Chinor fayzi baland

11.5-rasm. Davlatning daromadlari va faoliyatining taqsimlanishi
332
 
331
Колмаков, И.Б. Методы измерения неравенства денежных доходов населения // 
Народонаселение. 2017. Том 20 № 2. С.: 81-91. 
332
Lorenz M. O. Methods of Measuring the Concentration of Wealth // Publications of the American 
Statistical Association. 1905. Vol. 9. No. 70. P. 209-219. 

---

290 
Ish haqini tabaqalashtirish shaxsiy daromad taqsimotida tengsizlikni 
keltirib chiqaradi. Buning asosida, qobiliyat, ta‘lim va professonal 
tajribadagi farqlar yotadi. Tengsizlikning muhim omili qimmatli 
qog‗ozlar (aksiyalar va obligatsiyalar) va ko‗chmas mulkka egalik 
qilishning notekis taqsimlanishi hisoblanadi. Shuningdek, omad, 
qimmatli axborotlarga ega bo‗lish, risk, shaxsiy aloqalar va boshqalar 
ham ma‘lum darajada muhim rol o‗ynaydi. Bu omillar turli ta‘sir qiladi, 
tengsizlikni ba‘zan yumshatadi, ba‘zan esa oshiradi. Uning chuqurligini 
aniqlash uchun Lorens egri chizig‗idan foydalaniladi. 
11.6-rasm. Lorens egri chizig„i (daromadlarning aholi soniga 
taqsimoti)
333
 
Aholi (yoki oilalar) foizini gorizontal o‗qqa, daromad foizini esa 
vertikal o‗qqa qo‗yaylik. Odatda aholi besh kvintellarga (qismlarga) 
bo‗linadi, ularning har biriga 20 foiz aholi kiradi. Aholi guruhlari eng 
kambag‗aldan eng boygacha bo‗lgan o‗qda joylashgan. Agar barcha 
333
 
Павлов о. и. павлова о. ю. функция лоренца и математическое определение среднего класса. 
―экономика и бизнес―, m.: 2016. 1-12
с. 

---

291 
aholi guruhlari teng daromadga ega bo‗lsa, aholining 20 foizi 20 foiz 
daromadga, 40 foiz aholining 40 foiz daromadga ega va h.k.. Mutlaq 
tenglik grafik bissektrisasi 0E bilan, mutlaq tengsizlik esa 0G chizig‗i 
bilan ifodalanadi. Lorens egri chizig‗i daromadning haqiqiy 
taqsimlanishini aks ettiradi. 
Haqiqatda, aholining eng kambag‗al qatlami odatda 5-6 foiz, boy 
qatlami esa 40-45 foiz daromad ega bo‗ladi. Shuning uchun Lorens egri 
chizig‗i daromadning mutlaq tenglik va mutlaq tengsizlikni aks 
ettiruvchi chiziqlar orasida yotadi. Daromad taqsimoti qanchalik notekis 
bo‗lsa, Lorens egri chizig‗i shunchalik yondoshligi bilan xarakterlandi, u 
G-nuqtaga shunchalik yaqin o‗tadi. Aksincha, differensiallash darajasi 
qancha past bo‗lsa, Lorens egri chizig‗i bissektrisasi OYE ga shuncha 
yaqin bo‗ladi
334
.
Agar daromadning haqiqiy (real) taqsimoti mutlaqo teng bo‗lsa, 
Lorens egri va bissektrisa bir-biriga to‗g‗ri keladi va bo‗shliq yo‗qoladi. 
Lorens egri chizig‗ining tahlili progressiv soliqlar tengsizlikni 
kamaytiradi, degan xulosaga kelish imkonini beradi.
Soliqlardan keyingi daromad taqsimotini soliqlardan oldingi 
taqsimotiga nisbatan bir xillashtiradi. Bundan shunday xulosa qilish 
mumkinki, progressiv soliqqa tortish to‗lovchilarning ko‗proq tengligini 
ta‘minlagani uchun adolatliroq bo‗ladi.