Çağdaş Azərbaycan nəsri



Yüklə 5,38 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/59
tarix21.03.2017
ölçüsü5,38 Mb.
#12112
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   59

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

olur...Bununla yanaşı  yer tutub əyləşənlərin də, 



gəlməkdə olanları n da qorxduqları  hiss edilir, qabaq 

sı ralarda yer tutmuş dostlar üşüy

ü

rlər elə bil, əllərini 



əllərinə s

ü

rt



ü

r, ayaqları nı n birini qoyub birini g

ö

t

ü



-

r

ü



rlər, ona g

ö

rə də aşağı lardan s



ü

rt

ü



lmə, eşələnmə 

səsi eşidilir, narahatçı lı ğı  gizlətmək m

ü

mk

ü



n deyil, 

k

ü



nc-bucaqlar dolub qaynamaqdadı ...  

Bura Azərbayzan D

ö

vlət Univerisitetinin az qala 



unudulmuş sinif otaqları ndan biridi,  tələyə düşmək 

üşün yerdi, bəlkə də. Bu haqda bir-iki g

ü

n sonra 


fikirləşəcəm. İ ndisə, “alman milləti həm də xalqdı ...” 

c

ü



mləsini deyib susmuşam. Qoy gəlsinlər, əsas rus 

sektornun azərbaycan dilini bilən tələbələridi, istə-

yirəm daha 

ç

ox onlar eşitsinlər. 



-Ehtiyatlı  ol, - dedi, dostum, bir-iki g

ü

n qabaq,- 



onnarı n 

ç

oxu dəniz qı rağı na işləyir... 



Hə, bu fikir yadı mnan çı xmı r, 

ağlabatandı ...erməni, rus ola, sənin ziyanı na 

işləməyə. Nə isə, işləsin, hər şeyi, - tutulmağacan, 

ö

lməyəcən hətta, - g



ö

z

ü



m

ü

n altı na almı şam... 



Narahatlı q ayağı mı  yerdən 

ü

zsə də qorxunu 



ç

ox 


dərinliyinəcən anlamı ram. G

ö

z gəzdirirəm, rus 



sektorunun uşaqları  qabaq sı ralardadı , hazı rca 

oturublar, yəni, elə bil əllərində daş tutublar, indicə 

atacaqlar...

ö

z



ü

ö



z

ü

mə g



ö

z qoyuram... 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

 Bir dəstə qı z gəzməyə çı xmı ş kimi   naz-qəmzə 



i

ç

ində gəldilər, bir andaca auditoriyanı n işı ğı  artdı  



elə bil, he

ç

 kəsə guya məhəl qoymadan, əslində bir 



baxmaqla hər şeyi sonunacan g

ö

rən rus sektorunun 



qı zları  gəlməkləriylə otağı n mənzərəsini 

dəyişdirdilər. Bir-birindən se

ç

ilmir, azərbaycanlı , 



erməni, rus, yəhudi bir-birinə qarı şı b, daha doğrusu 

millətlər qarı şı b bir-birinə... Min illərdi, sağdan 

qarı şı r, soldan qarı şı r, qatı b 

ç

alxayı rlar.  D



ü

zd

ü



, bu 

c

ü



ç

alxanmanı n sonda yağı  yağ olmalı dı , ayranı  



ayran. Biz, azərbaycanlı lar, daha 

ç

ox ayranlı q oluruq, 



ona g

ö

rə ki, 



ö

z yağı mı zı  i

ç

dən-i


ç

dən 


ö

z

ü



m

ü

z yeyirik, 



indi boynumuza alaq ki, biz nehrədən ayran kimi 

çı xı rı q, yağ kimi yox... Belə deyim, millətlərin bir-

birindən se

ç

ilməməsi sosializm reallı ğı  sayı lsa da 



ekaloji fəlakətdi, b

ü

t



ü

n hallarda...  

 Xallı  qı z da rus sektorunun qı zları  

arası ndaydı . Sa

ç

ları  ağlı -qaralı  olduğuna g



ö

rə belə 


deyirik... Alnı nda bir dəstə ağ t

ü

k



ü

 var, onsuz da ağ-

appaq olan yaraşı qlı  

ü

z



ü

nə işı q salı r elə bil. 

Ç

ox vaxt 


onları n diliiylə desək “patok” halı nda, yəni, birləşib 

dərs ke


ç

irik, ayda bir neçə kərə rus dilində 

m

ü

hazirələr oxunanda bir yerdə oluruq. Xallı  qı z 



Balacahunlunun yanı nda məni m

ü

dafiə eləyib, rus 



sektorunun uşaqları  da ona qoşulub. O g

ü

n bizim 



ö



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

qı zları mı z nə qədər əl 



ç

aldı lar...Dərs qurtarandan 

sonra da başladı lar sataşmağa. “Torbada pişik 

varmı ş, ay sevənlər, siz bunun se

ç

diyi qı za baxı n”. 



Məndən daha 

ç

ox Xallı  qı za eşitdirirlər. Amma kim 



nə deyir, desin Xallı  qı zı  oğrun- oğrun izləmək mənə 

ləzzət eləyir.   

 Mən indi i

ç

i Xallı  qı z qarı şı q tələbələrə baxa-



baxa bir neçə g

ü

n əvvəli xatı rlayı ram; tənəff



ü

sd

ü



dayanı b Xallı gilin sinif otaqları na baxı ram, Xallı  

qapı dan çı xan kimi məni g

ö

r



ü

r: 


  -Gəl bura!- Əllərini də rəqs edəcəkmiş kimi 

qabağa uzadı b. Bu c

ü



ç



ağı rmağı na pərt olsam da 

yaxı nlaşdı m, yanı nda da biri var, bayaq dediyim kimi 

bilmək olmaz rusdu, azərbaycanlı dı , yəhudidi. 

  -Müəllimsən?- dedim, 

ç

atan kimi. 



Xallı  bunu g

ö

zləmədiyindən duruxdu: 



  -Yox, nədi ki? 

  -He


ç

 nə, müəllim kimi 

ç

ağı rı rsan adamı , məni 



bir də elə 

ç

ağı rma,- dedim.-Gəlməyə bilərəm. 



  -Sən müəllimsən ki? 

Yersiz hikkəm doğrudan da yersiz oldu, başı mı  

qaldı rı b peşmançı lı ğı mı  bildirə-bildirə g

ü

l



ü

msədim: 


  -Eşidirəm, buyurun!-dedim. 

O da g


ü

l

ü



msədi, g

ö

zlərini 



ü

z

ü



mdən çəkmir, b

ü

t



ü

hərəkətlərindən sual yağı r: 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

  -Erməni millətinnən də yazmı san? 



  -Yox,-dedim, -nədi, sən ermənisən?  

  -Hə,- dedi, - xahiş eləyirəm, ermənilərdən də 

yaz! Ermənilərdən də yox, erməni millətinnən. 

Doğrudan da, onun erməni olmağı  ağlı ma 

gəlməzdi he

ç

... Amma o g



ü

ndən sonra milli 

anlayı şı na g

ö

rə ona daha 



ç

ox h


ö

rmət  eləməyə 

başladı m. Fak

ü

ltəmizin qı zları yla davam elə bunun 



ü

st

ü



ndədi. 

-Biz ərə getmək istəyirik, bizim inqilabı mı z ərə 

getməkdi, bizə ərdən başqa he

ç

 nə lazı m deyil... -



Uğunub gedirlər, hərəsi birimizin qoluna girib müəllim 

masası na tərəf gətirir. -Alı n bizi, sonra nə desəniz biz 

hazı r, lap bir yerdə inqilab eləyərik. 

Məni aralı ğa aldı lar: 

-Nə düşm

ü

sən bəs, Xallı nı n dalı nca, o erməni 



qı zı nı n, zəng vurulan kimi qapı sı nı n ağzı nı  

kəsdirirsən, utanmaz. Get, inqilabı nı  onunla elə! 

Beləsiz bax, hamı nı z... 

İ ndi auditoryaya g

ö

z gəzdirirəm, “əvvəl ər, sonra 



inqilab...” deyən bizim fak

ü

ltənin qı zları  da burdadı , 



inanmazdı m ki, gələlər. Hamı sı  ordan bura əl 

eləyirlər, salamlayı rlar məni. Mən Xallı dan başqa 

he

ç

 kəsi g



ö

rm

ü



rəm, açı ğı  budu, fikrimdən çı xmı r, 

hara baxsam da onu g

ö

r

ü



rəm. Qı zları mı z bunu hiss 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

eləyiblər artı q. İ ndi də ona baxdı ğı mı  g



ö

r

ü



b barmaq 

silkələyirlər... 

-Alman milləti həm də xalqdı , - çı xı şı ma yenə 

belə başladı m. - Bunu belə də demək olar, alman 

xalqı  həm də millətdi. Yəni, alman xalqı  alman 

millətini doğdu, ana uşağa qalan kimi alman xalqı  

alman millətinə boylu oldu, Avropada y

ü

z illik, ikiy



ü

illik millətə hamiləlik d



ö

vr

ü



 yaşandı , qı sı r qalan, 

doğmayan xalqlar olsa da mən bu d

ö

vr

ü



, həm də 

xalqı n təlim, tərbiyə d

ö

vr

ü



 adlandı rı ram...Vaxt gəlir, 

vədə tamam olur, xalq 

ö

z millətini, yəni, 



ö

z

ü



n

ü

 



d

ü

nyaya gətirir...İ stədi istəmədi, xalq bic də doğur...” 



Auditoriyanı  aşağı lardan eşidilən qəribə uğultu 

dolaşdı , niyəsə hamı  qapı ya baxdı , təzədən sakitlik 

çö

kd

ü



. Mən bir anlı ğa əmimin s

ö

zlərini xatı rladı m. 



“Sənin hələ burnun əzilməyib, hələ Sovet h

ö

k



ü

mətinin 


yumruğunu yeməmisən. Sən hələ KQB-nin nə demək 

olduğunu bilmirsən, nə qədər ki, başı na oyun 

açı lmayı b yı ğı şdı r, bu xatalı  fikirləri...” 

Qapı  hələ də açı qdı , tanı madı ğı m adamlar 

doluşur içəri. Mən mat-məətəl qalmı şam ki, 

Balacahunlu nə əcəb g

ö

r

ü



nm

ü

r... 



-Sən mənim yanı mda belə şeyləri deyirsən, 

bədbəxt oğlu, başqa yerdə demə. - Balacahunlu bunu 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

d

ü



nən dedi, mənə. Bu g

ü

nə belə hazı rlaşdı ğı mı  



hardan bilib g

ö

rəsən? 



Rus sektorunun azərbaycanca bilən tələbələri 

mənim çı xı şı mdan qeydlər eləyirlər... “Azərbaycanca  

bilən tələbələr” 1960-cı  illər 

üçü


n nə deməkdi? 

Ö

z



ü

 də 


rus b

ö

lməsində. İ nqilaba bərabər bir şeydi. 



Xalq bic də doğa bilər...Bu fikrə bir də qayı tdı m, 

daha 


ç

ox rus sektorunun azərbaycanca bilən 

tələbələrinə eşitdirmək istəyirəm...Elə sakitlik 

çö

k



ü

ki, bayaqdan yaddan-yaddaşdan şı xmı ş  şəhər  



küçələrinin səsi zəng səsi kimi dolur içəri.  

...Xalq bic də doğa bilər...Yəni, xalq y

ü

z-y


ü

z illər 


boyu ke

ç

diyi inkişaf yolunu 



ö

z k


ö

k

ü



 

ü

st



ü

ndə apara 

bilmir, get-gedə 

ö

z yolunu itirir, ya da 



ö

zgə xalqı n 

obrazı nı  geyinir, başqa xalqa səmt yolu se

ç

ir, ona 



g

ö

rə də 



ö

z

ü



n

ü

n doğduğu, bətnindən çı xartdı ğı  millət 



ö

z

ü



nə oxşamı r. Buna da deyilir, “xalq bic doğdu”. 

Hər halda xalq obrazı  deyilən anlayı ş m

ö

vcuddu, 


yaxşı  mənada da, pis mənada da. Rus xalq obrazı  

dedikdə təsəvv

ü

r

ü



m

ü

zdə sadə, təv



ö

z

ö



kar, dinc, eyni 

zamanda s

ö

z

ü



ndən d

ö

nməyən, sağlam, 



ç

alı şqan bir 

xalq canlanı r. Amma bununla belə mənə elə gəlir ki, 

rus milləti rus xalqı na oxşamadı ... bir s

ö

zlə rus xalqı  



ilə rus milləti ayrı -ayrı  obrazlar halı nı  aldı . Yəni, rus 

xalqı  bic doğdu... T

ü

rk-tatar xalqı ndan mayalandı , 



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

bir az alman millətindən, bir az ingilis milliyəsindən, 



xeyli dərəcədə yəhudilərdən g

ö

t



ü

rd

ü



, dikəldi. Bu 

səbəbdən də bir 

ç

ox tarixi məqamlarda he



ç

 

ö



z

ü

n



ü

 də 


tanı madı , iri, nəhəng milli addı mlarla 

ö

z



ü

 

ö



ü

st



ü

n-

dən, yəni xalqı n 



ü

st

ü



ndən keçı b gələcəyə yol aldı , bir 

neçə y


ü

zilliklər ərzində b

ü

t

ü



n əzəmətiylə boyunu 

g

ö



stərə bildi, d

ü

nyanı n hər yerindən onu g



ö

rd

ü



lər. 

Amma b


ü

t

ü



n bunlarla yanaşı  

ö

z xalqı na oxşamayan 



rus milləti xalqı nı  ardı nca apara bildi...Rus xalqı  iki 

əsrdən 


ç

ox 


ö

z

ü



nə oxşamayan rus millətinin ardı nca 

gedə-gedə “

ö

z doğduğuna, 



ö

z

ü



ndən çı xana” - rus 

millətinə bənzəmək d

ö

vr

ü



n

ü

 yaşadı ... 



Mənim fikrimcə rus xalq olaraq da g

ü

cl



ü

yd

ü



1941- 45-ci illərdə başı nı n 

ü

stə dayanmı ş rəhbərləri 



m

ü

xtəlif millətlərin n



ü

mayəndələri olsa da d

ö

yüşlərdə 



qələbə 

ç

aldı . Bu, təntənəli qələbə rus xalqı nı n 



qələbəsiydi...rus millətinin yox.  

Əfqanı stan m

ü

harı bəsində isə artı q rus xalqı  yox 



idi, birləşmiş Sovetlər İ ttifaqı nı n birləşmiş milliyəsi-

milləti, daha doğrusu, sovet vətəndaşı  vardı , 

m

ü

haribəni də onalar aparı rdı ... O biri tərəfdə isə 



xalq dayanmı şdı , Əfqan xalqı . Bu m

ü

haribədə də 



xalq qələbə caldı ...Əfqan xalqı ...Millətlərin 

m

ü



haribəsinə mən devlərin d

ö

yüşü deyərdim, canı  



www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

şüşədə olan devlərin m



ü

haribəsi... Xalqsa daha 

ç

ox 


təbiyət hadisəsidi... 

İ

nsan yuvası ndan çı xarkən addı mı nı  bir daha 

qayı tmamaq qorxusuyla atı r. Düşünməyi bacaranlar 

bir addı m qabağı  g



ö

rənlərdi. Düşünməəziyyətdi 

deyə düşünməyənlə

ç

oxdu; bu da bir c



ü

r k


ö

ləlikdi, 

yəni əgə

ö

z

ü

nşün də olsa düşünmək istəmirsənsə hara 

dartı rlar ora getməlisən. Hara dartı rlar ora 

gedirsənsə bu g

ü

clə getmək deməkdi. G



ü

clə getməksə 

y

ü

yənin kimlərinsə əlində olmağı dı . Bu neçə y



ü

illərdə bizim y



ü

yənimiz s



ö

z

ü

əsl mənası nda yad 

ə

llərdə oldu...Atı əhilləşməsi,- yəni 



ö

yrədilməsi 

onun tutulması ndan başlayı r. Tutdun, başı na noxta 

saldı n, qorxuda bildinsə sənindi...Xalqlar da belədi. 

K

ö

ləliyin əvvəli zəbt  olunmaqdan başlayı r; xalq zəbt 

olunur, cəmiyyət qorxaqları yla i

ç

inə yı ğı lı r, 

qorxmazları  se

ç

ilir, 


ü

zə çı xı r, baş qaldı rı r və 

qı rı lı rlar, amma bu 

ö

l

ü

b qurtarmaq deyiləksinə 

yenidən dikəlməkdi, xalq 



ö

z i


ç

iylə yol gedib yenidə

dikəlirsə artı q xalq kimi yox, millət olaraq g

ö

r

ü

n

ü

r. 


Fikir verin, bəlkə də y

ü

z-y



ü

z illərdi yəhudi xalqı  

yoxdu, yerində millət var...Dediyimiz kimi 

ö

z i



ç

iylə yol 

getməyi bacaran xalq bu şəkildə millətə 

ç

evrilir...” 



Qapı nı n ağzı nda qaraltı lar qaynaşdı , ke

ç

ib 



yuxarı  başacan gəldilər, boş yerlər olsa da aralı q 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

boyu sı rayla dayandı lar. Mən susub qapı ya baxdı m, 



dekan da elə bu vaxt g

ö

r



ü

nd

ü



, qapı dan içəri yad kimi 

girdi, yanı nda da bir-iki adam, elə bil 

ö

ld

ü



rməyə 

aparı rdı ar...Əsəbi, titrək  addı mlarla d

ü



ü



st

ü

mə 



gəldi: 

-Nədi bu? Nə hoqqadı  çı xardı rsan? Yaramazı n 

biri, yaramaz! -Yazdı qları mı  dartı b stolun 

ü

st



ü

ndən 


g

ö

t



ü

rd

ü



. -Yı ğı şdı r bu zir-zibili! - 

Ü

z



ü

n

ü



 auditoriyaya 

tutub tamam başqa səslə əlavə elədi. - Nədi, mitinqə 

yı ğı şmı sı z? Dağı lı şı n siniflərinizə!  

  Uşaqlar sağdan-soldan səs-səsə verdilər. Məni 

elə bu səs-k

ü

y



ü

n i


ç

iylə apardı lar. Xallı  qı zı n səsini 

eşitdim, daha doğrusu, səsini y

ü

z c



ü

r səsin i

ç

indən 


tanı dı m. 

-Biz 


ö

z

ü



m

ü

z onun kurs işini dinləmək istədik, onu 



biz məcbur elədik... 

D

ö



n

ü

b baxdı m, g



ö

zləri iri-iri açı lmı şdı , 

ardı mca kədər, nəm qarı şı q işartı lar saçı rdı . 

G

ü



l

ü

msəyib əlimi qaldı rdı m, bizim qı zlar 



ü

st

ü



mə 

axı şdı lar, amma mən k

ö

nl

ü



m

ü

n dərinliyində Xallı yla 



vidalaşı rdı m. 

 Elə ordan bir neçə dostumla bizi KQB-yə 

apardı lar, amma tez də buraxdı lar. Mən 

ç

ox sonralar 



biləcəm ki, bizi akademik Balacahunlu buraxdı rı b... 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



2016 

 

Mövlüd Süleymanlı



            

“And olsun, əsrə…”

 

Bir m


ü

ddət dərs danı şmadı m, Balacahunlu he

ç

 

l



ö

vhəyə də 

ç

ağı rmadı . Ancaq bir neçə aydan sonra  



Balacahunlunun “Xaqlar dostluğu və cəmiyyət” 

m

ö



vzusunda m

ü

hazirəsi zamanı  əlimi qaldı rdı m, bir 



neçə c

ü

mlə demişdim ki, s



ü

z

ü



m

ü

  kəsdi: 



-Sənə dərs olmayı b, həə, yenə dərsi yox, ağzı na 

gələni danı şı rsan, niyə əl çəkmirsən cəmiyyətin 

canı ndan, erməni elədi, g

ü

rc



ü

 belədi, nəyinə lazı mdı  

sənin, bunun he

ç

 bizim dərsimizə dəxli var? - Əllərini 



ç

iynimə qoymuşdu, k

ö

ynəyimdən yapı şı b y



ü

ng

ü



lcə 

silkələdi, barmaqları nı n giziltisini canı mda hiss 

etdim, d

ö

n



ü

b yerinə tərəf getdi. – Bu g

ü

nki 


dərsimizdən iki alı rsan!  

Demək istəyirdim ki, nəinki bu g

ü

nk

ü



 dərsimizə, 

gələcək dərslərimizə də dəxli var...İ mkan vermədi, 

arı q,uzun barmaqları nı  qapı ya sarı  tuşladı , yəni, 

qovaram dərsdən. 

 

Badam ağacı nı n k



ö

lgəsindəki akademik... 

 

Ermənistanı n bu ucqar dağ rayonunda akademik 



Balacahunlunu yenidən xatı rladı ğı ma g

ö

rə yoruldum 



elə bil, yaddaşı mda, düşüncəmdə hər şey bir-birinə 

qarı şdı ... Onun kası bçı lı q yağan sirli g

ö

rkəmini 


düşüncəmdən çı xara bilmədim...  

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 



Yüklə 5,38 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   59




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin