Conference committees conference chairs c
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 19,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- MİRCƏLAL YARADICILIĞININSƏNƏTKARLIQ XÜSUSİYYƏTLƏRİ RamizQASIMOV
- FOLKLOR QLOBALLAŞMA DÖVRÜNDƏ Təranə HACIYEVA
- ƏLİAĞA VAHİD VƏ TƏHSİL, MAARİF MƏSƏLƏLƏRİ Mətanət MUSTAFAYEVA
|
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
991 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan ildə Bakıda “Elm” nəşriyyatında dərc olundu. Qəribə bir paradoksdur, Azərbaycan ədəbiyyat tarixində ilk “Aydın”dan sonra son “Aydın”ın taleyi belə faciəli olması ədalətdirmi? Cəmiyyəti, xalqı aydınlığa –parlaq gələcəyə aparmaq istəyən Aydınların qismətinə hələ də mi faciə düşür?! Y.Qarayev yazırdı: “...əbədiyyətə qovuşan Aydına son anda ən böyük sədaqəti iki şəxs göstərdi: müştərək ölümü onunla qoşa qarşılayan axirət bacısı –Dilarə xanım və bu poemanı ilk dəfə qəbrə, məzara oxuyan, onu göz yaşı ilə baş daşına yazan axirət qardaşı- Vaqif Aslan!..” Əsər A.Məmmədovun dəfnində onun həyat yolunun bir kino lenti kimi şairin göz önündən keçməsi şəklində qələmə alınmışdır. Şairin xəyalı, ruhu poema boyunca haldan –hala düşür, gah qəzəblənir, gah qürurlanır, gah kədərə qərq olur, gah da bütün məhrumiyyətə baxmayaraq, türk oğlunu sabaha, mübarizəyə səsləyir:
Müəllif qəhrəmanının sağlığını xatırlayır, keçmişinə boylanır, Həştərxan məhbəsindən bəhs edib, onun türk xalqlarını birləşdirmə mübarizəsini, düşüncəsini qələmə alır:
“Türklüyü boğazında kəndir olan türk –mənəm! Dərdi yüz boy özündən hündür olan türk –mənəm! Türk oğlu, nə qədər ki, birlik ruhu səndə yox, Bəndə içində məndən aşağı bir bəndə yox, Tatar dəstəmaz alır, qaqauz xaç gəzdirir. Nə dəxli var? Qardaşıq... Dilbir, din-ayrı qardaş. A. Məmmədov türkoloq idi, bu barədə onun dəyərli tədqiqatları –məqalələri vardır. “Türk – Şumer paralelləri” adlı məqaləsi türk –şumer mədəniyyətləri arasındakı əlaqənin dərin köklərini araşdırmağa həsr olunmuşdur. Şair bu məsələdən bəhs edərkən O.Süleymenovun “Az i ya” adlı əsərinə işarə edərək yazır:
Olas Süleymenov adlı bir qazax; Şumer- türk sözüdür deyib durur, ax. ...Deyirlər: -Tumanyan “tuman” sözündən, Buludyan, Dumanyan “duman” sözündən. Zori Balayan da “zor”, “bala”dır, var, Şahnazaryan isə “şah”dır, “nəzər”dir. ..yoxdur ermənidə milli şəxs adı, Ağsaqqal sözünə baxan olmadı. Ali Sovetin Milli məsələləri üzrə komissiya sədri A.Məmmədov idi. Odur ki, əhaliylə daima görüşər, real vəziyyətdən agah edərdi. Qarabağ müharibəsinin qızğın çağlarında helikopterlə Xocalıya uçan Məmmədov vəziyyətlə tanış olur, Qarabağ xüsusi komitəsinin başçısı Viktor Polyaniçko ilə görüşüb vəziyyəti dəyərləndirir. Onların görüş səhnəsini qələmə alan şair, çox böyük qəzəblə qələmə alır:
Billik, hansı şüşədə gizlənib divin canı, “Dənizlərdən dənizə böyük Ermənistanı” Yaratmaq həvəsiylə ağlı qaçıb hüt olub, Amma unutmasınlar, bir vaxt Andronikin Qulaqları cüt olub.
Məqalədə qəhrəman, onun dinamikası, obrazlar, poemanın dili və s. geniş tədqiq olunmuşdur.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
992 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan MİRCƏLAL YARADICILIĞININSƏNƏTKARLIQ XÜSUSİYYƏTLƏRİ RamizQASIMOV AMEANaxçıvanBölməsi ramizasef@yahoo.com.tr AZƏRBAYCAN
Azərbaycanədəbiyyatınınideya-məzmun və bədii-estetik dəyərlərinə görə inkişaf edib zəngin ləşməsindəMirCəlal(1908-1978) yaradıcılığının istisnasız və özünəməxsus yerivar. XXəsrin30- cuillərindənsonraAzərbaycannəsrininbədiiistiqamətinitəyinetməkdəMirCəlalsənətkarlığıçoxmühümrol oynamışdır. Onun “Bir gəncin manifesti”, “Dirilən adam”, “Yolumuz hayanadır”, “Açıq kitab” və s. kimi irihəcmli , “Ədəb söhbəti”, “İnsanlıq fəlsəfəsi” , “İclas qurusu” və b. hekayələri həmişəyaşar sənət nümunələridir. Mir Cəlal sənətkarlığı problemləri ciddi təsvir etmək qədər də komik təsvir ustalığına, ciddi gülüş yaratmaq qüdrətinə sahibdir. Mir Cəlalın özünəməxsus yaradıcılıq dili, bədii manevrası da vardır. Azərbaycan dilini mükəmməl bilməsi və xalq dilinə arxalanması sənətkarın yaradıcılıq dilinin də olduqca sadə, yığcam, dolğun və məzmunlu olmasına imkan vermişdir. Yaratdığı bədii ifadə vasitələri və məcazlar təsvir etdiyi bədii varlığa daha da canlılıq və təsirlilik gətirmişdir. Mir Cəlal yaratdığı obrazları mükəmməl, həm də tez və məzmunlu başa düşüləcək səviyyədə yaradıb. O, hər şeydən əvvəl yaratdığı və başlıca tədqiqat obyekti olan insanın bütün varlığı, bitkin və dolğun xarakteri və malik olduğu psixoloji-mənəvi aləmi ilə təqdim etməyə diqqət yetirib. Böyük yazıçı bütün yaradıcılığında insan problemi üzərində dərin düşüncə və mülahizələrini ifadə etmiş, insan və onun fəaliyyəti ilə bağlı vacib məsələlərə diqqət çəkərək həm də həmin dövrün ideologiyası altında əksini tapan insan probleminə özünəməxsus tənqidi baxışla yanaşmışdır. Böyük Mirzə Cəlil məktəbinin uğurlu davamçısı olan və insan psixologiyasını mükəmməl bilən nəhəng yazıçı Mir Cəlal ən tipik və yaddaqalan insan xarakterləri yaratmışdır. Onun böyük sənətkarlıqla yaratdığı xarakterlər ictimai mühitin bütün xüsusiyyətlərini əks etdirməyə müvəffəq olan sənət “rentgenoqramıdır”. Görkəmli yazıçı bütün varlığı ilə millətinə bağlı olan və ideologiyanın tələb etdiyi insan surətlərini yaradarkən milli keyfiyyətlərə həssas münasibət göstərmiş və dövrün çox dolğun xarakterlər panoramasını əks etdirmişdir. Əgər diqqətlə fikir verilsə, ədibin konkret ictimai-tarixi şəraitdə psixoloji-mənəvi eybəcərlik kimi təhlil və təqdim etdiyi bürokratçılıq, inzibatçılıq, hökmçülük və sair kimi xarakter xüsusiyyətləri, hazıra nazir fəlsəfəsi ilə yaşayan “harınxorlar”ı (“Özündən naxoş”), o cümlədən bütün həyati məsələləri, ailə-məişət işlərini inzibatçılıqla həll və idarə etməkdən ləzzət alan “iclas quruları”nı (“İclas qurusu”), ideoloji robotluğu “sovetizmin” tipikliyi kimi nəzərə çarpdırmışdır. Yazıçının “Bir gəncin manifesti”ndəki (1938) böyük ustalıqla yaradılmış Bahar surəti öz taleyi və faciəsi ilə nəinki Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində, həm də dünya ədəbiyyatında uşaq obrazları arasında öz estetik təsiri ilə qəlbləri fəth edən əbədiyaşar bir surətdir. Beləliklə, böyük yazıçı Mir Cəlal kamil insan tipləri, mükəmməl xarakterlər yaratmağa qadir bir sənətkarlıq nümayiş etdirir. Bu baxımdan “Mir Cəlal həmin əsərində həyata və həqiqətə sadiq yazıçı, insan psixologiyasını dərindən bilən, onu təsvir və təmkinlə əks etdirən, müasir varlığı dərin məhəbbətlə sevən sənətkar kimi çıxış etmişdir” (Q.Xəlilov). Haqq ilə deyilmişdir ki, “Mir Cəlal milli ruhlu Azərbaycan yazıçısı idi. Ədibin əsərlərində xalq həyatının və milli mənəviyyatın ən incə, ülvi məqamları, azərbaycanlı xarakteri özünün dolğun bədii əksini tapmışdır” (akad. İ.Həbibbəyli). Mir Cəlalın böyük sənətkarlıqla yaratdığı Sona ana (“Bir gəncin manifesti”), Qədir (“Dirilən adam”), Vahid (“Açıq kitab”), Qocaman müəllim (“Xoşbəxtlik barəsində”) və xarakterləri yaddaqalan bədii nümunələrdir. Kərim Gəldiyev, Verdiyev və Qədir Qurd oğlu kimi tənqidi nöqteyi-nəzərdən yaradılan obrazlar konkret dövrü və onun sosial-psixoloji vəziyyətini qiymətləndirmək baxımından çox diqqətəlayiqdir. Fikrimizcə, böyük yazıçı əsərlərində böyük ustalıqla yaratdığı bu kimi tipik sovet insanı tipləri ilə həm də “37-ci il patalogiyasını” təqdim etməyə nail olmuşdur. Akad. İ.Həbibbəlinin də yazdığı kimi, bu da böyük sənətkarlıq və bədii ustalıq idi ki: “Mir Cəlal… kimi yazıçılar sovet rejiminə dəyib toxunmadan təbii olaraq gerçək həyatı və sadə, sıravi, adi insanların mənəvi aləminin incəliklərini ifadə etməyə üstünlük verirdilər. Bu isə onların yaradıcılığında həyatın, millilik amilinin… qüvvətlənməsinə şərait yaradırdı”. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
993 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Onun özünəməxsus süjet qurma bacarığı və fikri ifadə və təsbit etmə üsulu var idi. “Maraqlı süjet qurmaq, hadisələri və obrazları təbii məcrada qələmə almaq, mətləbi yığcam, konkret və lakonik formada ifadə etmək bacarığı bu əsərlərin hər birində özünü göstərir. Müşahidə dəqiqliyi və dərinliyi, həyat hadisələrinə yaxından bələdliyi, insan psixologiyasını yaxşı duyması və bilməsi ədibin sənətini səciyyələndirən xüsusiyyətlərdəndir”. O, yaradıcılığı boyu müxtəlif mövzulara müraciət etmiş, tarixiliklə müasirliyi birləşdirmiş və heç vaxt mövzu çatışmazlığı hiss etməmişdir. Bu da doğru deyilmişdir ki, “Mir Cəlalda insan əxlaqının, davranışının müxtəlif aspektləri real həyat materialına əsaslanır” (A.Eminov). Bir sözlə, hansı tərəfdən baxılsa, Mir Cəlal səmimi sevgi ilə sevilən, oxunan və həmişə təsiri duyulan bir sənətkardır. Onun sənətkarlığı bədii təhlilə sığmayacaq dərəcədə zəngin və peşəkar, inadla təsdiqini tapacaq qədər dəqiq və danılmazdır.
FOLKLOR QLOBALLAŞMA DÖVRÜNDƏ Təranə HACIYEVA Qafqaz Universiteti AZƏRBAYCAN
Folklor elə bir milli-mənəvi sərtvətdir ki, tarixi proseslərin nəticəsi olan dəyişmələr burada özünün sistemli, qanunauyğun əksini tapır. Beləözünəməxsusluq müasir elmi axtarışlar üçün folkloru zəngin və etibarlı mənbə kimi aktual tədqiqat obyektinəçevirir. Müasir araşdırmalarda folklorun xalqın özünü ifadəetmə arzusunun əks olunduğu potensiya kimi götürülməsi bu milli- mənəvi irsin etibarlı, validliyiə malik istinad mənbəyi olmasından xəbər verir. Folklorda keçmiş, bu gün və gələcək qovuşmuşşəkildə yaşayır. İnkar etmək olmaz ki, heç bir humanitar elm sahəsi nəticəyönümlülük üçün folklor materialına istinad etmədən keçinə bilməz. Müasir dövrdə folkloru tədqiqat obyekti kimi aktuallaşdıran, sosial funksiyalarını gündəmə gətirən onun hansı xüsusiyyətləridir? Bu xüsusiyyətlərdən birincisi folklorun sosial elmlərin tərkib hissəsi olmasıdırsa, ikincisi dünyada gedən içtimai-siyasi proseslər və elmi-texniki tərəqqidir. Folklor sahəsinə aid elmi fikrimizdə dünya təçrübəsindən bəhrələnən yeni nəzəriyyələrin yaranması da bu məsələdə az əhəmiyyət kəsb etmir. Yeni yaranan nəzəriyyələr folkloru yalnız bədii mətn nümunəsi kimi tədqiq edilməkdən qurtarır, ona sosial elmlərin tərkib hissəsi kimi yeni status verir. Elmi-texniki tərəqqi, bəşəri dəyərlərin, həyat və yaşayış standartlarının yenilənməsi xalq ədəbiyyatında da forma və məzmun yeniliyinə rəvac verir. Dildə, yazılı ədəbiyyatda yeni funksional üslublar yarandığı kimi, yaxud əksinə, zəiflədiyi, yox olduğu kimi folklorda da yeni xalq yaradıcılığı janr və nümunələrinin yaranması istisna edilmir. Bazar, ticarət, peşə, məşğuliyyət, turist, ailə-məişət, internet və sairə ilə bağlı xalq arasında yaranan ifadələr, deyimlər belə nümunələrdən sayıla bilər. Bəzən bizə elə gəlir ki, müasir dünyada gedən proseslər, qloballaşma fonunda folklor yaranmır, ağız ədəbiyyatı nümunələrinə ehtiyac duyulmur. Əslində isə müasir dünyanın folklor yaradıcılarının sosial, siyasi, etnik, poetik təfəkkürü ortaya fərqli xalq yaradıcılığı nümunələri qoyur. Folklora belə etibarlı mənbə olmaq imkanını qazandıran şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələrinin özündə ictimai şüurun bir forması kimi xalqın, millətin tarixini, milli dəyərlərini yaddaşlaşdırmasıdır. Belə ki, folklor ümumdüşüncənin spesifik təfəkkür tipidir və təbii, eyni zamanda da sosial komponentlərdən yaranmış, insanın, daha doğrusu, toplumın dünya, həyat, ətraf mühit, hadisələr haqqında təsəvvürlərini ehtiva edən düşüncə tərzidir, mentaliteti ifadə edən tarixi mənbədir. Dünya folklorşünaslığındakı tədqiqatlar göstərir ki, folklor yalnız bədii məhsul olmaqla qalmır, xalqın ənənəvi yaşayışıöyrənən adət-ənənələr ensiklopediyası, ictimai-siyasi elmlərin ibtidai və poetik kursu, antropologiyanın tərkib hissəsi funksiyaları da daşıyır.Bu baxımdan folklorunmillətin genetik kod göstəricisi,tarixi mənbə,keçmişlə gələcək arasında vasitə, milli yaddaş, milli kimlik, etnik psixologiya,kulturoloji ensklopediya, ümumilikdə milli – mənəvi dəyərlər toplusu olmaq kimi sosial funksiyaları onu mənsub olduğu xalqın ictimai-siyasi, o cümlədən etnopsixoloji,
müəyyənləşdirilməsi üşün də etibarlı mənbə edir. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
994 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Xalqın söz sənətinə, folklora marağı hər zaman güclü olub, son illərdə isə bu maraq daha da artıb. Bu, dövrün spesifikliyindən irəli gələn, gözlənilən qanunauyğunluqdur. Belə ki, milli mənəvi dəyərlərin son yüz ildə sürətlə dəyişdiyi, zənginləşdiyi bir vaxtda folklorun anlayış, milli dəyər kimi yeni münasibətlər baxımından tədqiqi vacib məsələlərdəndir. Sürətlə qloballaşan müasir dünyadakollektiv təfəkkürün məhsulu olan söz mədəniyyətinə dünya konteksti çərçivəsində milli bucaq altında baxmaq müasir bədii ideologiyanın zəruri tələbinəçevrilir. Eyni zamanda, müasir dünyada folklorun beynəlmiləlliyi, ümumbəşəri mahiyyət kəsb etməsi onun sosial funksiyalarına da yeni düzəm verir. Müasiri olduğumuz dövrdə yaranan və yaranacaq milli dəyərlər, folklor gələcəkdə XXI əsr milli dəyər daşıyıcılarının ictimai, bədii, müəəyyən qədər də siyasi təfəkkürünün inikası, məhsulu kimi qiymətləndiriləcək, qəbul ediləcək. Bu baxımdan müasir folklorun məzmun və sosial funksiyalarının əhəmiyyətinin böyüklüyünü inkar etmək olmaz. Müasir dünyada folklorun millətin genetik kod göstəricisi, tarixi mənbə, keçmişlə gələcək
aşağıdakı vəzifələrin reallaşması istiqamətində zəruri işlərin görülməsi məqsədəuyğundur: 1. milli mənəvi sərvətlər ideoloji konsepsiyasının yaradılması; 2. dünyanın populyar dillərində Azərbaycan folkloru saytının yaradılması; 3.dünyanın populyar dillərində Azərbaycan folkloru antologiyasının yaradılması ; 4 . milli-mənəvi irsimizin areal çalarlar əhatə olunmaqla folklorun müxtəlif sahələr (söz, musiqi, sənət, ritual və s.) üzrə növ və janrlarının bir araya gətirməsi və “Azərbaycan folklor atlası”nın ya- radılması; 5. folklorun bütün janrlarıüzrə coğrafi göstəricilərin də daxil olduğu milli kataloqların hazırlanması; 6. milli-mənəvi miraslar və resurslar muzeylərinin, mərkəzlərinin yaradılması; 7. milli mədəni, mənəvi dəyərlərin ümimdünya mədəniyyəti fonunda əriməməsi üçün dərindən və məqsədyönlü təhlil edilməsi; 8. milli folklor nümunələrimizin Avropa qaynaqlarında öyrənilməsinin elmi-tədqiqat mövzusu kimi aktuallaşdırılması; 9. folklorun sosial elmlər arasındakı funksiyalarını öyrənən tədqiqatların aktuallaşdırılması; 10. yeni yaranan ənənəvi folklor nümunələrinin toplanmasında inmensivliyin artırılması; 11. müasir xalq ədəbiyyatı nümunələrinin ( ticarət, peşə, internet, turist,ailə-məişət və sairə) toplanması, təhlil edilməsi; 12. milli folklor nümunələrimizin dünya dillərinə tərcüməsində intensivliyə nail olunması; 13. müasir yazılı ədəbiyyatda ricət kimi milli folklor nümunələrindən geniş istifadə edilməsi; 14. hipermətn hədəfi kimi folklor nümunələrinə daha çox müraciət edilməsi; 15. dünyanın müxtəlifölkələrindəki mühacir tədqiqatçıların araşdırmalarının, topladığı örnəklərin nəşr etdirilməsi. Nəticə olaraq qeyd etmək lazımdır ki, folklor, o cümlədən onun bir sıra janrları bəşəri səciyyəli olsa da, bunların hər biri bədii düşüncə ifadəçisi kimi ayrı-ayrılıqda həm də millidir və bu sahədə görülən, görüləcək hər bir işin qayəsində milli dəyərləri qorumaq, gələcək nəsillərə ötürmək dayanmalıdır.
ADPU-nun Şəki filialı reshad_mustafa@mail.ru AZƏRBAYCAN
içindən çıxıb onun özü kimi danışmağı bacaran, bəzən qəliz izafətlərlə dolu sevgi izhar edən bir şair, xalqın həyatını xalqla yaşayan, sözünü aydın ifadə etməkdə cəsur bir vətəndaş, xatirələrdə sevimli şəxs olaraq qalan -Əliağa Vahid.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
995 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Onun haqqında çox deyilib, çox yazılıb. Bəziləri müasiri kimi, bəziləri ustad kimi tərif edib onu. Sadə bir vətəndaş, ancaq cəsarətli bir insan kimi tanımışıq onu. Əsərləri, şeirləri məst edib hər birimizi. Onu oxuyanda hər bir sözün hətta misqalına qədər düşdüyü yerə uyğun olduğunu düşünürsən, belə qərara gəlirsən ki, məhz bu fikir belə ifadə olunmalıdır, nə artıq, nə əskik.
Satirik dili də, məhəbbət dili də çox dərin mənalıdır. Vahidin yaradıcılıq mövzuları rəngarəngdir, fərqlidir. Odur ki, Vahid yaradıcılığına başqa bir prizmadan da baxmaq lazımdır. O yalnız cəmiyyətdəki eybəcərliyi sarkazmla tənqid etmir, həm də insanları cəhalətdən qurtulmağa səsləyir.
Bugün Vahidin yalnız bir meyxanaçı kimi təqdim olunduğunu nəzərə alsaq, onun şeirlərinin mövzularına daha dərindən varmaq, onları yenidən təhlilə cəlb etmək lazımdır. Düşünsək ki, hələ də cəhalət, geri qalmış düşüncələr cəmiyyətimizdə mövcuddur, qızların bəzi bölgələrdə elm və təhsildən uzaq tutulmaları, əvəzində vaxtından erkən nikaha daxil edilmə halları mövcuddur, deməli, Vahid mövzuları bizim üçün aktualdır, çağdaşdır.
Bəzən satirik dillə, bəzən yumorla, bəzən ciddi həyati bir gerçək kimi Vahid öz şeirlərində təhsil, elm məsələlərinə toxunur, öz mövqeyini əslində, bir ziyalı kimi ortaya qoyur.
“Məktəb nə deməkdir?” şeirində şair məktəbin insanlar üçün, xalqın gələcəyi üçün əhəmiyyətindən danışır, yalnız onunla məqsədə nail olmağın mümkünlüyündən bəhs edir, bəşəriyyətin xilası, cəhalətdən qurtulmağın çarəsi yalnız məktəbdir:
Cahilləri məktəbdir edən mərdi-xirədmənd, Vəhşiləri məktəbdir edən vaqifi-hikmət.
Günümüzün problemli məsələlərindən olan dində ifratçılıq, baş yarmaq, qan çıxarmaq kimi İslama yaraşmayan əməllərdən bəhs edərkən şair yazır:
Sənətlə, məktəblə dünya mədəniləşdi, Amma ki, müsəlmanlar baş yarmağı öyrəşdi. Sil gözlərini yaşdan, gör bir nə keşakeşdi, Səhradə müsəlmanlar, dəryadə müsəlmanlar, Cəhlə, yetər, aldanmaq iftadə, müsəlmanlar! “Ana və oğul” deyişməsində ananın öz cahilliyindən, oğlunu qan aparmasından, gözü önündə balasının həyatla vidalaşmasından doğan peşmançılıq, düşdüyü vəziyyətə üsyan təsvir olunur. Övladı yetişdirən, həyatı, həqiqiətləri başa salmalı olan valideyn –anadır. Lakin paradoks bundadır ki, ana – yəni ümumi olaraq öndəki öndər, müdrik olmalı böyük özü cəhalət pəncələrindən qurtula bilməyib. Bu zülmət zəngirvari reaksiya kimi nəsildən –nəsilə ötürülərək çoxalır, dərinləşir:
Verirəm indi də nahaq yerə mən can, ay ana! Barı qoyma məni gözdən, aparır qan, ay ana! Vahid poeziyasında qadın prioritet mövzulardandır. Şair bu mövzuya ehmallıca yanaşır, kimsələri rəncidə etmədən, fikirlərini bildirir. Qadının böyük qüvvə olduğunu düşünən Ə.Vahid ona azadlığın verilməsinin, elm-təhsil görməsinin tərəfdarıdır, bundan sonra qadın gözəl gələcək yetişdirə biləcəkdir:
Olursa tərbiyə uğurunda səyi insanın. ...Şərəflə ömrünü sərf et maarif uğurunda, Gözətlə izzəti-nəfsin, unutma vicdanın.
Vahidin “Cahilə qız demişkən”, “Çadra” satiraları zavallı, elmdən, təhsildən, cəmiyyətdən uzaq tutulan qızların adından qələmə alınmışdır. “Cahilə qız demişkən” şeirində bədbinlik, küskünlük, məyusluqla yanaşı cahil bir qızın acizanə həqiqət axtarışları əksini tapmışdır. Qız düşdüyü vəziyyətdən razı deyil, tay-tuşlarının məktəb oxumasının, özünün isə çadraya məhkum edilərək ömür sürməsinin ədalətli olmadığının fərqindədir, ancaq etirazının daha böyük maneəyə rast gəldiyini görür, ana–atasının “elm düşməni” olduğunu düşünür:
Elm aldı, atdı çadrasını yarü yoldaşım, Mən çadra içrə qaldım, ağardı saçım-başım. ...Hər külfət içrə alimə qızlardı gül-çiçək, Qız, oğlunu maarifə sövq eyləsin gərək. “Çadra” satirasında isə şair çadralı bir qızın öz çadrasına “bağlılığından”, cahilliyini “üstün” saymasından bəhs edir ki, bunun ifadə tərzini hətta sarkazm adlandırmaq olar. Çadralı qız cəmiyyətdə
|