Çağdaş Azərbaycan nəsri



Yüklə 5,38 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/59
tarix21.03.2017
ölçüsü5,38 Mb.
#12112
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   59

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

vəssalam...Rus burnunun altı nda deyinir, yəqin ki, nə 



deyirsə, tək ermənilərə yox, b

ü

t



ü

n Qafqaza deyir, yəni, 

bu “qara.....” niyə dəf olub itib getmir bir yana... Rədd 

olsun g


ü

rc

ü



s

ü

 də, ermənisi də, illah da bu, 



basurmanlar, 

ü

stəlik də, t



ü

rk basurmanı . Doğrudan 

da, I Pyotr zamanı ndan bu g

ü

nə rusun proqramı na 



g

ö

rə b



ü

t

ü



n bunlar yox olmalı dı , səssizcə, su kimi 

başqa i


ç

lərə-başqa millət i

ç

inə hopmalı dı lar. 



Ü

zləri-


g

ö

zləri, g



ö

r

ü



nüşləri qala bilər, 

ö

zləri yox. Əlləri, 



ayaqları , 

ü

zləri, g



ö

zləri buyruğa lazı m olar. 

Basurmanları sa məhv eləmək, elə bunları n 

ö

zlərinin 



əliylə. Ona g

ö

rə də k



ü

rdlər he


ç

 nədən xəbərləri yox-

muş kimi yaxı nlaşı rlar ki, g

ö

rs



ü

nlər nə baş verib. 

Azərbaycanlı larsa yanp

ö

rt



ü

 aralanı rlar, yəni, elə 

gedirlər ki, qa

ç

mağa oxşaması n...Əslində, qa



ç

maq elə 


belə olur, daha doğrusu, qa

ç

maq belə başlayı r.  



...İ ndi mən b

ü

t



ü

n bunları  1970-ci illərin 

sonları nda papaqçı  Apedin erməni tarxini vərəqlərə 

k

öçü



r

ü

b asdı ğı  ağaca s



ö

ykənib fikirləşirəm... 

Hə

halda, düşün



ü

lmüş proqramlar 



ö

z işini g



ö

rməkdədi; 

t

ü

rk icması nı n dirəkləri g



ö

t

ü

r

ü

ld

ü

, bu, birinci 

iş...vəzifələrdə olan, varlı -hallı  adamları mı z yoxdu 

artı q, qa

ç

mağa oxşatmaya-oxşatmaya qaçı 

gediblər, qa

ç

a bilməyənlər su kimi səmt axtarı rlar, ya 

harasa hopmalı dı lar, ya da 

ö

z qabları ndaca yox 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

olmalı dı rlar, 



çü

nki açı q-açı ğı na qa



ç

mağı n yolu 

bağlı dı , indi gəl oxu, aşı q Ayvaz, sazı nı  

k

ö

ynəyindəçı xart g

ö

rək... Ody eyy, “Azamburda”kı  

hayk

ü

y



ü

 eşidib bilmirsən sazı  harana soxasan. Erməni 

bilir sənin əlindəki nədi, bilir ki, tarixdi əlindəki, alı b 

təpənə çı rpacaqlar. Bizə yaratdı qları mı zı  qorumağı  

ö

yrətməyiblər.Bu da ona g



ö

rədi ki, yaradan ancaq ya-

radı cı  olduğu 

üçü


n yaratdı qları nı  qorumaz...onu biz 

qorumalı yı q. 

“Azambur” kababxanası nı n qapı sı na 

ç

atan geri 



qayı dı r. Bizimkilər bir yanı  qaldı rı lmı ş su kimi 

s

ü



z

ü

l



ü

b gedirlər, sı pqarı lı rlar. Bir-birindən xəbəri 

yoxmuş kimi, bir-birini g

ö

rm



ü

rmüş kimi yaşayan 

azərbaycanlı ları  

ö

zlərindən ası lı  olmadan qorxu, 



narahatçı lı q yaxı nlaşdı rı b yı ğnaldı r...Budu, 

yı ğnalı blar, aşı q Ayvaz arvadları n arası nda oturub, 

papağı yla sazı  yoxdu, hardasa pal-paltarı n 

arası ndadı , 

ü

st

ü



n

ü

 



ö

rt

ü



b gizlədiblər. Ermənilərin də, 

əslində, axtardı ğı  elə odu. O boyda papaq olar? 

Nolsun Ayvazı n  

ö

z



ü

 bilmir, nolsun bilmir ki, niyə o 

uzunluqda z

ü

llə papaq geyı nı r. Varjaped Ulubabyan 



bilir amma, bilir ki, şişpapaq saklardan qalmadı . Hələ 

Aped də bilir bunu, məktəb yoldaşları  da bilir, 

bildiklərinə g

ö

rə də h



ü

cuma hazı rdı lar. Aşı q 

Ayvazı n da, o boyda camaatı n da mat-məətəl 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

qalmağı  b



ü

t

ü



n bunları  bilmədiyinə g

ö

rədi. 



“...nə 

düşüb bu gic erməni sazı 



ü

st

ü

nə, bir qı rı q taxta 

par


ç

ası nı 



ü

st

ü

nə, g

ö

r he


ç

 papağı  uzun olduğuna 

g

ö

rə də adamı  



ö

ld

ü

rərlərmi...” 

Bir-birinə baxan yoxdu, hərə bir səmtə baxı r, bir-

birinə baxmaq 

üçü


n arada nəsə olmalı dı , misal

çü

n, 



aşı q Ayvazı n papağı  kimi, sazı  kimi....şeylər 

olmalı dı  arada, g

ö

rd

ü



n ki, bir andaca yı ğı şı b 

gizlətdilər. İ ndi arada olan nədi, hələ bir bax, Dəmir 

kişinin bir neçə baş 

ç

anaq pendiridi, onun-bunun 



bazara gətirdiyi qoyun-quzudu, g

ö

y-g



ö

yərtidi, toyuq-

c

ü

cədi, hamı  da hirsindən malı na, qoyununa t



ü

p

ü



r

ü

r, 



elə bil b

ü

t



ü

n bu işlərin g

ü

nahkarı  g



ö

y-g


ö

yərtidi, mal-

qoyundu: 

-Tfu sənə ki, mən bu g

ü

nlərdəyəm! 



Ona g

ö

rə də bir-birini g



ö

rm

ü



rlər, bazardan 

qaytardı qları  mal-qoyunları dı , yağ-pendirdi, toyuq-

c

ü

cədi, bir k



ü

ncə yı ğı b g

ö

zlərini də dikiblər ona, bir-



birilərini g

ö

rmədikləri də ona g



ö

rədi.  


Avtobus vağzalı na bir neçə adam gəldi, 

Ulubabyan kimi şlyapalı  bir kişidi, erməni dilində 

bərkdən s

ö

ylənə-s



ö

ylənə malları yla, qoyun-quzusuyla

g

ö

y-g



ö

yərtisiylə b

ö

l

ü



n

ü

b-ayrı lı b, hərəsi bir səmtə 



baxan azərbaycanlı lara yaxı nlaşdı : 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

-Niyə bazarı  atı b çı xmı sı z? - g



ü

l

ü



msəmək istədi 

alı nmadı . - Mənə g

ö

yərti lazı mdı , yerli toyuq 



lazı mdı , pendir lazı mdı ...    - dedi, d

ö

n



ü

b vağzala g

ö



gəzdirdi. Elə bil şlyapalı  ermənini g



ö

rən yox idi, he

ç

 

kəs dinmədi. - Ay camaat, ay musurmanlar, ay t



ü

rklər, 


eşitmirsiz?! 

Ç

ek lı sum?



38

 

Yenə he



ç

 kəs başı nı  qaldı rmadı . Şlyapalı  

erməninin yanı yla gələn gənc ermənilər hərəsi bir 

bağlamanı n yanı nı  kəsdirmişdi, əvvəlcə ayaqları yla 

qurdalamağa başladı lar. 

-Ay arvad, eşitmirsən? - Şlyapalı  erməni arvadı n 

kəlağayı sı ndan tutub dartdı . 

 “Telək oyunu”nda Qarakəlləoğluna k

ö

mək edən 



yekəpər arvad idi, başı nı  qaldı rı b: 

-Mən he


ç

 nə satmı ram, -dedi. - Bir şey almaq 

istiyirsən, get bazara. 

-Nədi bəs bu? - şlyapalı  erməni kisənin ağzı ndan 

tutub  çəkdi, g

ö

yərti dəstələri yan-y



ö

rəyə səpələndi.  

Gənc ermənilər elə bunu g

ö

zləyirdikər, hərəsi bir 



kisənin, qabı n-qacağı n qulpundan tutub vağzalı n 

meydanı na dağı tdı kar. Toyuq-c

ü

cə qanad açı b 



g

ö

ydə oynayı rdı , qoyun- quzu mələşirdi, baş verənlər  



t

ü

lk



ü

, canavar qorxusundan da vahiməliydi. 

                                                           

38

 Eşitmirsiz? (ermənicə) 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Aşı q Ayvazdan başqa, vağzalı n k



ü

nc-bucağı na 

doluşmuş beş-altı  t

ü

rk kişisi 



ö

lməyin qorxusunu eyni 

vaxtda hiss etdi, elə o anda da hamı sı nı n t

ü

kləri biz-



biz oldu, daş kimi bozarı b lala- kara oxşadı lar. Əldən 

çı xmı ş qoyun-quzu doğrudan da yiyəsizmiş kimi, 

orda-burda mələşirdi. 

Şlyapalı  erməni qapı nı n ağzı na yaxı n bir 

təkərin 

ü

stə çı xı b gənc ermənilərə əmrlər verirdi: 



-G

ö

t



ü

r

ü



n hər nə var, alı n əllərindən, bunları n 

hamı sı  sizindi, sizin dağları n, yaylaqları n 

məhsuludu! Rədd olsun t

ü

rklər! T



ü

rklərə 


ö

l

ü



m! - 

Təkərin 


ü

st

ü



ndən bir dağ başı ndan atdanı rmı ş kimi 

atdanı b, əlini malı nı n, məhsulunun yanı nı  kəsdirmiş 

arvadlara doğru uzatdı .  

Gənc ermənilər çı ğı rı şı b təzədən h

ü

cuma 


ke

ç

dilər...Aşı q Ayvaz uzun, hunsifət, sazdan ayrı  



dinib-danı şmayan, orta yaşları nda bir adamdı , 

bayaqdan başı nı  qaldı rmayı b. Şlyapalı  erməninin 

belə deməyindən sonra, doğrudan da burnuna qan iyi 

gəldi. Ayağa durub he

ç

 nə fikirləşmədən şlyapalı  



erməniyə sarı  getdı , bir neçə addı m atmı şdı  ki, gənc 

erməninin daşı  d

ü

z alnı ndan dəydi, elə o andaca 



ü

z

ü



aşağı  qan sı zdı , bu darayaqda sazı nı  xatı rlayı b 

g

ü



l

ü

msədi... Yekəpər arvad yerindən dəli kimi qalxdı , 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

qı şqı rtı sı  vağzalı  aşı b yaxı n təpəliklərdə əks- səda 



verdi: 

-Aşı ğı  vurdular, ay qardaşlar, ay bacı lar! - əyilib 

yerdən daş g

ö

t



ü

rd

ü



. - Buna bir bax, qudurmuş erməni! 

- Yan-y


ö

rədən arvadlar, kişilər ona doğru y

ü

y

ü



rd

ü

lər, 



yerə dağı lan malları nı n 

ü

st



ü

ndən ke


ç

ib gənc 


erməniləri vağzalı n qapı sı na sı xı şdı rdı lar.  

Bizimki də malı n-pulun 

ü

st

ü



ndən aşanacandı , 

kimin əlinə nə ke

ç

irdisə, başları na yağdı rı rdı , biri 



bağlaması nı , biri g

ö

yərtiqarı şı q kisəni, biri pendir 



ç

anağı nı : 

-Al, ye, ac, qaxdağan

39

 erməni, ye qarnı n doysun! 



Aşı q Ayvaz 

ü

z



ü

-g

ö



z

ü

 qanlı -qanlı  ermənilərə 



tərəf gedirdi: 

-Mən bu daşı  

ç

ox g


ö

rmüşəm, erməni! - Bu s

ö

z də 


sazı nı  xatı rladı ğı na g

ö

rə ağlı na gəlmişdi. - Amma 



sən hələ daş g

ö

rməmisən, qana 



ç

alxanı rsan. 

Şlyapalı yla bir yerdə gənc ermənilər aşı ğı n daha 

ç

ox qanlı -qanlı  g



ü

lməyindən, bir də he

ç

 nəyi saya 



almadan 

ü

stlərinə yeriməyindən qorxdular. - Mən bu 



daşı  

ç

ox g



ö

rmüşəm, - bir də dedi. Ağrı  hiss eləmirdi, 

he

ç

 bir qorxusu yox idi artı q, 



çü

nki Ayvazı n aşı qlı ğı  

tutmuşdu, aşı qlı ğı  tutanda 

ö

z



ü

ndən şeirlər deyirdi, 

                                                           

39

 



Yersiz, yurdsuz (s

ö

z



ü

n mənşəyi araşdı rı lmalı dı )

 


www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

yəni bədahətən, indi də beləydi, belə də olmalı ydı ... 



Sazı yla papağı  da avtobus vağzalı nı n bir k

ü

nc



ü

ndə 


balaca kurqan kimi basdı rı lmı şdı . 

Avtobus vağzalı ndan m

ü

xtəlif səmtlərə ayrı lan 



yollarsa get-gedə b

ö

y



ü

y

ü



b qaralı r, b

ü

t



ü

n t


ü

rk 


obaları nı -oymaqları nı  b

ü

r



ü

yəcək fəlakətləri 

ulayı rdı ... 

“Azambur” kababxanası ndasa bir az əvvəl 

yumruqları nı  bir-birinin 

ç

iyinlərinə qoyub “Hay, hay, 



Hayastan...” oxuyan ermənilər indi başları nı  bir-

birinin 


ç

iyinlərinə s

ö

ykəyib, yı rğalana-yı rğalana 



z

ü

mz



ü

mə eləyirdilər, he

ç

 nə anlaşı lmı rdı . Aped 



yumruqları nı  stolun 

ü

st



ü

nə qoyub başı nı  da 

varjaped Ulubabyana sarı  uzatmı şdı , səsi ağlamaqla 

doluydu, i

ç

məkdəndi, yəqin: 



-Yox, hinger varjaped,  tarix onları n 

yaratdı qları dı , bizim yazdı qları mı z deyil. Tarix 

yaşanı rsa tarixdi, yazı lanlar yaşanmı rsa, tarix deyil. 

Yazı lanlar tarixin yalanı dı ...Hər şeyə bunnar ad 

qoyub, hinger varjaped, biz 

ö

z



ü

m

ü



z

ü

 alladı rı q, y



ü

z ildi 


yer adları nı  dəyişirik, yenə necə var, eləcədi. Papağı  

quzu eləyən t

ü

rk

ü



 g

ö

rd



ü

nm

ü



, varjaped? Əslində, tarix 

bu deyilmi?! Bəs bu yediklərimiz nədi? Niyə biz yoxuq 

arada?-Varjapedin yatdı ğı ndan Apedin xəbəri yox idi. 

Kababçı  yanı qlı  səsiylə “Tut ağacı  boyunca” 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Azərbaycan xalq mahnı sı nı  oxuyurdu. Aped bir-iki 



kərə i

ç

ini çəkib başı nı  qolları nı n 



ü

st

ü



nə qoydu, bir 

anlı ğa araya sakitlik 

çö

kd

ü



, kababçı nı n səsi Apedin 

canı na hava, su kimi hopurdu. 

Tut ağacı  boyunca 

Tut yemədim doyunca. 

Yarı  xəlvətdə g

ö

rd



ü

m, 


Ö

pəmmədim doyunca... 

“Azambur” restoranı nı n qapı sı -bacası  d

ü

zənlik 

kimi hamı nı 

ü

z

ü

nə açı qdı , bu yanı ndan gir, o 

yanı ndan çı x, içəridəkilərin he



ç

 biri harda olduğunu 

xatı rlamı r, i

ç

kinin təsirindən elə yerdədilər ki, orda 

nə erməni var, nə t

ü

rk, nə rus var, nə k



ü

rd. Qohum 



ə

qraba da yoxdu, ailə də yoxdu he



ç

. Tarix var amma, 



çə

mən-



ç

ayı r kimi hiss olunmadan bitib c



ü

cərə

tarix... 

Aped başı nı  qaldı rı b əlinin ikisini də kababçı ya 

doğru uzatdı : 

-Bəs, buna nə deyirsən, varjaped?- Qalxı b 

kababçı nı n boynuna sarı ldı , 

ç

iyni qalxa-qalxa 



h

ö

nk



ü

rd

ü



. - Karocan, aşı q Ayvazı  tap gətir, g

ö



hardadı . Oxu, başı na d

ö

n



ü

m, bir-iki ağı z da 

Koroğludan oxu...! - 

Ö

z



ü

 də nəsə oxumaq istədi, 

alı nmadı , g

ö

z



ü

n

ü



n yaşı nı  silə-silə s

ü

frəyə 



yaxı nlaşdı , badəni qaldı rı b qı şqı rdı . - İ çək, b

ö

y



ü



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Ermənistanı n sağlı ğı na! - Nə fikirləşdisə, dişlərini 



qı caya-qı caya bir qapı ya sarı  qa

ç

dı , bir pəncərəyə



qayı dı b badəsini təzədən g

ö

t



ü

rd

ü



, bu dəfə başı nı n 

ü

stə yox, pəncərəyə  uzatdı . -Yaşası n, dənizdən-



dənizə erməni xalqı ! 

Başları nı  bir-birinin 

ç

iyninə qoyub z



ü

mz

ü



mə 

eləyən ermənilər də ayağa durub badələrini 

qaldı rdı lı ar: 

-Hay, hay, hayastan... 

Varjaped bu 

ç

ağı rı şı  yarı yuxulu, yarı oyaq 



eşitdi, əvvəl bilmədi hardadı , harda olmağı nı n nə 

fərqi var ki, əlini badəqarı şı q, bayraq kimi hiss etdi, 

başı nı n 

ü

stə qaldı rı b onu g



ö

zləyən tələbələrinə 

baxdı , pı çı ldadı : 

-Hayastan...! - Varjaped elə bil 

ç

içək qoxylayı rdı , 



doğrudan da, hardansa burnuna 

ç

içək qoxusu gəldi... 



Varjaped məmnundu, hələ də yarı yumulu 

g

ö



zlərindən 

ü

z



ü

aşağı  sevinmək duyğusu 

axı rdı ...Tələbələrin bayrağa oxşatdı qları  əlləri 

badəqarı şı q, lap ucalarda başları nı n 

ü

st

ü



ndəydi, 

orda badələrini bir də vurdular...   

 

Auditoriya  azadlı ğı ... 



 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

“...


Ö

m

ü

r boyu daşı dı ğı n y

ü

k

ü

 

ç

iyinlərində

atdı ğı n andan azadlı q anlayı şı  başlayı r...Qəddini 

d

ü

zəldirsən, ilk 

ö

ncə 



ö

z boyunu hiss edirsən, bu 

vaxtacan daşı dı ğı n y

ü

k

ü

n sənin olmadı ğı nı  

anlayı rsan, nə etmək lazı m olduğunu, nə edəcəyini 

fikirləşirsən... Eşit! Bir xalqı n millət olmağı  sənin bu 

anı ndan başlayı r. Düşün, xalq hələ millə

deyil...Tayfalara, qəbilələrə, obalara, oymaqlara 

b

ö

l

ü

nmək xalqa aiddi...” 

Kimdisə qabaq sı ralarda ayaq 

ü

stə qalı b, 



dediklərimi eşidib hələ oturmur, yarı b

ü

k



ü

l

ü



 halda 

ardı nı  g

ö

zləyir ki, g



ö

rs

ü



n sonra nə deyəcəm, tələbəyə 

də oxşamı r, yaşlı  adamdı ... 

“...Alman milləti həm də xalqdı ...” ara verəndən 

sonra çı xı şı ma elə belə də başladı m, bir anlı ğa 

duruxub tələbəyə oxşamayan yaşlı  adamı n başı  

ü

st



ü

ndən auditoriyanı n alaqaranlı q k

ü

nclərinəcən g



ö

gəzdirdim, gəlmişdilər, g



ö

zlədiklərimin 

ç

oxu 


burdadı ...Qapı nı n bir tayı  açı qdı , hələ də gəlirlər

tələsə- tələsə, daha doğrusu, boylana-boylana ke

ç

ib 


əyləşirlər; kim gəlib, kim gəlməyib...  Nə haqda çı xı ş 

edəcəyimdən xəbərləri var, bunu gəlib yan-y

ö

rəsinə 


baxa-baxa yerini rahatlayan, davalı  kino g

ö

zləyən 



kənd camaatı  kimi auditoriyanı n yuxarı  başı na 

baxan adamları n hərəkətlərindən bilmək 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



Yüklə 5,38 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   59




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin