Nazorat savollari
1. Shixta tayyorlash jarayonining asosiy maqsadi va Beding tizimining
afzalliklari to’g’risida tushuncha bering.
2. Shixta tayyorlashning qanday usullari mavjud.
3. Mexanizatsiyalangan shixtarnikning texnologik parametrlarini tasniflab
bering.
3.2. Metallurgiyada chang tutish va gazlarni tozalash
Metallurgik jarayonlarda changlar oson
uchuvchan komponentlarni
ajratishda hosil bo’ladigan, qayta ishlanayotgan mahsulotlarni mayda zarralari
qayla ishlash natijasida hosil bo’ladigan yonish gazlari, texnologik va ventilyatsion
gazlar oqimi bilan chiqib ketadi. Gazlarning changlanishi, changning
granulometrik va kimyoviy tarkibi qayta ishlanayotgan xomashyoning ko’rinishi,
metallurgik qayta ishlashga
shixta tayyorlash usuli, qo’llanilayotgan metallurgik
qayta ishlash jarayoniga, gaz va shixtaning harakatlanish sharoillari (to’g’ri yoki
qarama - qarshi), jarayonda hosil bo’lgan gazlarning hajmi va harakat tezligi bilan
aniqlanadi.
Changlar 100 mkm va undan ortiq o’lchamdagi yirik zarrali va mayda 100
mkmdan kam o’lchamlilarga bo’linadi. Oson uchuvchan birikmalarni bug’larini
kondensatsiyalash va kimyoviy reaktsiyalar natijasida hosil bo’ladigan mayda
changlarning kichik fraktsiyalari o’lchami 1 mkm dan ko’p bo’lmagan
birlamchi
zarrachalardan iborat. Gazlarni changlarga to’yinish darajasiga qarab ular kuchli
(changlanish 50 g/m
3
gacha), o’rta (changlanish 10 g/m
3
gacha) va
kamchanglangan (changlanish 1 g/m
3
) hamda texnik toza (changlanish 0,05 g/m
3
ga yaqin) larga bo’linadi.
Changni ushlab qolish deb, changlangan gazlarni ularni hosil qiluvchi
manbadan uzoqlashtirish. Keyinchalik gaz oqimidan
qattiq zarrachalarni ushlab
qolishga mo’ljallangan jarayon va qurilmalar, muxandislik va texnologik chora -
tadbirlar majmuasiga aytiladi. Chang ushlab qolish faqatgina ushlab qolingan
changni
tozalash emas, balki gazlarning qimmatli komponentlaridan foydalanish
mumkinligini ko’rsatadi.
Tozalanayotgan gaz va ushlab qolinadigan changlar xususiyatlarining xilma
- xilligi sababli turli rusumdagi chang ushlash qurilmalari - chang ushlagichlar
ishlatiladi. Gaz oqimidan qattiq zarrachalarni cho’ktirish
gravitatsiya kuchlari
ta’siri ostida yoki g’ovakli yuza va turli qatlamlarda olib borish mumkin. Chang
ushlab qolgichlarning ishlash samaradorligini tozalayotgan gazda qolgan chang
miqdori yoki ushlab qolingan chang miqdorining dastlabki gaz tarkibidagi miqdori
nisbatining foiz orqali ifodalanadigan foydali ish koeffitsienti bilan baholanadi.
Havoni yoki sanoat gazlarini changdan tozalashning uch usuli mavjud:
quruq, nam va elektr.
Quruq usulda chang zarrachalar nisbatan sekin harakat qilayotgan gaz
oqimida og’irilk kuchi ta’siri ostida, markazdan qochma kuchlar, inertsiya kuchlari
va filtrlash bilan ushlab qolinadi.
Nam usul chang zarrachalarini suv yoki boshqa suyuqliklar bilan namlanib,
bo’tana xolida cho’kishiga asoslangan. Buning uchun
gaz suyuqlik qatlamidan
o’tkaziladi. Elektr usulida changlangan gazdan zarrachalarni ajratib olish elektr
maydoni ta’sri ostida amalga oshiriladi.
Quruq chang ushlagichlarga cho’ktirish kameralari, g
azoxodlar, yakka,
guruh va batareyali siklonlar, inertsion chang ushlagichlar va matoli filtrlar kiradi.
Cho’ktirish kameralari va
gazoxodlar oddiy chang ushlagichlar bo’lib,
ularning uzunligini uzaytirganda yoki gaz sovutilganda
hajm kamayishi natijasida
gaz oqimi harakat tezligi kamayadi. Buning natijasida chang yirik zarrachalari
og’irlik kuchi ta’siri ostida cho’ka boshlaydi. Cho’ktarish kameralari (3.8-rasm) va
Dostları ilə paylaş: