Conference committees conference chairs c

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1547

 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

inkişaf edən özəl məktəblərdə, bu tarixdən sonra yenidən hərəkətlənmələr başlamışdır. İlk olaraq, özəl 

Ali  məktəblər  ilə  başlayan  hərəkətlənmə,1971-də  bu  məktəblərin  bağlanılmalarıyla  nəticələnmişdir. 

1985-dən  sonran  çıxarılan  qanunlar  və  həmçinin  özəl  məktəblər  qarşısında  olan  maneələr  bir-bir 

aradan  qaldırılmış  və  bu  məktəblərin  yaradılması  dövlət  tərəfindən  təşviq  edilmişdir.  1965  -  də 

çıxarılan 625 saylı Özəl Təhsil Təşkilatları Qanunu, Türk, xarici, azlıq bütün özəl məktəblərlə əlaqədar 

hüquqi  bir  tənzimləmə  gətirmişdir.Daha  sonrakı  illərdə  qanunun  bəzi  maddələrində  edilən 

dəyişiklikler  və  bu  qanunla  əlaqədar  olaraq  23.06.1985-  də  çıxarılan  müdiriyyət  və  digər 

müdiriyyətlər,  xüsusi  kəslərin  xüsusi  məktəb  açma  cəhdlərini  asanlaşdırmış  və  beləliklə1985  -  də 

kollec tipində açılan özəl məktəblərin sayı sürətlə artmışdır.  

İndiki  vaxtda  ailələr,  uşaqlarını  özəl  məktəblərdə  oxutmağı  seçməkdədir.  Bu  seçimin  ən 

əhəmiyyətli səbəbi isə bu məktəblərin dövlət məktəblərinə görə daha yaxşı görünmələridir.  

Özəl  məktəblərdən  dövlətin  xidmət  satın  alması  lazım  olduğunu  vurğulayan  adlardan  ən 

əhəmiyyətlisi  və  səlahiyyətlisi  Türkiyə  Təhsil  Naziri  Hüseyn  Poladdır.İnkişaf  etmiş  ölkələrdə  özəl 

məktəblərin milli təhsilin içindəki payının yüzdə 60- lara çıxdığını dilə gətirən Polad, Türkiyədə isə bu 

oranın yüzdə 1,5 olduğun və ölkəmizdə özəl məktəblərin yüzdə 40 tutum ilə çalışdığına diqqət çəkərək 

10 min yoxsul şagirdin dövlət büdcəsi ilə özəl məktəblərdə (kolleclərdə) oxuma imkanı açacaqlarını 

bildirmişdir.  1985  -  də  Türkiyə  daxilində  300  özəl  Türk  məktəbi  olarkən  bu  ədəd  2001-2002  təhsil 

ilində 1780 - ə yüksəlmişdir. Özəl məktəblərin dövlət tərəfindən təşviq edilməsiylə çox sayda insanlar 

özəl  məktəb  açmağa  cəhd  etmişdir.  Ölkədə  azlıqların  sayının  olduqca  az  olması  səbəbiylə,  özəl 

məktəblər  daha  çox  Türklər  tərəfindən  açılmışdır  və  buralarda  oxuyan  şagirdlərin  100  %  -  ə  yaxını 

Türkdür.  Nazirliyin  2003-cü  ildə  xüsusi  məktəblərdən  xidmət  satın  alma  yoluyla  "yoxsul  şagirdlərin 

xüsusi məktəblərdə oxudulması proyekti" daha çox bu məzmunda müzakirə edilmişdir.  

Konstitusiya  və  əlaqədar  tənzimləmələrə  görə,səviyyələri  nə  olursa  olsun  bütün  özəl 

məktəblər,fəaliyyətlərini  yalnız  qazanc  təmin  etmək  məqsədiylə  təşkil  edə  bilməzlər.  Ancaq,  Türk 

milli  təhsilinin  məqsəd  və  qanunları  istiqamətində  keyfiyyətini  yüksəltmək,  inkişaflarına  fürsət  və 

imkan  verəcək  sərmayələr və  xidmət  etmək  üzrə  gəlir  təmin  edə  bilərlər.Türkiyədə  özəl  məktəblərin 

inkişafına  xarici  və  azlıq  məktəbləri  liderlik  etmişdir.  İlk  xüsusi  məktəblər,  Türklərdən  çox  əvvəl, 

xarici  və  azlıqlar  tərəfindən  açılmışdır.  Ölkənin  müstəqilliyinə,  birlik  və  bütünlüyünə  təhlükəli 

hərəkətlərdə olan bu məktəblərə qarşı dövlət, zaman - zaman mane olmağa çalışmış ancaq iqtisadi və 

siyasi iqtidarsızlığı üzündən burada müvəffəqiyyətli ola bilməmişdir. Dövlət məktəbləri, xüsusiyyətli 

təhsil  vermə  mövzusunda, çox  zaman  özəl  məktəblərlə  rəqabət apara  bilməmişdir  və  buna  görə  özəl 

məktəblər hər vaxt seçilən, öndə olan təhsil müəsissələri olmuşdur.Bu nəticələndirməyə uyğun olaraq 

xülasə olaraq belə bir təklifdə irəli sürülə bilər. Özəl məktəblərə, dövlət dəstəni artırılmalıdır.Dünya və 

Türkiyədəki  inkişaflar  və  təhsildəki  istiqamətlər  bu  dəstəyi  zəruri  etməkdədir.  Ancaq  dövlət 

məktəblərinin səviyyəsini , özəl məktəblər ilə bərabərləşdirmək istəyənlər məqsədləri istiqamətində bir 

sıra  işlər  görməlidirlər.Dövlət  məktəbləri  də  özəl  məktəblər  kimi  maddi-texniki  bazalarını 

yaxılaşdırmalıdılar ki təhsilin keyfiyyəti artsın. 

 

 

EKOLOJİ HAZIRLIQ SİSTEMİNİN FUNKSİYALARI 

 

Sevda 

İSKƏNDƏROVA

 

Bakı Dövlət Universiteti

 

[e-mail]

 

AZƏRBAYCAN 

 

Ekoloji hazırlıq prosesinin məntiqi özvəhdəti və bütövlüyü ilə təhsilin məqsədlərinə nail olmağa 

gətirib  çıxaran,  tədris  və  müəllim  fəaliyyətinin  bütün  komponentləri  arasında  ümumi  və  əhəmiyyətli 

əlaqələrdə və münasibətlərdə ortaya çıxır. Şəxsiyyət yönümlü yanaşma mövqeyindən ekoloji hazırlıq 

prosesini  özündə  ekoloji  bilik,  bacarıq,  dəyər  münasibətləri,  norma  və  qaydalara  yiyələnmə  və 

mənimsənilməsi  üzrə  fəaliyyəti  birləşdirən  xarici  prosesi  və  tələbənin  şəxsiyyət  və  peşə  əhəmiyyətli 

şəxsi keyfiyyətinin daxili inkişafı prosesinin vəhdəti kimi qiymətləndirmək lazımdır.  

Ekoloji hazırlıq prosesinin gedişində tələbələrin təbiətlə, elmlə və dəyərlərlə- onlardan ibarət olan 

qarşılıqlı  təsir  prosesi,  konkret  ekoloji  vəziyyətdə  və  real  pedaqoji  fəaliyyət  şəraitində  optimal  həll 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1548

 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

yollarını  tapmaq,  tələbələrin  azad  və  yaradıcı  düşünmək  qabiliyyətini  müəyyən  edən,  şəxsiyyətin 

yaradıcı qabiliyyətini və mənəvi keyfiyyətinin inkişafını şərtləndirir. 

Azərbaycan  Respublikası  Təhsil  Nazirliyinin  İxtisas  (proqram)  üzrə  bakalavr  hazırlığının 

məzmununa  və  səviyyəsinə  qoyulan  məcburi  minimum  tələbləri  müəyyən  edən  Dövlət  təhsil 

standartında  (2009)  fənlər  üzrə  bilik  və  bacarığa  olan  tələblərdə  seçim  yolu  ilə  ixtisaslaşma  fənləri 

üzrə  qeyd  olunmuşdur  ki,  bakalavr  pilləsini  başa  vurmuş  məzun  peşəkar  fəaliyyətində  sistemli 

yanaşmaya əsaslanan proekt fəaliyyəti ilə məşğul ola bilməli, müxtəlif hadisələrin və olayların təsviri 

və  proqnozlaşdırılması  üçün  modellər  qurmağı,  onlardan  kəmiyyət  və  keyfiyyət  araşdırmaları  üçün 

istifadə etməyi bacarmalıdır. 

Ekoloji  hazırlıq  sisteminin  funksional  analizi  iki  nöqteyi-nəzəri  ayırmağa  imkan  verdi:  onun 

komponentlərinin  qarşılıqlı  təsirindən  ibarət  olan  sistemin  daxili  fəaliyyəti  və  real  təhsil  mühiti  ilə 

sistemin  qarşılıqlı  təsirində  aydınlaşan  daxili  fəaliyyəti.  Ekoloji  hazırlıq  sisteminin  digər  sistemlərlə 

qarşılıqlı əlaqəsi: ümumi humanitar və sosial-iqtisadi, riyazi və təbiət elmləri və ümumpeşə hazırlığı, 

həmçinin  onun  dayanıqlılığı,  sistemin  funksiyaları  ilə  təmin  olunur.  Ekoloji  hazırlıq  sisteminin 

mədəni-yaradıcı  funksiyası  ətraf  mühit  və  təbiətlə  qarşılıqlı  təsir  sahəsində  bəşəriyyətin  sosial 

təcrübəsi və mədəniyyətinin ötürülməsi vasitəsi ilə tələbələrdə ekoloji mədəniyyətin formalaşmasından 

ibarətdir.  Mədəni-yaradıcı  funksiya  keçmişin  və  gələcəyin  universal  mədəni  dəyərlərinin 

mənimsənilməsi əsasında dünyanın hərtərəfli dərk olunmasına yönəlmişdir.  

Mədəni-yaradıcı  funksiya  təbiətin  universal  dəyər  kimi  və  insan  fəaliyyətinin  maddi-istehsal 

obyekti  kimi  başa  düşülməsində,  insan  və  təbiətin  qarşılıqlı  əlaqəsinin  dərk  olunmasında  aydınlaşır. 

Həmin  funksiya  yeni  sivilizasiya  paradiqmalarının-  cəmiyyətin  dayanıqlı  inkişaf  modelinə  keçidinin 

işlənib  hazırlanmasının  vacibliyinin  dərk  olunmasına,  təbiət  və  cəmiyyətin  qarşılıqlı  münasibətinin 

tarixi  tiplərinin  başa  düşülməsinə  istiqamətlənmişdir.  Mədəni-yaradıcı  funksiya  müasir  ekoloji 

böhranın səbəb və mahiyyətini, “ ekologiya ” və “əxlaq” anlayışlarının qarşılıqlı əlaqəsi və nisbətini 

dərketmənin  tələbələrdə  formalaşması  əsasında  tərbiyəvi  məqsədlərə  nail  olmağa,  ekoloji  böhranın 

dünyaya  mənəviyyatsız  texnokratik  münasibətə  görə  bəşəriyyətin  qanunauyğun  ödənişi  kimi,  ekoloji 

mədəniyyətin isə insanların ümumi mədəniyyətinin vacib komponenti kimi başa düşməyə kömək edir. 

Bütövlükdə ekoloji təhsil, xüsusən də ekoloji hazırlıq, şəxsiyyətin elm və mədəniyyət dünyasına 

daxil olmasına yardım edir. Belə ki, ekoloji elmlərin nailiyyətləri adamların araşdırmaları və elmi axta-

rışların gedişində yaradılmış, bəşəriyyətin maddi və mənəvi sərvətinin məcmusunu təmsil edir. Bu isə 

elmlərin əsasının mənimsənilməsi, mədəni dəyərlərin istifadəsi prosesidir. Ekoloji hazırlıq prosesində 

tələbələr tərəfindən ümumbəşəri əhəmiyyətə malik olan dəyərlərin mənimsənilməsi baş verir.  

Ekoloji  hazırlıq  prosesinin  gedişində  tələbələrin  təbiətlə,  elmlə  və  dəyərlərlə  -  onlardan  ibarət 

olan  qarşılıqlı  təsir  prosesi,  konkret  ekoloji  vəziyyətdə  və  real  pedaqoji  fəaliyyət  şəraitində  optimal 

həll yollarını tapmaq, tələbələrin azad və yaradıcı düşünmək qabiliyyətini müəyyən edən, şəxsiyyətin 

yaradıcı  qabiliyyətini  və  mənəvi  keyfiyyətinin  inkişafını  şərtləndirir.  Ekoloji  hazırlıq  sisteminin 

dünyagörüşü  funksiyası  real  həyatda  fəaliyyətin  xarakter  və  istiqamətini  müəyyən  edən,  baxışlar, 

münasibətlər,  ideallar  və  inamlar  sistemi  kimi  tələbələrdə  qlobal  yönümlü  elmi  dünyagörüşün 

formalaşdırılmasında ekoloji hazırlığın zənginləşməsi ilə bağlıdır. 

Dünyagörüşü ictimai şüurun bütün formalarına məxsus olan elementlərdən: fəlsəfi, elmi, mənəvi, 

etik, estetik- əmələ gəlmişdir. İstənilən dünyagörüşün nüvəsi kimi təbiətin inkişaf qanunauyğunluqlarını 

izah  edən  və  təbiət,  cəmiyyət,  insan  haqqında  bütün  elmlərin  ümumiləşdirilməsinə  söykənən,  fəlsəfi 

baxışlar çıxış edir. Sistemin dünyagörüşü funksiyası pedaqoji təhsilin qnoseoloji və aksioloji komponent-

ləri arasındakı əlaqələrlə şərtlənmişdir və məqsəd, məzmun və hazırlıq prosesinin humanist xarakterli 

qlobal  yönümlü  dünyagörüşü  istiqamətindən  asılılığı,  ekoloji  təhsilin  dəyər  yönümü  ilə  müəyyən 

edilmişdir. 

Dünyagörüşü  funksiyası  idrak  nəzəriyyəsinin  əsas  müddəalarına  söykənir:  dünya-  maddidir, 

dünya- mürəkkəb, açıq, özüinkişafedən və özütənzimlənən sistemdir; insan və cəmiyyət- təbiətin təbii 

təkamülünün nəticəsidir, odur ki, onlar təbiətdən ayrılmazdır; elm- insan və cəmiyyətin təkamülünün 

nəticəsidir; təhsil- elmin inkişafının nəticəsi və insan və elm arasında əlaqələndirici həlqədir. 

Ekoloji  bilik  sotsiumun  inteqrasiyası  və  yaşaması  perspektivinin  qarşılıqlı  asılılığını,  ekoloji 

problemlərin  qlobal,  regional  və  lokal  səviyyədə  birliyini  başa  düşməyi  müəyyən  edən,  insanın 

keyfiyyətcə  yeni  ideallarının  inkişafını  müəyyən  edən,  güclü  dünyagörüşü  potensialına  malikdir. 

Ekoloji hazırlığın dünyagörüşü funksiyası həmçinin şüur və təfəkkürün ekoloji üslubuna malik olan, 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1549

 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

şəxsiyyətin inkişafı vəziyyəti kimi, pedaqoji hadisələrin əlaqə və asılılıqlarının mürəkkəb sistemi kimi 

qarşıda  duran  pedaqoji  reallıqların  (  ekoloji  təhsil  sahəsində)  gələcək  pedaqoqlara  konseptual 

görünmənin inkişafına kömək edir. Ekoloji hazırlıq sisteminin inteqrativ funksiyası tələbələrin ekoloji 

hazırlığı prosesində ekoloji və pedaqoji biliklərin, təbiət elmləri və humanitar biliklərin inteqrasiyası 

və  sintezinin  güclənməsində  aşkar  olur.  Bəzi  alimlərin  fikrinə  görə  inteqrativ  funksiyanın  realizə 

olunması  ekoloji  hazırlıq  sisteminin  metodoloji  əsaslandırılmasına  çoxsəviyyəli  yanaşmanı  (fəlsəfi, 

fənlərarası, ümumelmi, xüsusi-elmi, metodiki ) təmin edir. 

Bizim  tədqiqatımızda  metodoloji  səviyyədə  tədqiqatın  obyektinin  inkişafına  yanaşmalar  və 

meyllər, fənlərarası səviyyədə- tədqiqatın inteqrativ metodologiyasının qanunauyğunluğu, ümumelmi 

səviyyədə-  ekoloji  hazırlığın  məzmununun  əsaslandırılmasında  müxtəlif  elmlərin  qarşılıqlı  təsiri, 

xüsusi-elmi  səviyyədə-  ekoloji  hazırlıq  fənninin  məzmununda  norma  və  dəyərlər,  ekoloji  biliklər  və 

fəaliyyət  növlərinin  inteqrasiyası  həyata  keçirilmiş,  metodik  səviyyədə-  pedaqoji  texnologiyaların 

metodları və vasitələri, inteqrasiyaedici formaları, ekoloji hazırlığın metodikalarının  əsaslandırılması 

araşdırılmışdır. 

İnteqrativ  funksiya  həmçinin  ekoloji  təhsil  sahəsində  gələcək  pedaqoqun  hazırlığına  tələblərin, 

prinsiplərin və qanunauyğunluqların qarşılıqlı əlaqəsində, soail-iqtisadi, ekoloji, pedaqoji və psixoloji 

amillərin  inteqrasiyası,  ekoloji  hazırlığın  elmi  tutumluluğu  və  mədəniyyət  tutumluluğunun 

yüksəlməsində özünü göstərir. İnteqrativ funksiya sisteməmələgətirən amil kimi çıxış edir və ekoloji 

hazırlığın məqsədinin bütövlüyünü, məzmununu, prosesini və nəticəsini müəyyən edir. 

Ekoloji hazırlıq sisteminin professional-pedaqoji funksiyası gələcək pedaqoqun peşə fəaliyyətinin 

və şəxsiyyətinin inkişafına olan tələblərlə və ekoloji və peşə hazırlığının qarşılıqlı əlaqələri prinsipinin 

tələbləri ilə müəyyən olunur. Həmin funksiya özünü onda göstərir ki, tələbə ixtisas hazırlığı fənlərini 

mənimsəməklə, öz gələcək peşəsi kimi ekoloji təhsil sahəsində pedaqoji fəaliyyətlə bağlı olan öz təhsil 

prosesini  dərindən  öyrənir.  Tələbə  ekloji  hazırlığın  bütün  mərhələlərində  ekoloji  təhsil  sahəsi  üzrə- 

fənn  sahəsində  mütəxəssis  kimi  və  şəxsiyyətcə  inkişaf  edən  təhsil  texnologiyalarının  daşıyıcısı  kimi 

formalaşır.  Ekoloji  hazırlığın  dəyər-məqsədli  yönümü  ekologiya  və  ekoloji  təhsilin  öyrədilməsinin 

müəllif  metodikasının  yaradılmasına  tələbənin  hazırlığı  kimi  qiymətləndirilə  bilər.  Ekoloji  hazırlığın 

professional-pedaqoji  funksiyası  tələbələrin  pedaqoji  peşəyə,  pedaqoji  fəaliyyətə  münasibətində  və 

peşə karyerasında irəliləməsinin professional yönümündə özünü göstərir. 

Beləliklə,  ekoloji  hazırlıq  sisteminin  funksiyaları  kimi  sosial,  mədəni-yaradıcı,  dünyagörüşü, 

metodoloji, inteqrasiyaedici və professional-pedaqoji funksiyalar çıxış edir. 

 

 

ОЛИГОФРЕНИЯ В СТЕПЕНИ ИМБЕЦИЛЬНОСТИ 

(БОЛЕЗНЬ ДАУНА) 

 

Афэт МАМЕДОВА 

Бакинский Государственный Университет 

[e-mail] 

АЗЕРБАЙДЖАН 

 

В  последнее  время  среди  хромосомных  болезней  иногда  встречаются  нарушения, 

связанные  с  неправильным  содержанием  полового  хроматина.  В  норме  у  человека  половой 

хроматин содержится только в одной Х-хромосоме: у женщин при наборе половых хромосом 

ХХ  одна  из  них  содержит  половой  хроматин,  а  у  мужчин  при  наборе  половых  хромосом ХY 

половой хроматин отсутствует. 

Эта болезнь впервые была описана английским врачом Лангдоном Дауном. По данным Е. 

Ф. Давиденковой, на 983 родившихся приходится один случай болезни Дауна. А. С. Чистович 

отмечает,  что  2-3  из  1000  родившихся  страдают  болезнью  Дауна.  В  европейских  странах 

указываются  более  частые  случаи:  2-3  больных  ребенка  на  600-700  родившихся.  Среди 

олигофренов в степени имбецильности, страдающих болезнью Дауна, 10%. 

Современные исследования доказали, что в основе данного заболевания лежит нарушение 

хромосомного  ряда,  точнее  –  одной  лишней  (47) хромосомы  (трисомии)  в  21-й  паре,  которая 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1550

 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

отличается  малыми  размерами.  Однако  могут  быть  нарушение  по  типу  транслокации  или 

мозаицизма.  Все  перечисленные  виды  патологии  возникают  в  результате  нерасхождения 

хромосом при делении половых клеток. Механизм их возникновения зависит главным образом 

от  внешних  воздействий,  влияющих  на  организм  матери  (воспалительные  процессы, 

интоксикация,  ионизирующая  радиация  и  др.).  Имеются  указания  на  то,  что  такие  дети  чаще 

рождаются у женщин, приближающихся к периоду инволюции (последний ребенок у пожилой 

многорожавшей  матери,  множественные  аборты)  или  вступающих  в  неравный  брак  (поздний 

возраст мужа). 

У  таких  детей  обычно  гистологически  отмечаются  изменения  клеточных  структур  – 

уменьшенное  количество  и  неправильное  расположение  ганглионарных  клеток  в  коре 

головного  мозга,  наличие  незрелых  клеток  уродливой  формы.  Имеются  патологические 

изменения  в  железах  внутренней  секреции,  а  также  и  в  строении  внутренних  органов  – 

сердечно-сосудистой, дыхательной, пищеварительной и других систем организма. Что касается 

физического  состояния  детей,  подверженных  этому  заболеванию,  то  здесь  отмечаются 

следующие отклонения: череп уменьшен в размерах, брахицефалической или круглой формы, 

затылок  часто  скошен;  короткая  шея,  лицо  круглое,  глазные  щели  узкие,  косо  поставлены, 

надбровные  дуги  также  расположены  косо;  часто  имеется  третье  веко  (эпикантус);  нос 

маленький,  пуговкой;  рот  также  маленький,  полуоткрыт;  маленькие  ушные  раковины,  часто 

деформированы,  расположены  несимметрично;  язык  большой,  испещрен  поперечными 

бороздами («географический»), нёбо высокое, зубы мелкие, дистрофичные, неправильный рост 

зубов, кариес; нередко на лице румянец («румянец паяца»); кожа обычно сухая, с наклонностью 

к шелушению, толстая, морщинистая; в углах рта раздражение кожи, трещины на губах, веки 

склонны к воспалению; волосы редкие, прямые, мягкие. 

С  раннего  возраста  наблюдается  отставание  этих  детей  в  физическом  развитии  от  своих 

сверстников.  Cо  стороны  внутренних  органов  у  всех  детей  заметные  сдвиги  в  деятельности 

желез  внутренней  секреции,  у  многих  нарушения  сердечно  –  сосудистой  системы,  особенно 

часто встречаются врожденные пороки сердца; слабость дыхательной системы, что выражается 

в том, что дети очень часто болеют воспалением легких, катаром верхних дыхательных путей. 

Имеют место нарушения пищеварительного тракта – наклонность к запорам или поносам. 

В  нервной  системе  таких  детей  происходят  следующие  изменения:  диффузное  снижение 

мышечного тонуса во всех суставах; лицо маловыразительное; движения неловкие, малокоорди 

нированные;  нередко  у  больных  отмечаются  косоглазие,  нистагм;  снижение  сухожильных 

рефлексов; чаще бывают светлые глаза и на радужной оболочке пятна Брушфильда. 

Это  дети  с  тяжелым  нарушением  психического  состояния  страдают  пониженным  интел-

лектом. Как отмечает Г. Е. Сухарева, 75% составляют олигофрены в степени имбецильности, 

20% - в степени идиотии, 5% - в степени дебильности. По данным Е. Ф. Давиденковой, 91% - 

имбециллы, 65% - дебилы, 25% - идиоты. Мышление у таких детей поверхностное, примитив-

ное;  нарушена  способность  сравнивать,  обобщать;  теряются,  если  им  задают  непривычный 

вопрос; не могут сразу переключиться на другой вид работы, в контакт вступают легко, обычно 

проявляют навязчивость; ориентировка в окружающем мире примитивна; запас сведений очень 

ограничен – в пределах привычных, знакомых представлений и понятий; эмоциональная сфера 

несколько богаче – большей частью дети приветливы, легко контактируют, проявляют чувство 

жалости,  симпатии,  обиды,  стыда;  эмоции  малодифференцированны;  настроение  чаще 

хорошее,  несколько  повышенное;  эмоциональные  реакции  адекватные,  но  ограничены; 

внимание  неустойчивое,  дети  легко  отвлекаются,  любопытны,  живо  реагируют  на  новизну; 

очень  подражательны,  копируют  действия  окружающих,  несамостоятельны,  безынициативны, 

легко  подчиняются  чужой  воле;  иногда  проявляют  немотивированное  упрямство;  некоторым 

свойственна злобность, раздражительность, могут исподтишка обижать слабых.  

По  темпераменту  отчетливо  выделяются  два  типа  –  эретический  и  торпидный.  Дети 

эретического  типа  повышенно  возбудимы,  плохо  тормозятся,  непоседливы.  Но  развиваются 

несколько быстрее и достигают в своем развитии большего, чем торпидные дети.  

Для детей торпидного типа характерны противоположные качества – вялость, заторможен-

ность. Нарушения речи выражены по-разному. В тяжелых случаях собственная речь отсутству-

ет и дети иногда пользуются жестом; в более легких случаях речь есть, но дети пользуются ею 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

1551

 

Qafqaz University                                                                                         29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

мало, часто речь дополняется жестом. Речь у детей с болезнью Дауна развивается с задержкой. 

У  большинства  нарушено  звукопроизношение;  наблюдаются  замены,  пропуски,  искажения 

звуков, перестановки звуков в слогах и словах, опускание окончаний. Запас слов бедный. 

Дети,  страдающие  болезнью  Дауна,  все  же  способны  при  соответствующем  воспитании 

овладеть  навыками  опрятности,  самообслуживания  и  некоторыми  трудовыми  навыками. 

Обучение даже в специальных школах им малодоступно. Только небольшая часть детей, да и 

то  при  условии  повседневной  помощи  со  стороны  родителей,  способна  освоить  программу 

нескольких  классов  вспомогательной  школы.  И  все  же  они  дублируют  класс  1  –  2  года. 

Большинство детей усваивают грамоту (не запоминают букв, письмо только по обводке) и счет 

(только порядковый или конкретный в ограниченных пределах ).  

Согласно педагогическим данным, динамика развития детей частично зависит от тяжести 

поражения.  Как  отмечают  многие авторы,  дети  до  3  –  4  лет  развиваются медленно;  особенно 

отстают  в  развитии  двигательные  и  психические  функции.  После  4  –  5  лет  активность 

несколько  повышается,  особенно  у  лиц  с  чертами  эретического  темперамента.  Благодаря 

хорошей  подражательности,  старательности  они  дают  некоторое  продвижение  в  своем 

развитии.  Однако  вскоре  более  полно  выявляется  дефект  интеллектуальной  деятельности  и 

дети все больше и больше отстают от сверстников. Предел их умственного развития невысок. В 

пубертатном  возрасте  усиливается  негативизм,  дети  становятся  малопослушными, 

несговорчивыми,  отмечаются  заметные  колебания  настроения,  раздражительность.  Как 

показывает  практика,  прогноз  у  таких  детей  большей  частью  малоблагоприятный;  к 

самостоятельной жизни большинство из них приспособить не удается; дети нуждаются в опеке, 

в помощи не только со стороны родителей, но и общества. 

В заключении можно отметить, что функциональное значение полового хроматина у таких 

детей состоит в развитии генетической деятельности и активизации наследственной информации.