Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

2.2. Analitik hisob (Yordamchi kitob) va uning materiallari 
 
Birlamchi buxgalteriya operatsiyalarini o„zida aks ettirib, ular 
haqida mufassal axborot beruvchi hisobvaraqlar guruhi analitik hisob, 
ya‟ni yordamchi kitob deb yuritiladi. Banklarda Yordamchi kitob hisobga 
olinadigan har bir turdagi mablag„lar va boyliklar bo„yicha ochiladigan 
shaxsiy hisobvaraqlar, kartochkalar, kitolblar va jurnallarda yuritiladi. 
Boshqacha qilib aytganda, bank tomonidan amalga oshiriladigan birlam-
chi operatsiyalarning hisobi dastlab shaxsiy hisobvaraqlarda (kartochka-
lar, kitoblar, jurnallarda) aks ettiriladi. Bunda ularning maqsadi, shu-
ningdek, hisobvaraqlar egalari ko„rsatiladi.
Banklarda eng ko„p ishlatiladigan Yordamchi kitob materiallaridan 
biri bu shaxsiy hisobvaraqlardir. Xo„jalik yurituvchi subyektlar uchun 

---

36 
ochiladigan barcha hisobvaraqlar O„zbekiston Respublikasi Bank Depo-
zitorlari Milliy axborot bazasida qayd etiladi. Bunda har bir mijozga 
uning qaysi mulkchilik shakliga qarashliligi, faoliyat turi va boshqa 
belgilariga ko„ra xosraqam, ya‟ni kod beriladi. Bu kod ushbu mijozga 
bankda qanday turdagi shaxsiy hisobvaraq ochilayotgan bo„lsa, ularning 
barchasini nomerlashda foydalaniladi. Lekin mijoz hisobvaraq ochish 
uchun avvalo o„z bankiga murojaat etadi. Mijoz uchun hisobvaraq ochi-
layotganda bank bosh buxgalteri mijoz taqdim etgan barcha material-
larni yuridik jihatdan to„g„ri rasmiylashtirilganligini tekshirgandan so„ng 
barcha kerakli ma‟lumotlar asosida belgilangan shakl tuziladi. Bu ma‟-
lumotlar fayli Bank Depozitorlari Milliy Axborot bazasiga jo„natiladi. 
Barcha hisobvaraq nomerlari 20 xonali sonlardan iborat bo„ladi. 
Mijozlarning shaxsiy hisobvaraqlari mijozlar tomonidan taqdim etilgan, 
ayrim hollarda bank xodimlari tomonidan rasmiylashtirilgan birlamchi 
hujjatlari asosida tuziladi. Shaxsiy hisobvaraqlar dasturiy yo„l bilan 
tayyorlanadi. Shaxsiy hisobvaraqning elektron nusxasi belgilangan tar-
tibda tekshiruvdan o„tkazilgandan so„ng bankda elektron bazada qoldiri-
ladi. Mijoz uchun qog„ozga chiqarib berilgan nusxa shaxsiy hisobvaraq-
dan ko„chirma bo„lib xizmat qiladi va mijozga beriladi.
Shaxsiy hisobvaraqlarga yozuvlar faqat belgilangan tartibda ras-
miylashtirilgan hisob-kitob va pul hujjatlari asosida kiritiladi. Shaxsiy 
hisobvaraqning sodda shakli quyidagicha ko„rinishda bo„ladi: 
3-jadval.