Conference committees conference chairs c


IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS



Yüklə 19,19 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə43/189
tarix31.01.2017
ölçüsü19,19 Mb.
#7144
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   189

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

986



 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

açmağa  zəmin  yaradırdı.  Ona  görə  də,  yazılan  roman,  povest  və  özəlliklə  də,  hekayələrdə  zahiri 

əlamətlərin  təsvirindən  çox,  mənəvi  aləmin  təsvirinə  üstünlük  verilirdi.  Bu  proses  özlüyündə  bədii 

təsvirdə şəxsiyyətin daxili-mənəvi üfüqlərini genişləndir. Beləliklə də, şəxsiyyətlə cəmiyyət arasında 

qarşılıqlı  sosial  və  əxlaqi  əlaqə,  hadisənin  obyektiv  mənası  ilə  onun  fərdi  şüurdakı  qeyri-standart 

inikası kimi aktual ədəbi problemlər nəsrdə yeni estetik baxış və ölçü, əlavə ideya-fəlsəfi çalar kəsb 

etdi. 

 

 



ИНТЕРФЕРЕНЦИЯ В СОВРЕМЕННОЙ РУССКОЯЗЫЧНОЙ 

АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ ПРОЗЕ 

 

Рамиль АБДУЛЛАЕВ  

Министерство Культуры и Туризма 



abdullayevram@gmail.com 

AZƏRBAYCAN 



 

Писатели, пишущие на другом языке (т.е. принадлежа к одной национальности, как язык 

творчества  используют  не  родной  язык),  существуют  с  самых  древних  времен  в  мировой 

литературе  как  естественное  явление  в  различных  общественно-политических  системах. 

Многие  представители  азербайджанской  литературы  также  творили  в  разные  исторические 

периоды  на  разных  неродных  языках,  на  арабском,  персидском,  французском,  русском  и 

других.  Достаточно  привести  пример  из  классической  азербайджанской  литературы.  Великий 

Низами  написал  сокровищницу  мировой  литературы  “Хамсе”  на  персидском  языке,  Хагани, 

Фелеки,  Муджиреддин  Бейлагани  и  другие  тоже  творили  на  этом  языке.  Самый  крупный 

тюркоязычный  поэт  Азербайджана  средних  веков  Физули  писал  на  трёх  языках:  тюркском, 

арабском и персидском. 

Известно, что в большинстве произведений новой прозы повествование ведется от первого 

лица. Автор ведет его от имени героя. А вот “в прозе Р.Ибрагимекова мы ни разу не встретимся 

с  подобным  принципом  построения  текста  (“Забытый  август”  не  в  счет,  ибо  монологическая 

структура  оправдана  и  обоснована  здесь  “дневниковой”  композицией).  Его  повествование 

опирается  на  достаточно  традиционные  литературные  приемы,  связанные  с  использованием 

двух  стилевых  пластов:  в  авторской  речи  –  правильный,  гармоничный,  ни  под  что  не 

стилизованный, несколько даже “интеллигентский стиль”, а в диалогах и монологах – столь же 

чуждая  намеренной  стилизации  органически  присущая  героям  устная  речь.  Во  многом  это 

связано,  конечно,  с  тем  примечательным  обстоятельством,  что  о  кавказцах  Р.  Ибрагимбеков 

пишет  по-русски:  его  герои  говорят  со  страниц  книг  по-русски  с  тою  же  естественностью  и 

простатою, с какой в жизни они говорят по-азербайджански. 

Таким  образом,  переключение  азербайджанских  персонажей  в  русло  русской  языковой 

традиции – задача сложная, имеющая пока мало прецедентов, осуществляется весьма искусно: 

писатель  находит  тонкое  обоснование  интонационно-лексической  окраске  каждой  фразы, 

каждого слова в зависимости от конкретных фабульных обстоятельств…” (1, 34). 

Ведь  если  упростим,  получаются  два  существенных  момента  в  употреблении 

национальных  слов  в  иноязычном  произведении:  “для  читателя”,  и  по  усмотрению  автора, 

продиктованный  самим  ходом  повествования.  И  это  тоже  факт,  что  в  большинстве  случаев 

критики, анализируя художественное произведение, как будто выступают от имени читателей, 

защищая  “интересы  национальных слов”  в  произведении.  Меньше  заботясь  о  том,  как  и  чем, 

диктуются  приемы  употребления  национальных  слов  и  какова  их  эстетическая  функция  в 

контексте художественного произведения. 

Ф. Велиханова по-своему права, когда “обвиняет” писателей-братьев за то, что “Максуд и 

Рустам  Ибрагимбековы  в  описании  сугубо  национальных  предметов  и  понятий  зачастую 

стараются обойтись средствами русского языка: 

“А по вечерам, когда спадает зной, жители 9-й Хребтовой, следуя привычке, перешедшей к 

ним  от  отцов,  выходят  на  улицу,  охлаждают  тротуары  водой  и,  усевшись  на  ковриках, 



IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

987



 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

невысоких скамейках, а то и просто стоя на углу, беседуют о том, о сем, играют в нарды, пьют 

чай из маленьких пузатых стаканов…” (4, 62). 

Так описывает быт бакинской улицы Р. Ибрагимбеков. Следует отметить, что и “коврики”, 

и  “маленькие  пузатые  стаканы”,  о  которых  он  пишет,  в  азербайджанском  языке  имеют 

специальные  названия,  но  автор,  не  вводя  национальные  слова  в  русскоязычный  текст, 

передает эти понятия описательным путем. Вместе с тем, он употребляет заимствованное слово 

“нарды”, которое обладает меньшей стилистической маркированностью, нежели скажем, слово 

“армуду”  (грушевидный)  –  так  называют  в  Азербайджане  “маленькие  пузатые  стаканы”. 

Удивительно,  что  даже  Ч.  Гусейнов,  отличающийся  своей  приверженностью  к  национальной 

лексике,  описывая  данную  реалию,  не  вводит  самое  слово  в  русскоязычный  текст:  “Терпкий 

чай  в  грушевидном  стаканчике,  снимающий  усталость  и  гасящий  жажду”,  -  пишет  он. 

Игнорирование  этого  слова  русскоязычными  авторами  вызывает  удивление  потому,  что  оно 

знакомо многим русским, живущим не только в Азербайджане, но и за его пределами. Поэтому, 

используя  это  слово  в  русскоязычном  тексте,  можно  обойтись  даже  без  подробных 

комментариев.  То  же  самое  можно  сказать  о  слове  “Хазри”  (сильный  северный  ветер  на 

Апшеронском  полуострове).  Русскоязычные  писатели,  описывая  Баку  –  город  ветров,  часто 

упоминают о нем, называя его “нордом”. “Их монотонный рокот был слышен в любом дворе 

даже  тогда,  когда  налетал  норд”,  или  “Дворник  еще  не  успел  подмести  ее,  но  она  оказалась 

удивительно чистой  – ночной норд унес все бумажки”. А вот ИмранКасумов “называет вещи 

своими  именами”,  а  все  потому,  что  упоминает  о  “хазри”  в  связи  с  аналогичным  явлением  в 

Марселе: “Вечереет, холод, дует проникающий в костный мозг мистраль (это уже абсолютная 

копия бакинскогохазри)” (2, 145). 

Писатель, пишущий на иноязыке, во многом отличается от писателя, пишущего на родном 

языке,  не  только  в  чисто  языковом  смысле,  но  и  целым  рядом  других  факторов 

художественного творчества, которым он руководствуется. 

Художественный  билингвизм  является  высшей  ступенью  овладения  двумя  языками,  так 

как творчество на каком-либо языке требует совершенного знания и чувствования этого языка, 

письменная  художественная  речь  национального  автора  на  иноязыке  является  строго 

нормированной в сравнении с устной речью. Влияние родного языка допускается в той мере, в 

какой оно не нарушает грамматических правил иноязыка. Явные грамматические нарушения и 

неуместные  заимствования  в  иноязычной  художественной  литературе  допускаются  в  виде 

специального  художественного  приема,  усиливающего  речевую  характеристику  героев. 

Например: 

- Шпион?! Какой я шпион, какой Константинополь, послушай?! Мен олюм, да умру я, на 

него посмотри! Что я там потерял? Пусть провалится в ад и султан, и Константинополь! 

- Ты хороши девушка, только окошко надо лезыть, женщина ночи гостиница не разрешить. 

-  Э-э-эх,  -  вздохнула  Марина,  горе  с  тобой.  Гуляли  бы  на  воздухе,  так  нет,  в  гостиницу 

потянуло! 

- Зачем ходить поулиса? Злой глаза будет видеть, злой язык гоаорить о тебе плохо. 

Другой пример: 

- Да мне не жалко!  – с отчаянием выкрикнул ему вслед управдом.  – Разве я не понимаю. 

Возможностей нет. Клянусь здоровьем детей, никаких возможностей (3, 33). 

- Когда в Бешмертебе будет? – спросил он у нее вместо улыбки. 

- Следующая остановка. Мы тоже там выходим (4, 57). 

 -  Напрасно  ты  меня  обижаешь,  Диляра-ханум,  -  сказал  Усейн-бала,  -  я  не  брал  твой 

молоток, пусть дети мои без куска хлеба останутся, если я знаю, кто его взял (4, 409). 

- Это еще что, чахар-пенч, вчера «Волга» одна на Балаханском шоссе в лепешку разбилась. 

Отец и два сына погибли (4, 421). 

-  Это  меня  возмутило  до  того,  сказал  он,  -  насыпая  мне  в  карман  семечки  на  рубль, 

который я ему дал (он торговал семечками), - что я пошел к его дому и приставил к его глотке 

нож прямо на глазах его жены и детей. «Собака, сказал я ему, когда ты не отдавал мне деньги в 

течение 12 лет, я терпел, думал, что у тебя их нет. Но когда ты купил эту говорящую трубу, а 

долго мне не отдал, я понял, что ты надо мной издеваешься. Или давай долг, собачий сын, или 

выпущу из тебя всю твою кровь!» 


IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

988



 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

 - Азиз ты лучше скажи, как ты думаешь, почему Элли-грамм боится этого мальчишку? – 

спросил, показывая на меня, Салех, которому Давуд собирался чинить туфлю (4, 427).  

В  приведенных  примерах  отражаются  наиболее  часто  встречаемые  интерференции  и 

заимствования  в  русской  речи  азербайджанцев:  “кальки  азербайджанских  устойчивых 

выражений  (“на  него  посмотри”,  “пусть  провалится  в  ад”),  отсутствие  согласования  в  роде  и 

числе  (“хороши  девушка”,  “злой  глаза”),  произношение  “с”  вместо  “ц”,  отсутствие 

палатализации  в  некоторых  согласных  и  т.д.  В  авторской  речи  влияние  родного  языка 

сказывается  в  более  тонких  и  глубоких  пластах  языка,  а  иногда  только  в  стиле,  не  нарушая 

взаимоотношения элементов структуры иноязыка. 

Чтобы  достичь  наивысшего  художественного  эффекта,  иногда  писатель  употребляет 

оригинальные  языковые  приемы.  В  сцене  похорон  Сафарали  (“На  9-й  Хребтовой”)  мы 

встречаемся с таким описанием: “Яростно палило солнце, отбрасывая на асфальт четкие тени 

людей и машин. За исключением Сафарали, завернутого в белый саван и еле уместившегося на 

носилках, все потели и утирались носовыми платками” (4, 66). 

Двуязычие  –  не  просто  «способность  владеть  двумя  языками»,  это  особый  вид 

взаимосвязанного функционирования разных языков. Нет сомнения, что многое в пользовании 

языком неотделимо от психических процессов. 

Изучение  процессов  интерференции  при  двуязычии  имеет  особо  важное  мнение  для 

методики  обучения  иностранным  языкам.  Поэтому  и  в  нашей  стране,  и  за  рубежом 

развернулась  интенсивная  работа  в  области  сопоставления  систем  разных  языков  и  создания 

специальных «контрастивных» грамматик, позволяющих прогнозировать трудности в процессе 

обучения  и  организовать  специальную  тренировочную  практику,  предупреждающую 

возникновение случаев интерференции. 



 

 

 

VƏTƏNDAŞLIQ LİRİKASININ FƏLSƏFƏSİNDƏ                               

SOSİAL KONTENT

 

(Məmməd Araz, Söhrab Tahir AzərAzər, Məmməd İsmayılın yaradıcılığı əsasında) 

 

Qardaşxan ƏZİZXANLI 

Xəzər Universiteti, 



gardashkhan-azizkhanly@mail.ru 

AZƏRBAYCAN 

 

Azərbaycan  poeziyasının  keyfiyyətcə  yeniləşməsində,  fərqli  sosial  məzmun  əldə  etməsində  XX 



yüzilliyin  ikinci  yarısında  ədəbiyyata  yeni  gələn  nəsillərin  yaradıcılığı  mühüm  yer  tutur.  Bəxtiyar 

Vahabzadə,  Əli  Kərim,  Xəlil  Rza  Ulutürk,  Fikrət  Qoca,  Məmməd  Araz,  Söhrab  Tahir  AzərAzər, 

Məmməd  İsmayıl  və  başqalarının  şeirlərində  vətəndaşlıq  keyfiyyətinin,  sosial  həyatın  motivasiyası, 

bədii  ifadəsi  ilə  yanaşı,  ictimai  şüur  elementlərinin  səslənməsi  diqqəti  cəlb  edirdi.  Məmməd  Araz, 

Söhrab  Tahir  AzərAzər,  Məmməd  İsmayıl  yaradıcılığında  sosiallıq,  mənəvi-milli  birliyə  çağırış 

motivləri Bəxtiyar Vahabzadə poeziyasındakı kimi birbaşa deyildi, fərqli bir üslubda olmaqla bərabər 

daha  poetik  idi.  Bu  cəhət,  xüsusən,  Məmməd  Araz  yaradıcılığında  özünü  qabarıq  göstərirdi.  Bu 

yaradıcılığın  poetik  söz  havası  çoxqatlı  idi  və  poeziya  kotanının  poetik  xışı,  ələlxüsus  da,  vətəndaş 

sosiallığı baxımından daha dərinə işləyirdi. 

Ədəbiyyatşünas  və  tənqidçilərdən  Q.Xəlilov,  Y.Qarayev,  F.Hüseynov,  B.Nəbiyev,  T.Hacıyev, 

İ.Həbibbəyli, İ.Əbilov, V.Yusifli, V.Əyyub (M.Araz haqqında); Ə.Hüseyni, V.Arzumanlı, F.Əlibəyli, 

Ə.Xələfli,  G.Pənahi  (S.Tahir  AzərAzər  haqqında);  C.  Yusifli,  A.Şıxlı,  N.İsfəndiyarqızı,  Y.Ümid, 

N.Şıxlı  (M.İsmayıl  haqqında)  və  başqaları  tərəfindən  bu  şairlərin  yaradıcılığı  müxtəlif  rakurslardan 

işıqlandırılsa  da,  onların  vətəndaşlıq  lirikasının  fəlsəfəsindəki  sosialkontent  tam  öyrənilməmiş, 

xalqımızın milli təfəkkür tərzinin formalaşmasında xüsusi rolu olan Məmməd Araz, həmçinin Söhrab 

Tahir  AzərAzər  və  Məmməd  İsmayıl  lirikasının  poeziyaya  gətirdiyi  yeniliklər,  eyni  zamanda 



IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

989



 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Azərbaycan gəncliyinin ictimai şüurunun formalaşmasında oynadıqları rol yetərincə təhlil süzgəcindən 

keçirilməmişdir. 

Buna görə də, poeziyasının mövzu və problematika genişliyi, obraz zənginliyi, üslub orijinallığı 

yüksək  olan  hər  üç  şairin  yaradıcılığına  daha  bir  cəhətdən  (indiki  halda:  sosialkontent)  yeni  baxış 

təqdim edilməsi zəruriyyəti doğmuşdur. Beləliklə, Məmməd Araz, eləcə də Söhrab Tahir AzərAzər və 

Məmməd  İsmayıl  poeziyasının  “bel  sütunu”nu  təşkil  edən  ana  xəttin  cövhəri,  fəlsəfəsi  olan  poetik 

sosiallıq kifayət qədər açılmadığı, vətəndaşlıq lirikası kontekstində istər kəmiyyət, istərsə keyfiyyətcə 

sosial içərik baxımından bu şairlərin yaradıcılığı lazımınca araşdırılmadığı üçün sözügedən imzaların 

Azərbaycanda  ictimai  şüurun  yetkinləşməsinə  göstərdiyi  müsbət  təsir  problematika  olaraq  geniş 

tədqiqə (və təqdirə!) layiqdir.  

Vətəndaşlıq lirikasında şairin şəxsiyyəti onun lirik qəhrəmanı ilə harmonikdir. Lirik qəhrəmanın 

surəti şairin öz obrazıdır. Şairlə lirik qəhrəmanı tam eyniləşdirmək düzgün olmasa da, lirik qəhrəmanla 

şairin  şəxsiyyəti  arasında  möhkəm  əlaqə,  vəhdət  mövcud  olur.  “Vətəndaşlıq”  bir  lirika  obyektinə 

çevrilməmişdən  xeyli  əvvəl  bir  vəzifə  kimi,  bir  məsuliyyət  daşıyıcısı  olaraq  şəxsiyyətin  xüsusi 

formada bir sosial fərd kimi təşəkkülünü tələb edir. Bir şəxsiyyətin sənətkar və vətəndaş olması üçün 

onun  lirik  düşüncə  ilə  yanaşı,  həm  də  yüksək  ictimai  şüur  və  milli  təfəkkür  tərzinə  malik  olması 

gərəkdir.  Şairin  bu  iki  sferanı  təmsil  etməsi  onun  yaradıcılığında  sintetik  təfəkkürün  ifadə  olunması 

deməkdir.  Dövrün,  ictimai  mühitin  tərcümanı  kimi  ədəbi  prosesin  aparıcı  nümayəndələrindən  olmuş 

Məmməd Araz, habelə Söhrab Tahir AzərAzər, Məmməd İsmayıl belə bir “sintetik təfəkkür”ə malik 

olmuşlar  və  yaradıcılıqlarının  əsas  fəlsəfəsini  onların  özünəməxsus  poeziyasının  yüksək  ictimai 

məzmuna malik olması təşkil etmişdir. Yaradıcı prosesi, lirik motivləri qabaqcadan hazırlamaq, onun 

mənəvi – ruhi səviyyəsini təsvir etmək, yaxud izah etmək mümkün deyilsə də, əgər hər hansı bir lirik 

düşüncə  sosial  motiv  daşıyırsa,  demək,  həmin  şeir  şairin  vətəndaşlıq  mövqeyini  təcəssüm  etdirir  və 

vətəndaşlıq lirikasının nümunəsidir.  

Vətəndaşlıq  lirikasının  xas  nümunələri  sayılmağa  layiq  olan  “Ayağa  dur,  Azərbaycan”,  “Daş 

harayı”,  “Professor  Gülə  məktub”,  “Bizi  Vətən  çağırır”,  “İnsan  qayalar”,  “Məndən  ötdü  qardaşıma 

dəydi”,  “Ana  yurdum,  hər  daşına  üz  qoyum”,  “Vətən  mükafatı”,  “Bu  millətə  nə  verdik  ki“, 

“Azərbaycan  –  dünyam  mənim”,  "Vətən  mənə  oğul  desə"  və  s.(  Məmməd  Araz);  “Azərbaycanım”, 

“Mənim”,  “Danışır  Vətən”,  “Mən  od  oğlu  Azəriyəm”,  “Vətən”,  “Təbrizi  gəzirəm”,  “Savalan”  və  s. 

(S.Tahir AzərAzər); “Beləmi oldu”, “Salam, Bakı”, “Çatacağım bir arzu var”, “Bir ikiyə bölünməz” və 

b. (M.İsmayıl) şeirlərin fəlsəfi gücü bu poetik mətnlərin sosial kontent daşıyıcısı olmasındadır.  

Bu 

müəlliflər 



Azərbaycan 

poeziyasında  bütöv  Azərbaycan  idealına  xidmət  edir, 

Azərbaycanınbütövlüyü  uğrundapoeziyanın  “cəbhə  xətti”ni  çəkirdilər.  Xüsusən  də,  90-cı  illərdə 

Vətənin bölünməzliyi, bütövlüyü uğrunda mübarizəyə poetik çağırışların dövrün ədəbi, ictimai-siyasi 

tələbləri  səviyyəsinə  qaldırılmasında  onların  fəal  iştirakı  danılmazdır.  Məmməd  Arazın  “İstiqlal 

marşı”, “Əsgər andı”, “Bizi Vətən çağırır”, “Əsgər oğul”, “Ata millət, ana millət,ağlama”, “Düşmən 

qabağından qaçan “kişilər”, “Kəlbəcər qaçqınlarına” və s.; S.Tahir AzərAzərin “Ana yurdum”, “Söz 

verirəm”,”Qayıtmışam səngərimə”, “Bir ovuc torpaq” və i.a.;Məmməd İsmayılın “Odlar diyarı” silsilə 

şeirlərində  müstəqil  Azərbaycanın  bütövlüyü  və  bölünməzliyi  ideyası,  müstəqillik  və  torpaqlarımız 

uğrunda  düşmənə  qarşı  ölüm-dirim  mübarizəsinə  çağırış,  “Vətən  yolunda  birinci  ölmək”(M.Araz) 

ideyasınınhəyatda  birinci  olmaq  demək  olduğu,  Vətənin  ağır  günlərində  milləti  ayağa  qaldırmaqda 

birinciliyi öz üzərinə götürmək missiyasının aliliyi ön plana çəkilmişdir.  

“Araz  dili”ndə  danışan  Məmməd  Araz  “Arazın  nəğməsi”,  “Araz  yadıma  düşüb”,  “Mən  Araz 

şairiyəm”, “Yenə Arazı gördüm...” şeirlərində Araz arxetipi ilə poetik olduğu qədər sosial “danışıqlar 

aparır”.  Şair  neçə-neçə  kəndinin,  şəhərinin  biçilərək,  taylanıb-daşındığını  bəyan  edir,  “Xətainin 

qılıncını  “suvararaq,  “Məmməd  Araz  karandaşını”  göyərdir.  Güney  Azərbaycan  ağrısını  əksər 

şeirlərində daşıyan S.Tahir AzərAzər “iki bölünməkdən elə qorxur ki, daha çöpü də ikiyə bölmür...”, 

Məmməd İsmayıl“Təbrizin övladı beləmi oldu?” deyə üsyan edir. 

Bu  şairlərin  əsərlərindəki  sosial  güc  lirik  qəhrəmanın  poetik  “mən”inin  arzu  və  istəklərini 

oxucunun  özününkü  hesab  etməsi  və özünü  yenidən tapmasındadır.  M.Araz  qələminin  məhsulu  olan 

“Nişançı  özümüz,  hədəf  özümüz”,  “Tarixçi  alimə”,  “Vətən  desin”,  “Bu  millətin  dərdi-səri”,  “Nobel 

mükafatı”, “İlhamım” və başqa şeirlərin Azərbaycanda ictimai təfəkkürün dirçəlişinə əhəmiyyətli təsir 

göstərdiyi elmi-filoloji təhlilə (və təsdiqə) ehtiyacı olan poetik faktdır. Haqqında danışdığımız şairlərin 

poetik  deyim  tərzlərindəki  sosial  çalarlar  da  onların  cəmiyyətə,  həyat  hadisələrinə  azərbaycançılıq 



IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

990



 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

konsepsiyasından  çıxış  edərək  yanaşmalarından  irəli  gəlmişdir.  Dünyaya  Azərbaycan  dünyasandan, 

azərbaycançılıq prizmasından baxan hər üç şairin yaradıcılığında lirik “mən”in ictimai-siyasi mühitin 

ədalətsizliklərinə etirazı və milli düşüncəyə, azərbaycançı məfkurəyə malik olması, sovet dönəmində 

imperiya  siyasətinə  qarşı  poetik  pəmzlərlə  bu  və  ya  digər  dərəcədə  çıxması,  tayfabazlıq,  yerlibazlıq 

kimi neqativ hallara qarşı milli birliyə çağırışları onların poetik irsinin ictimai çəkisini daha da artırmış 

olur. 

 

 



VAQİF ASLANIN “AYDIN” POEMASI 

 

Mətanət MUSTAFAYEVA 

ADPU-nun Şəki filialı 



reshad_mustafa@mail.ru  

AZƏRBAYCAN 

 

Sən “azadlıq” deyirsən, qadan alım, o varsa, 

İynənin ucu boyda ümid yeri olarsa

Məni qurban de ona, 

Çilə qızıl qanımdan iki şaqqa bölünən  

Bəxtsiz Azərbaycana

Ədəbiyyat  tariximizdə  öz  yolu,  öz  sözü,  öz  düşüncəsi  olan  nadir,  müasir  şairlərdəndir  Vaqif 

Aslan.  Müxtəlif  janrlarda,  müxtəlif  mövzularda  olan  hər  bir  əsər  bir-birindən  üstün,  bir-birindən 

mənalıdır.  Öz  üslubu,  orijinal  anlatma  forması,  əsrarəngiz  söz  qəlibləri..  bütün  bunlar  Vaqif  Aslanı 

şairlik  zirvəsinə  qaldıran  məqamlardır.  Vaqif  Aslan  səmimi  insandır,  səmimi  vətəndaşdır,  səmimi 

müəllimdir, ən əsası səmimi şairdir. 

1976-cı  ildə  “Şəki  fəhləsi”  qəzetində 

filoloq, 

dilçi  alim,  türkoloq,  tənqidçi  Aydın  Məmmədov 

tərəfindən  yazılıb  nəşr  olunmuş  “Qələm  dostumuz  Vaqif  Aslan”  məqaləsindən  oxuyuruq: 

“Səmimiyyət onun şeirlərində nəzər-diqqəti cəlb edən əsas xüsusiyyətdir. Toxunduğu mövzudan asılı 

olmayaraq,  onun  yazıları  dağ  çeşməsi  kimi  saf,  uşaq  gülüşü  qədər  səmimidir...  Vaqifin  şeirlərinin 

mərkəzində həmişə insan, onun hiss və həyəcanları durur...”.

 

A.Məmmədov  1988-ci  ildən  başlamış  Xalq  Hərəkatının  öncüllərindən  idi.  Həmin  hadisələrdə, 



Qarabağda  döyüşlər  gedərkən  hər  zaman  ən  qaynar  nöqtələrdə  olar,  xalqla  çiyin-çiyinə  dayanardı. 

Parlamentə  üzv  –deputat  seçilmişdi  və  milət  vəkili  adına  ən  layiq  insanlardan  biri  olmuşdur.  Bəzi 

riyakarların həqiqətləri dilə gətirməkdən qorxduqlarını, gerçəklikləri malalamaq istədiklərini görəndə 

susub otura bilmir, mütləq acı həqiqətləri cəsarətlə dilə gətirirdi. Təəssüflər olsun ki, d

əyərli türkoloq, 

Azərbaycan  Xalq  hərəkatının  öncüllərindən  biri,  millət  vəkili, 

Qarabağa  Xalq  Yardımı 

Komitəsinin sədr  müavini,

  həqiqi  vətəndaş  A.  Məmmədov 

Azərbaycan  Xalq  Hərakatının  fəal 

iştirakçısı, Azərbaycan  SSR Ali  Sovetinin deputatı  Dilarə  Əliyeva  ilə  birlikdə 

1991-ci  il,  19  aprel 

tarixində 

Balakən rayonu ərazisində avtomobil qəzasına uğrayıb, faciəli bir şəkildə həlak oldu. 

A.Məmmədovun  həlak  olması  ümumxalq  hüznünə  çevrilir,  Fəxri  Xiyabanda  dəfn  edilmək 

istənilsə  də,  ailəsi  buna  razı  olmur  və  doğulub  boya  –başa  çatdığı  Şəkinin  Kiş  kəndində  dəfn  edilir. 

Dəfn  

mərasimi  çox  böyük  izdihamla  müşaiyət  olunur.  Azərbaycanın  hər  yerindən  insanlar  –



xalq  hüzn,  kədər,  qəzəb  içində  ana  yurd  Şəkiyə  -Kişə  yığışır.  Ana  Kiş  də  göz  yaşları  içərisində  öz 

övladını qoynuna qəbul edir: 

 

 

 



 

O gün bazar günüydü, ana Kişin toyları 

 

 

 

 

Ay ellər, pəsə qaldı, 

 

 

 

 

Çal-çağırlı həyətlər toya yox, yasa qaldı. 

 

 

 

 

..Hər kəsin ürəyində ömürlük qüssə qaldı, 

 

 

 

 

Mərdlər köç etdi, getdi, dünya nakəsə qaldı.  

...Həyat qəribədir. Dövrün, zamanın gərdişi müəmmadır. Bəzən məsləhət alıb, öyüdünü düzəlişsiz 

qəbul  etdiyin  insanlara  gün  gəlir  elegiyalar  yazmalı  olursan.  Vaqif  müəllimlə  Aydın  müəllimin 

taleyinin  qismətinə  belə  yazıldı. 

Bu  gün  bizim  türkçü,  millətçi  kimi  tanıdığımız  V.Aslan  da  öz  şair 

payına düşəni etdi, 1991-ci ildə (1 may -28 noyabr) “Aydın” poemasını qələmə aldı. Poema 1993-cü 



Yüklə 19,19 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   189




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin