The XXXVI International Scientific Symposium "Multidisciplinary Studies of the Turkish World" The 25 th of March 2023 ISBN: 978-605-72481-0-7 Eskishehir / Türkiye ---198---
The main goal of the article is to analyze the main characteristics of the technical means of
microprocessor systems. In order to achieve the set goal, it is considered appropriate to analyze the
microprocessor information converters of DC and AC commutators.
Keywords: microprocessor, direct and alternating current, technical tools.
GİRİŞ Mikroprosessor (MP) dedikdə, informasiyanın çevirilməsini verilmiş proqrama uyğun, cəbr və məntiqi
əməliyyatları, hesablama prosesini idarə edən və sistemin qurğularının işini koordinasiya edən EHM-nın
mərkəzi qurğusu olmaqla, rəqəmli məlumatı müəyyən alqoritm üzrə emal və emal prosesini idarə edən
qurğular başa düşülür. Başqa sözlə desək, rəqəm məlumatlarının emal olunmasında iştirak edən ən əsas qurğu
mikroprosessor hesab olunur.
Arxitektur nöqtəyi nəzərdən belə MP-lar siqnalların analoq sxemlərin funksiyonal çeviricisi kimi
göstərilir. Onlar bütün analoq sxemlərinin funksiyalarını yerinə yetirir. Belə halda analoqlu MP-un istifadəsi
əhəmiyyətli dərəcədə analoq siqnalının emalının dəqiqliyini və onların yenidən hasil etməsini artırır, həm də
mikroprosessorun rəqəmsal hissəsini siqnalların müxtəlif emal alqoritminin proqram “sazlanma” hesabına
funksional imkanlarını artırır.
Mikroprossessorlu sistemlərdə informasiya emalı prosesinin təşkili Əmrlərin yerinə yetirilməsinin idarə olunmasının təşkilinə iki yanaşma mövcuddur. Birinci yanaşmada
bütün n sayda idarə girişləri Yi ayrıca n-dərəcəli şində birləşirlər və informasiyanın emalı (ötürülməsi) üçün
alqoritmin hər bir addımında n-dərəcəli vektor (mikroəmr) vermək lazım gəlir [1., s.62]. Bu vektorun hər biri
- dərəcənin 1 və ya 0 qiyməti uyğun olaraq i idarə siqnalının yaranmasını və ya olmamasını təmin etməlidir.
Bu üsul istənilən alqoritmi asanlıqla həyata keçirir, çünki hər addımda Y
i
siqnallarının ancaq az bir hissəsi 1
qiymətinə malik olurlar və odur ki, n-dərəcənin az bir hissəsi istifadə olunur. Sistemin arxitekturasını və
təyinatını analiz edərək eyni zamanda yaranmayan siqnallar qrupunu seçmək olar və belə hər qrupda idarəedici
siqnalları formalaşdırmaq üçün deşifrasiya qurğusundan istifadə etmək olar.
İdarəetmənin təşkilinin bu üsulu mikroproqramlı idarəetmə adlanır. Əməliyyatların yerinə
yetirilməsinin idarə qurğusunun (ƏYYİQ) bu tipinə malik MP-nin struktur sxemi şəkil 1-də göstərilmişdir.
