hissəsini alır. Dostum gözlənilmədən anladı ki, onun həyatı dəyişib. Subay olarkən gördüyü iş- ləri artıq görə bilməz. Məsuliyyətli və intizamlı adam ol- duğundan dərhal qolfa ayırdığı vaxtı həftədə bir dəfəyə endirdi və vaxtının əsas hissəsini ailəsinə sərf etməyə baş- ladı. Sonralar mənə deyirdi ki, bunun onun ailə həyatına və uşaqları ilə münasibətə çox böyük pozitiv təsiri oldu. Yeni prioritetlər müəyyən etmək. Ailə həyatı qurarkən həyatınız əsaslı dəyişikliyə məruz qalır. Həyat tərziniz dəyişir, əvvəlki adət və məş- ğuliyyətləriniz öz əhəmiyyətini itirir. İlk övladınız dünya- ya gəldikdə isə həyatınız növbəti dəfə dəyişir. Uşaq dün- yaya gəldikdən sonra həyatlarının dəyişməsi cütlüklər üçün əslində qeyri-adi bir şey deyil. Əvvəlki məşğuliyyət- lərini kənara qoyurlar. Dostları ilə yığıncaqları və nahar- ları azaldır və hətta tamamilə təxirə salırlar. Onlar ailələri və uşaqları ətrafında yeni bir həyat qururlar. Övladları onların gündəlik həyatlarının və diqqətlərinin mərkəzinə çevrilirlər. Söhbətlərinin əsasını övladları təşkil edir. Mə- suliyyətli valideynlər övladlarına həyatlarının ən vacib hissəsi kimi yanaşırlar. İş qrafiklərini və planlarını, vali- deynlik borclarını maksimum dərəcədə effektiv yerinə yetirməyə imkan verəcək şəkildə qururlar. Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 234 Uzun müddətli düşünmə. Uşaqlar sizi uzun müddətə - uzaq məqsədlərə dü- şünməyə vadar edirlər. Uşaqlarınızın formalaşdığı dövr- lərdə dediyiniz hər bir sözün və etdiyiniz hər bir hərəkət- in uzun illər sonra müəyyən bir təzahürü olacağını anla- dıqda siz onlarla münasibətdə sözlərinizə və hərəkətləri- nizə son dərəcə diqqətli olursunuz. Cavan və subay olar- kən nəyəsə "əşşi, cəhənnəməki" deyə bilirsiniz. Hissləri- nizi tam biruzə verə, dəliqanlılıq edə və "olduğunuz kimi ola bilərsiniz". Uşaqlarınız dünyaya gəldikdə isə siz daha intizamlı olmalı və özünüzü ələ almağı bacarmalısınız. Formalaşdıqları dövrdə uşaqlar valideynlərinə qarşı hiper həssas olurlar. Valideynlərinin sözlərinə və hərəkətlərinə diqqətlə fikir verir və onları dünyaya münasibət və daxili aləm formalaşdırma prosesində tətbiq edirlər. Demək olar bütün hallarda, anormal yetkinin problemini araşdırıb, səbəbini anormal tərbiyədə tapmaq olar. Bu anormal in- san uşaq olarkən valideyni ona, onu qorxutmuş, çaşdır- mış və dərin iz buraxmış söz demiş və ya hərəkət etmişdir. Ən böyük hədiyyə Məhəbbətdir. Uşaqlara verəcəyiniz ən böyük hədiyyə, onları heç nədən asılı olmayaraq bütün varlığınızla sevdiyinizi və bu sevginin heç zaman tükənməyəcəyini bildirməyinizdir. Uşaqlar balaca yetkinlər deyil. Onlar hələ nəyin yaxşı, nəyin pis olduğuna dair düzgün mühakimə yürüdə bil- mirlər. Düzgün qərar qəbul etmək üçün kifayət qədər Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 235 müdrik olmaq onlara uzun illərin təcrübəsi və səhvləri sa- yəsində müəssər olur. Uşaqlarınızı tərbiyə etməyin ən yaxşı yolu onlar səhv edərkən səbirli olmaq və problemin düzgün həlli yollarını təmkinlə başa salmaqdır. İntizam İnkişafa qarşı. Valideynlərin çoxu uşaq tərbiyəsini, uşaq səhv et- dikdə onu cəzalandırmaqdan ibarət olduğunu düşünürlər. 1930-cu illərdə, uşaq tərbiyəsi haqda geniş yayılmış anla- yış var idi: "uşağın iradəsini qırmaq lazımdır." Bu yalnış- lıq, iradəsi qırılmış bütöv bir nəslin yetişməsinə səbəb ol- muşdu. Lakin dünyanın bütün uşaqları bir-birindən fərq- lənən fərdlərdirlər. Hər bir uşaq dünyaya öz tempera- menti, xarakteri və həvəsi ilə gəlir. Bəzən valideynlər, ey- ni ata-anadan olan və bir evdə böyüyən uşaqların nə qə- dər fərqli olmasına təəccüb edirlər. Sizin onlar üçün və ya onlara nə etməyinizdən asılı olmayaraq öz xarakterlərinə malik olurlar. Öhdənizə düşən vəzifə onların özlərini təh- lükəsiz hiss edəcəkləri və potensiallarını göstərə biləcək- ləri şərait yaratmaqdır. İnanclarınızı sorğuya çəkin. Bir dəfə bir filosof demişdir: "Uşağım olmazdan əv- vəl uşaq tərbiyəsinə dair dörd fəlsəfəm var idi. İndi isə dörd uşağım var, fəlsəfəm isə yoxdur." Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 236 Hər bir uşaq bütün digər uşaqlardan fərqlənir. Uşaq tərbiyəsində onların nə edəcəkləri, nəyi etməyəcəkləri, nə deyəcəkləri və nə olacaqlarına dair inanclarınızı sınağa çəkməyə hazır olun. Bundan başqa səhv edə biləcəyinizi də qəbul etməyə hazır olun, çünki, təsəvvür etdiyinizdən artıq səhvlər edəcəksiniz. Güman ki, valideyn kimi ən bö- yük öhdəçiliyiniz uşaqlarınıza dəyərlər, xüsusən daxili- intizama dair dəyərlər öyrətmək olacaq. Uşaqlarının tər- biyəsinə dair valideynlərin ən böyük arzusu onlarda ca- vabdehlik və özünü idarə etmək bacarığı formalaşdır- maqdır. Valideynlər uşaqlarının intizamlı və iradəli ol- maqlarını istəyirlər. Yaxşı nümunə olun. Uşaqlara ən böyük təsiriniz, onların böyüdüyü müddətdə nümunə olmağınızdır. Onlar gözlərinin ucu ilə ya da o biri otaqdan sizi izləyirlər. Hər şeyi götürürlər. Si- zin hərəkətlərinizi, xüsusilə özünüzdən çıxdığınız zaman etdiyiniz hərəkətləri analiz edirlər. Müəyyən bir situasi- yada necə reaksiya verdiyinizi müşahidə və analiz edərək, böyüklərin necə rəftar etməsinə dair nümunə götürürlər. Bu onlar üçün, böyüdükdə necə hərəkət edəcəklərini mü- əyyən edən standart olur. Valideynini sevən uşaq üçün bu standart ömürlük olur. Özünüzə daim belə bir sual verməlisiniz: "Ailədə hər kəs mənim kimi olsaydı ailəm necə ailə olardı?" Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 237 Model olun. Xüsusilə əsəbi və narahat olduğunuz vaxtlarda da- xili-intizam və özünüidarə nümayiş etdirdikdə uşaqları- nız bu dərsi mənimsəyirlər. Sonralar onlar özləri də əsəbi- ləşdikdə və narahat olduqda bu cür rəftar edirlər. Son təhqiqatların nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, uşaqlar dünya haqda fikirlərini, analarının gündəlik həyatdakı problemlərin öhdəsindən necə gəlməklərinə əsasən for- malaşdırırlar. Analarını sakit və təmkinli gördükdə onlar problemi normal həyat təzahürü hesab edirlər və özləri də problemlə üzləşdikdə sakit və təmkinlə davranırlar. Əksinə anaları problemin çoxluğundan və vaxtın azlığın- dan narahat olur, özünü itirir və əsəbilik edirsə onda uşaqlar həyatı gərgin bir şey kimi qəbul edirlər. Xarakter formalaşdırma. Valideynin əsas işi uşağına dəyərlər aşılamaq və onda xarakter formalaşdırmaqdır. Bunu, hansı dəyərlərin daha vacib olmasını izah etmək və öyrətmək vasitəsi ilə edirsiniz. Özünüz model kimi çıxış edərək uşağınıza han- sı dəyərlərin dəyərli olduğunu müəyyən bir situasiyada uyğun hərəkət etməklə göstərirsiniz. Xarakterin əsas xüsusiyyəti düzgünlük olduğu üçün uşağınızda formalaşdıracağınız ilk dəyər düzgün- lükdür. Valideynlərin çoxu uşaqlarının yalan danışması ilə üzləşdikdə şoka düşürlər. Onlar böyüdükdə böyük və xırda olmasından asılı olmayaraq yalan danışırlar. Şoka Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 238 düşən valideynlər çox zaman uşaqlarının tərbiyəsində səhvə yol verdiklərini düşünürlər. Lakin o qədər də nara- hat olmağa dəyməz: yalan danışmaq uşaqlar üçün normal və təbiidir. Uşaqlar sadəcə bunun fayda verib vermədiyi- ni sınayırlar. Əgər onlar yalan vasitəsi ilə istədiklərinə da- ha tez və asan nail olurlarsa onda onlar buna adət edirlər. Misal üçün bir dəfə oğlum Maykla sual verdim və o ca- vab verərkən bunun yalan olduğunu bilirdim. Mən de- dim: "Maykl, nə üçün belə deyirsən, axı bu ağ yalandır?" O isə səmimiyyətlə cavab verdi: "Mən sadəcə sınayırdım." Uşaqlar adətən yalanı sınaq üçün deyirlər. Bu işə yara- madıqda adətən başqa üsuldan istifadə edirlər ki, bu da adətən doğru danışmaq olur. Həmişə düzünü de. Bir dəfə həyat yoldaşımla bir kitabda uşaq tərbiyə- sinə dair belə bir suala rast gəldik: "Əgər uşağınız yalan danışırsa, onu doğru danışmaqdan kim qorxudub?" Bu bizim gözlərimizi açdı. Dərhal uşaqları başımıza toplayıb dedik: "Bundan sonra həmişə düzünü deyin. Düzünü de- diyinizə görə heç zaman problemlə üzləşməyəcəyinizə söz veririk. Əksinə yalan danışsanız bu bizi əsəbiləşdirə- cək və sizi cəzalandıracağıq. Düzü dedikdə isə hər şey qaydasında olacaq." O gündən etibarən, bir neçə xırda yalanı çıxmaq şərti ilə uşaqlarımız heç zaman bizə yalan danışmadılar. Və zamanla, ən pis hallarda belə düzünü deməyə adət etdilər. Biz isə öz növbəmizdə sözümüzə əməl etdik, nə etməklərindən asılı olmayaraq düzünü de- Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 239 diklərinə görə onları cəzalandırmadıq. Bir dəfə şam süf- rəsinə oturarkən uşaqlarımızdan bir dostunun etməyə hazırlaşdığı bir iş barədə onun bizə yalan deməsini xahiş etdiyini bildirdi. Oğlum dedi: "Mən ona heç zaman vali- deynlərimi aldatmadığımı dedim. O isə, hamı valideynini aldadır dedi." O zaman mənim oğlum ona cavab verdi: "Mənim valideynlərimə yalan danışmağa ehtiyacım yox- dur. Onlar heç zaman məni cəzalandırmırlar". O biri uşaqlarımızda təsdiq olaraq başlarını tərpəddilər. Yalan danışmaqlarına ehtiyac olmadığı üçün özlərini ən xoşbəxt ailədə hiss etdiklərini dedilər. Özünəinamın əsası. Uşaqlar düzünü deməyi öyrəndikdə, güclü və səmi- mi insan kimi yetişir və özünəinamları yüksək olur. Özlə- rinə hörmət edir və qürur duyurlar. Onlar sizin gözlərini- zə dik baxır və nə düşündüklərini çəkinmədən birbaşa deyirlər. Daim nəyisə əldə etmək üçün valideynlərinə ya- lan danışan uşaqlardan fərqli olurlar. Uşaqlar böyüdük- ləri müddətdə icazə vermədiyiniz və ya sizi əsəbiləşdirən işlər görürlər. Belə anlarda özünüzdən çıxıb uşağı tənbeh etməzdən öncə iradə və daxili-intizamınızı tətbiq edib özünüzü ələ almağı və təmkinli davranmağı öyrənməlisi- niz. Özünüzə xatırlatmalısınız ki, etdiyiniz hər bir hərəkət və dediyiniz hər bir söz uşağın yaddaşına hopur və onun gələcəkdə necə insan olacağına güclü təsir edir. Dəyərlər uşaqlara, böyüdükləri dövrdə daim nümu- nələr göstərmək və izah edilməklə öyrədilir. Siz onlara Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 240 şəxsi nümunənizdə, yaxınlarını sevməyi, zəiflərə qarşı mərhəmətli, səhvlərə qarşı təmkinli, başqalarının fikrinə qarşı anlayışlı və çətinliklər qarşısında cəsur olmağı nü- mayiş etdirdikdə, onlar bunu normal kimi qəbul edir və qeyri-iradi olaraq bu xüsusiyyəti özlərində aşılayırlar. Bö- yüdükdə eyni situasiyada onlar da sizin kimi rəftar edə- cəklər. Əfvetmənin gücü. Uşaqlara öyrətməli olduğunuz ən mühüm dəyərlər- dən biri əfvetməkdir. Neqativ emosiyaların çoxunun sə- bəbi əfvedə bilməməkdir. Siz bağışlamağı bacardıqda uşaqlarınızda bunu mənimsəyir. Bu onları, kiminsə onları incitdiyi halda həmin adamı bağışlaya bilmədiklərindən kinin illərlə yığılıb qalmasından əziyyət çəkməklərindən qoruyacaq. Mənim valideynlərim tərs və yeniliklərə uyğunlaş- mağı bacarmayan insanlar idi. Çətin uşaqlığın nəticəsi olaraq özlərinə inamları zəif idi. Müəyyən bir məsələdə tutduqları mövqe səhv olsa belə fikirlərindən dönüb səhv etdiklərini qəbul etmirdilər. Mən, uşaqlarım olanda tama- milə əksinə edəcəyimi qərara aldım. Qızım Kristina dün- yaya gələndən, hər dəfə nəyəsə görə özümü saxlaya bil- məyib onun üstünə qışqırdıqda mütləq üzr istəyirdim. Onun qarşısında əyləşib deyirdim: "Mən sənin üstünə qış- qırmamalı idim. Səhv etmişəm! Məni bağışla." Uşaq bö- yüdərkən dəfələrlə səhv edəcəksiniz. Bəzən həddinizi aşacaqsınız. Müqəddəs deyilsinizsə bütün bunlardan ya- Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 241 yınmaq mümkün deyil. Əgər siz cəsarətli və səmimi ada- msınızsa onda qəbul etməlisiniz ki, valideyn tərəfindən haqsız tənbeh uşağa çox pis təsir edir. Buna görə uşaqdan üzr istəməyi bacarmaq lazımdır. Uşağın sizi bağışlama- sını xahiş edin. Sadəcə deyin: "Mən səhv etmişəm! Məni bağışlayırsanmı?" Və onlar sizi mütləq bağışlayacaqlar. Qəlblərinə toxunan bir hərəkətə görə üzr istədikdə onları, kinin neqativ təsirindən azad etmiş olursunuz. Onların xoşbəxtliklərini və özlərinə inamlarını geri qaytarmış olursunuz. Uşaqlarınızı öyrətmək heç zaman bitmir. Uşaqlarınıza mənəvi dəyərləri öyrətmək bütün öm- rünüz boyu davam edəcək bir işdir. Siz dürüstlük və cə- sarət haqda bir saatlıq leksiya deyib işinizi bitmiş hesab edə bilməzsiniz. Bu dərsi dönə-dönə, illərlə praktiki nü- munələr üzərində göstərərək öyrətməlisiniz. Valideynlər- dən biri Miss Mannersə belə bir məktub yazmışdı: "Uşağı- ma süfrə mədəniyyətini öyrətmək nə qədər vaxt apara- caq? Bütün səylərimə baxmayaraq uşağım süfrədə özünü apara bilmir." Miss Mannerin isə cavabı belə oldu: "Təm- kinli olun. Uşağa süfrə mədəniyyəti öyrətmək üçün on beş il eyni qaydaları təkrar öyrətmək lazım gəlir. Bununla belə yenədə heç kim sizin səylərinizin tam uğurlu olacağı- na təminat verə bilməz." Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 242 Onlar üçün nümunə olun. Uşağınıza nəyisə öyrətmək və aşılamaq istəyirsiniz- sə həmin şeyi uzun müddət nümunə göstərmək lazımdır. Uşağınızın səliqəli geyinməsini istəyirsinizsə, özünüz sə- liqəli geyinməlisiniz. Uşağınızın intizamlı və effektiv ol- masını istəyirsinizsə, özünüz intizamlı və səliqəli olmalı- sınız. Unutmayın onlar sizin etdiklərinizi bütün ömürləri boyu təkrarlayacaqlar. Bu cür düşünmək sizi gündəlik hə- yatınızda daha intizamlı, iradəli, səliqəli və düzgün adam olmağa vadar edəcək. Çünki sizin hərəkətlərinizin uşağı- nızın xarakterində əks olunacağını bilirsiniz. Uşaqları yüksək daxili-intizam, pozitiv və özünə- inamlı böyütmək görəcəyiniz ən vacib işdir. Uşağınızı necə tərbiyə etməyinizin nəticəsi bütün ömrünüz boyu gözünüz qabağında olacaq. Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 243 Tapşırıq: 1. Uşaqlarınızın sizi müşahidə edərək hansı iki xüsusiy- yəti müəyyən etməklərini istərdiniz? 2. Hansı iki xüsusiyyəti uşaqlarınıza aşılamaq istərdiniz və bunu necə edərdiniz? 3. Uşaqlarınız üçün mükəmməl nümunə olmaq üçün hə- rəkətləriniz bugünkündən nə ilə fərqlənərdi? 4. Uşaqlarınızın hansı hərəkətini bağışlayar və unudar- dınız? 5. Uşaqlarınızla daha çox vaxt keçirmək üçün dərhal nə edə bilərdiniz? 6. Uşaqlarınıza dürüstlük aşılamaq üçün nə edə bilərsi- niz? 7. Uşaqlarınızı daha intizamlı və özünü idarə edən olma- sı üçün necə həvəsləndirərdiniz? Brayan Treysi Daxili İntizamın Gücü Brian Tracy The Power of Self-Discipline 244 XX HİSSƏ Daxili-İntizam və Dostluq "Həyatda istədiyiniz hər şeyin öz qiyməti vardır. Həyatı- Yüklə 1,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|