Damar cerrahiSİnde acil durumlar

Endovasküler Aort Onarımı (EVAR)
Komplikasyonları
Özellikle yaşlı ve genel durumu iyi olmayan hasta-
larda açık aort anevrizması tamiri yerine, daha az in-
vaziv olan endovasküler aorta onarımı (EVAR)  gittikce
artan sıklıkta tercih edilmektedir. Son yıllarda birçok
merkezde EVAR uygulama sayısı açık aorta gere uy-
gulama sayılarını geçmektedir. Açık anevrizma cerra-
hisinde gre uygulamasında yaklaşık 800 ml kan kaybı
olmakta iken, EVAR’da bu miktar yarı yarıya azalmak-
tadır.  Daha  az  kan  kaybının  yanında,  rejionel  /  lokal
anestezi ve birlikte sedasyon uygulanarak yapılabilmesi
sebebi ile genel anestezinin muhtemel komplikasyon-
larının da önüne geçilir. EVAR’da daha düşük mortalite,
daha düşük kardiak ve pulmoner komplikasyonlar ya-
nında,  hastanede  kalış  süresi  de  daha  kısadır.(84,85)
Fakat EVAR uygulmasının gerçekleşebilmesi için  aorta
ve iliak arter çaplarının, uzunluklarının ve açılanma-
larının  uygun  olması  gerekir.  Onarımı  gereken  aort
anevrizmalarının yarısından fazlası EVAR için uygun-
dur.  Öte yandan hastaneden çıktıktan sonra açık aort
cerrahisi geçirmiş olanların EVAR hastalarına oranla
daha iyi hayat kalitesi olduğu görüşü de, ameliyat ter-
cihi aşamasında ihmal edilemez. 
Başarılı  yapılmış  EVAR  uygulamasının  takibi  to-
mografi  ile  ameliyat  sonrası  1,  3,  6  ve  12’nci  aylarda
yapılmalı, daha sonra bu takipler yılda bir kez olarak
devam etmelidir. Ameliyattan sonra muhtemel komp-
likasyonlar ancak bu şekilde zamanında tesbit edilebilir.
EVAR değerlendirilmesinde; ilk 1 ay başlangıç dönemi,
1-6 ay arası erken dönem, 6 ay ile 5 yıl arası orta dö-
nem, 5 yıldan sonra ise uzun dönem olarak adlandırı-
lır.
(12)
nelik ampirik antibiyoterapi başlanır. Çoğunlukla tek
antibiyoterapi  tedavi  için  yeterli  olmaz.  Geniş  spekt-
rumlu antibiyoterapi ile anaerop etkililer birlikte kul-
lanılır. Kültür ve antibiyogram sonucuna göre tedavi
tekrar düzenlenir. Damar cerrahının karşılaştığı üzücü
bir problem, aortobifemoral grein bir bacağının yer-
leştiği kasık insizyonunda infeksiyonun belirlenmesidir.
Bu durumda da öncelikle grei çıkarmak yerine anti-
biyoterapi ve yara bakımı tercih edilmelidir. 
Bölgesel yara bakımı ve antibiotik tedavisi çoğu za-
man yeterli olmaz. Gre infeksiyonu durumunda ge-
nellikle  gerçekleştirilen,  grein  çıkarılmasıdır.  Tercih
edilen,  grein  tamamen  eksizyonu  olmakla  birlikte,
in-komplet  gre  eksizyonları  da  uygulanabilir.  Gre
eksize  edildiğinde  bölgede  yeterli  kollateral  oluşumu
mevcutsa, yeni bir bypass ihtiyacı olmaz  ve ekstremite
kurtulabilir.  Fakat  tabii  ki  standard  tedavi,  yeni  bir
grele yeniden revaskülarizasyon uygulamasıdır. Re-
vaskülarizasyonda  kullanılan  materyaller;  otolog  da-
marlar, homogreler, gümüş kaplamalı veya Rifampisin
emdirilmiş  yapay  protezlerdir.  Safen  ven  gibi  otolog
ven grelerinin kullanımı  dar olan çaplarından dolayı
sadece ekstremite bypassları ile sınırlıdır. Aorta ve pel-
vik rekonstruksiyonlar için derin femoral ven otolog
gre olarak kullanılabilir. Fakat % 15 oranında derin
ven trombozu, daha sonra venöz ülser ve ayrıca inatcı
lenf fistüllerine sebep olabilirler.
(78)
Aynı kan grubun-
dan kişilerden hazırlanan taze veya muhafaza edilmiş
homogre anatomik veya ekstra-anatomik rekonstruk-
siyon için  bir seçenek olabilir. Rifampisin emdirilmiş
Dakron  protezlerin  dezavantajı  MRSA  re-infeksiyon
oranlarının  yüksekliğidir.  Gümüş  kaplı  protezler  ilk
bir ay infeksiyona karşı ciddi bir koruma sağlamakta,
daha sonra bu koruma azalarak devam etmektedir. İn-
fekte gre tamamen çıkarılıp gümüş kaplı protez kon-
duğunda re-infeksiyon oranı % 10, inkomplet olarak
çıkarılıp konduğunda ise bu oran %42’dir.
(79)
Aortadaki grete infeksiyon gelişir ise; grein tü-
müyle çıkarılması ve mümkünse yeni bir gre , müm-
kün değilse aksillobifemoral bypass uygulanması öne-
rilmektedir. İnguinal bölgede infeksiyon var ise, grein
distal ucu a.femoralis communis’e değil, daha distaldeki
femoral arter bölgesine veya popliteal artere kaydırı-
labilir.  İnfeksiyon  sonrası  aksillofemoral  greler  uy-
gulanır ise, 5 yıl içinde revizyona ihtiyaç oranı % 65’lere
çıkmaktadır.
(80)
Gre  infeksiyonları  sonrası  ölüm  oranları  %  18-
28, amputasyon oranları ise %3-27 arasındadır. Greleri
değiştirilmesi sonrasında oluşan komplikasyonlar mor-

EVAR uygulamalarının açık cerrahiyle benzer şe-
kilde anestezi komplikasyonları, hemoraji ve buna bağlı
hemodinamik  bozukluklar,  gre  trombozu,  gre  ok-
lüzyonu, fistül, iskemik kolit, parapleji ve periferik nö-
ropati  gibi  komplikasyonları  olacağı  açıktır.  Femoral
bölgede hematom ve psödoanevrizma görülme oran-
ları açık cerrahiye oranla daha yüksektir. Başarıyla yer-
leştirilmiş,  proksimal  ve  distalde  fikse  edilmiş  çalış-
makta  olan  grelerde  bu  komplikasyonlar  haricinde
gree özgü komplikasyonlar 4 grupta toplanabilir.
1. Anevrizma rüptürü
2. Anevrizma genişlemesi
3. Endoleak
4. Gre migrasyonu
EVAR  ameliyatı  sırasında  anevrizma  yırtılabilir.
Anevrizma rüptürü oluştuğunda, mortalitenin önüne
geçebilmek  için  acilen  açık  cerrahi  onarıma  geçmek
gerekir.
(86)
Başarılı EVAR uygulamasına rağmen, anevrizmanın
çapının  zaman  içinde  genişlemeye  devam  etmesi  ve
rüptür adayı olması bir başka EVAR komplikasyonu-
dur.
(87)
Endoleak
Aortadaki  kan  akımının  endovasküler  grein  lü-
meninin  içinde  olduğu  gibi,  herhengi  sebeple  lümen
dışında da anevrizma kesesi içinde devam etmesi ha-
lidir. Endoleak’in 4 tipi vardır.
(88)
Tip I :     Grein  proksimal  veya  distal  ucunda,  arter
ile   gre  arasındaki  tutunma bölgelerindeki
problem sebebiyle olan kaçaklardır.  
Tip II :    Anevrizma kesesi içine a.mesenterica inferior
veya  lumbal arterlerden gelen    
retrograd akım  sonucu olur. Genellikle ken-
diliğinden kapanma eğilimindedir. 
Tip III :   Endo-grein parçalarının birbirlerine bağlantı
yerlerinde olan sorunlar sebebi ile oluşur. Ör-
neğin grein iliak parçası grein ana gövde-
sine  uygun  şekilde  tutunamadığında  ortaya
çıkan sorundur.
Tip  IV  :  Grein  porozitesine  ilişkin  sorundur.  Gre
konduktan sonraki ilk ay içinde grein fazla
geçirgen olması sebebi ile kan endo-greten
dışarı sızmaktadır.  
Endo-gre migrasyonu
Grein tutunma yerlerinin uzunluğu ve çap uyumu
migrasyonu önlemek açısından önemlidir. Proksimalde
grein tesbit edileceği aort boynu en az 15 mm olmalı,
distalde  tutunacağı  iliak  damar  bölgesinin  uzunluğu
en az 20 mm olmalıdır. Yerinden oynayan gre endo-
leak’e  sebep  olur.  Bunun  sonrasında  da  anevrizma
rüptürü veya arterial tıkanıklık meydana gelir.
(89)
KAYNAKLAR
1.
Leopold GR, Goldberger LE, Bernstein EF. Ultrasonic detection
and evaluation of abdominal aortic aneurysms. Surgery 1972;
72: 939-45.
2.
Katz  DJ,  Stanley  JC,  Zelenock  GB.  Operative  mortality  rates
for intact and ruptured abdominal aortic aneurysms in Michi-
gan: An eleven-year statewide experience. J Vasc Surg  1994;
19: 804-17.
3.
Basnyat PS, Biffin AH, Moseley LG,et al. Mortality from rup-
tured abdominal aortic aneurysm in Wales. Br J Surg 1999; 86:
765-70.
4.
Yeager RA, Weigel RM, Murphy ES,et al. Application of clini-
cally valid cardiac risk factors to aortic aneurysm surgery. Arch
Surg 1986; 121: 278-81.
5.
Turnips WD, Berkoff HA, Belzer FO. Postoperative stroke in
cardiac and peripheral vascular disease. Ann Surg 1980; 192:
365-8.
6.
Crane JS, Cheshire NJW, Upchurch GR,Jr. Complications in
Vascular  Surgery.  In:  Davies  AH,  Brophy  CM,  eds.  Vascular
Surgery. Springer-Verlag; 2006. p. 33-40.
7.
Kim GS, Ahn HJ, Kim WH, et al. Risk factors for postoperative
complications aer open infrarenal abdominal aortic aneurysm
repair in Koreans. Yonsei Med J  2011; 52: 339-46.
8.
Krupski WC, Layug EL, Reilly LM, et al. Comparison of cardiac
morbidity  rates  between  aortic  and  infrainguinal  operations:
two-year follow-up: Study of Perioperative Ischemia Research
Group. J Vasc Surg 1993; 18: 609-17.  
9.
Veith FJ, Gupta SK, Samson RH, et al. Progress in limb salvage
by reconstructive arterial surgery combined with new or im-
proved adjunctive procedures. Ann Surg 1981; 194: 386-401.
10. Edwards JE, Taylor LM Jr, Porter JM. Treatment of failed lower
extremity bypass gras with new autogenous vein bypass graf-
ting. J Vasc Surg 1990; 11: 136-45.
11. Hertzer NR, Beven EG, Young JR, et al. Coronary artery disease
in peripheral vascular patients. A classification of 1000 coronary
angiograms  and  results  of  surgical  management.  Ann  Surg
1984; 199: 223-33.
12. Ghansah JN, Murphy JT. Complications of major aortic and
lower  extremity  vascular  surgery.  Semin  Cardiothorac  Vasc
Anesth 2004; 8: 335-61.
13. Fantini GA, Conte MS. Pulmonary failure following lower torso
ischemia: clinical evidence for a remote effect of reperfusion
injury. Am Surg 1995; 61: 316-9.
14. Calligaro KD, Azurin DJ, Dougherty MJ, et al. Pulmonary risk
factors of elective abdominal aortic surgery . J Vasc Surg 1993;
18: 914-20.
15. Williams  GM.  Complications  of  vascular  surgery.  Surg  Clin
North Am 1993; 73: 323-35.
198
Prof. Dr. Hakan Uncu,   Yrd. Doç.Dr. Kamil Gülpınar 

16. Cioffi WG,  Ashikaga  T,  Gamelli  RL.  Probability  of  surviving
postoperative acute renal failure: development of a prognostic
index. Ann Surg 1984; 200: 205-11.
17. Sladen RN, Endo E, Harrison T. Two-hour versus 22-hour crea-
tinine clearance in critically ill patients. Anesthesiology 1987;
67: 1013-6. 
18. Pass LJ, Eberhart RC, Brown JC, et al. e effect of mannitol
and dopamine on the renal response to thoracic aortic cross-
clamping. J orac Cardiovasc Surg 1988; 95: 608-12.
19. adhani RI, Camargo CA Jr, Xavier RJ, et al. Atheroembolic
renal  failure  aer  invasive  procedures.  Natural  history  based
on 52 histologically proven cases. Medicine 1995; 74: 350-8.
20. Dommisse GF. e blood supply of the spinal cord. A critical
vascular zone in spinal surgery. J Bone Joint Surg Br 1974; 56:
225-35.
21. Savader SJ, Williams GM, Trerotola SO, et al. Preoperative spinal
artery localization and its relationship to postoperative neuro-
logic complications. Radiology 1993; 189: 165-71.
22. Svensson LG, Hess KR, Coselli JS, et al. Influence of segmental
arteries, extent and atriofemoral bypass on postoperative pa-
raplegia aer thoracoabdominal thoracoabdominal aortic ope-
rations. J Vasc Surg 1994; 20: 255-62.   
23. Crawford ES, Svensson LG, Hess KR, et al. A prospective ran-
domized study of cerebrospinal fluid drainage to prevent pa-
raplegia aer high-risk surgery on the  thoracoabdominal aorta.
J Vasc Surg 1991; 13: 36-46.
24. Depalma  RG,  Impotence  in  vascular  disease:  relationship  to
vascular surgery. Arch Surg 1982; 117: 1177-81.
25. Miles JR Jr, Miles DG, Johnson G Jr. Aortoiliac operations and
sexual dysfunction. Br J Surg 1982; 69 Suppl : 14-6.
26. Flanigan DP, Schuler JJ, Keifer T, et al. Elimination of iatrogenic
impotence and improvement of sexual function aer aortoiliac
revascularization.Arch Surg 1982; 117: 544-50.
27. van den Bosch H, Westenberg JJ, Duijm LE,et al. Association
between aortic stiffness, carotid vessel wall thickness and ste-
nosis severity in peripheral arterial occlusive disease: a com-
prehensive  MRI  study.  J  Cardiovasc  Magn  Reson  2012;
14(Suppl1): 132-4. 
28. Vidakovic  R,  Schouten  O,  Kuiper  R,et  al.  e  prevalence  of
polyvascular disease  in patients referred for peripheral arterial
disease. Eur J Vasc Endovasc Surg 2009; 38: 435-40.   
29. Axelrod  DA,  Stanley  JC,  Upchurch  GR,  et  al.  Risk  for  stroke
aer elective noncarotid vascular surgery. J Vasc Surg 2004; 39:
67-72.
30. Adam DJ, Bradbury AW. TASC II document on the management
of peripheral arterial disease . Eur J Vasc Endovasc Surg 2007;
33:1-2
31. Hertzer NR, Feldman BJ, Beven EG, et al. A prospective study
of the incidence of injury to the cranial nerves during carotid
endarterectomy. Surg Gynecol Obstet 1980; 151: 781-4.
32. Johnson  KW.  Multicenter  prospective  study  of  non-ruptured
abdominal aortic aneurysm. Variables predictisg morbidity and
mortality. J Vasc Surg 1989; 9: 437-47.
33. Farkas JC, Calvo-Verjat N, Laurian C,et al. Acute colorectal isc-
hemia  aer  aortic  surgery:  pathophysiology  and  prognostic
criteria. Ann Vasc Surg 1992; 6: 111-8. 
34. Ernst CB. Prevention of intestinal ischemia following abdominal
aortic reconstruction. Surgery 1983; 93: 102-6.
35. Brewster DC, Franklin DP, Cambria RP, et al. Intestinal ische-
mia complicating abdominal aortic surgery. Surgery 1991; 109:
447-54.
36. Steele SR. Ischemic colitis complicating major vascular surgery.
Surg Clin North Am 2007; 87: 1099-114.
37. Diehl JT, Cali RF, Hertzer NR,et al. Complications of abdominal
aortic reconstruction. An analysis of perioperative risk factors
in 557 patients. Ann Surg 1983: 197: 49-56.
38. Redaelli CA, Carrel T, von Segesser LK,et al. Intestinal ischemia
following  replacement  of  the  infrarenal  aorta  and  aortoiliac
bifurcation. Helv Chir Acta 1992; 58:589-94.
39. Jarvinen O, Laurikka J, Salenius JP,et al. Mesenteric infarction
aer aortoiliac surgery on the basis 1752 operations from the
national vascular registry. World J Surg 1999; 23: 243-7.
40. Diener  H,  Larena-Avellaneda  A,  Debus  ES.  Postoperative
komplikationen in der gefaschirurgie. Chirurg 2009; 80: 814-
26.
41. Bown MJ, Nicholson ML, Bell PR, et al. e systemic inflam-
matory response syndrome, organ failure, and mortality aer
abdominal aortic aneurysm repair. J Vasc Surg 2003; 37: 600-
6.
42. Kearon C. Natural history of venous thromboembolism. Semin
Vasc Med 2001; 1: 27-37.
43. Rizzoni WE, Miller K, Rick M,et al. Heparin-induced throm-
bocytopenia and thromboembolism in the postoperative period.
Surgery 1988; 103: 470-6.
44. Vogel TR, Dombrovsky VY, Carson JL,et al. Infectious com-
plications  aer  elective  vascular  surgical  procedures.  J  Vasc
Surg 2010; 51: 122-9.
45. Chung  J,  Bartelson  BB,  Hiatt  WR,et  al.  Wound  healing  and
functional outcomes aer infrainguinal bypass with reversed
saphenous  vein  for  critical  limb  ischemia.  J  Vasc  Surg  2006;
43: 1183-90.  
46. Roberts JR, Walters GK, Zenilman ME, et al. Groin lymphorr-
hea complicating revascularization involving the femoral ves-
sels. Am J Surg 1993; 165: 341-4.
47. Giovannacci L, Renggli JC, Eugster T, et al. Reduction of groin
lymphatic complications by application of fibrin glue: prelimi-
nary results of a randomized study Ann Vasc 2001; 15:182-5.
48. Bergqvist D, Ljungstrom KG. Hemorrhagic complications re-
sulting in reoperation aer peripheral vascular surgery: a fo-
urteen-year experience. J Vasc Surg 1987; 6: 134-8.
49. van Hattum ES, Algra A, Lawson JA,et al. Bleeding increases
the risk of ischemic events  in patients with peripheral arterial
disease. Circulation 2009; 120: 1569-76.
50. Pappas  PJ,  Haser  PB,  Teehan  EP,et  al.  Outcome  of  complex
venous  reconstructions  in  patients  with  trauma.  J  Vasc  Surg
1997; 25: 398-404.
51. Vlasic  W,  Almond  D,  Massel  D.  Reducing  bedrest  following
arterial puncture for coronary interventional procedures-impact
on vascular complications: the BAC Trial. J Invasive Cardiol
2001; 13: 788-92.
52. Sabo J, Chlan LL, Savik K. Relationships among patient cha-
racteristics , comorbidities, and vascular complications post-
percutaneous  corronary  intervention.  Heart  Lung  2008;  37:
190-5.
53. Ahn SS, Machleder HI, Gupta R,et al. Perigra seroma: clinical,
histologic, and serologic correlates. Am J Surg 1987; 154: 173-
199
Damar Cerrahisinde Komplikasyonlar

8.
54. Stone PA, Abu Rahma AF, Flaherty SK,et al. Femoral pseudoa-
neurysms. Vasc Endovasc Surg 2006; 40: 109-12.
55. Eternad-Rezai R, Peck DJ. Ultrasound-guided thrombin injec-
tion of femoral artery pseudoaneurysms. Can Assoc Radiol J
2003; 54: 118-20 
56. Morgan  R, Belli AM. Current treatment methods for postcat-
heterization pseudoaneurysms. J Vasc Interv Radiol. 2003; 14:
697-710.
57. Freidman  SG,  Pellerito  JS,  Scher  L,  et  al.  Ultrasound-guided
thrombin  injection is the treatment of choice for femoral pseu-
doaneurysms. Arch Surg 2002; 137: 462-4.
58. Kruger K, Zahringer M, Sohngen FD, et al. Femoral pseudoa-
neurysms: management with percutaneous thrombin injections
– success rates and effects on systemic coagulation. Radiology
2003; 226: 452-8.
59. Maleux G, Hendrickx S, Vaninbroukx J, et al. Percutaneous in-
jection of human thrombin to treat iatrogenic femoral pseu-
doaneurysms: short and midterm ultrasound follow-up. Euro-
pean Radiol 2003; 13: 209-12.
60. Gehling G, Ludwig J, Schmidt A, et al. Percutaneous occlusion
of femoral artery pseudoaneurysm by para-aneurysmal saline
injection. Catheter Cardiovasc Interv 2003; 58: 500-4.
61. Morgan R, Belli AM. Current treatment methods for postcat-
heterization pseudoaneurysms. J Vasc Interv Radiol. 2003; 14:
697-710.
62. Piper WD,  Malenka  DJ,  Ryan  Jr  TJ,et  al.  Predicting  vascular
complications in percutaneous coronary interventions. Am He-
art J 2003; 145: 1022-9.
63. Salo JA, Verkkala K, Ketonen P,et al. Gra-enteric fistulas and
erosions, complications of synthetic aortic graing. Vasc Surg
1986; 28:88-93.   
64. Yeager RA, Sasaki TM, McConnell DB, et al. Clinical spectrum
of  patients  with  infrarenal  aortic  gras  and  gastrointestinal
bleeding. Am J Surg 1987; 153: 459-61.
65. Sharma PV, Babu SC, Shah PM, et al. Changing patterns of at-
heroembolism. Cardiovasc Surg 1996; 4: 573-9. 
66. ompson MM, Smith J, Naylor AR, et al. Microembolization
during endovascular and conventional aneurysm repair. J Vasc
Surg 1997; 25: 179-86.
67. Hill  B,  Fogarty  TJ.  e  use  of  the  Fogarty  cathater  in  1998.
Cardiovasc Surg 1999; 7: 273-8.
68. Bergamini TM, Towne JB, Bandyk DF, et al. Experience with in
situ  saphenous  vein  bypasses  during  1981-1989:determinant
factors of long-term patency . J Vasc Surg 1991; 13: 137-49.
69. Veith FJ, Weiser RK, Gupta SK,et al. Diagnosis and management
of failing lower extremity arterial reconstructions prior to gra
occlusion. J Cardiovasc Surg 1984; 25: 381-4.
70. Neville RF, Sidawy AN. Myointimal hyperplasia: basic science,
and clinical considerations. Semin Vasc Surg 1998; 11: 142-8.
71. Nehler MR, Hiatt WR, Taylor Jr LM. Is revascularization and
limb salvage always the best treatment for critical limb ische-
mia?. J Vasc Surg 2003; 37:704-708.
72. Aulivola B, Hile CN, Hamdan AD,et al. Major lower extremity
amputation. Outcome of a modern series. Arch Surg 2004; 139:
395-9.
73. Defraigne JO, Pincemail J. Local and systemic consequences of
severe ischemia and reperfusion of the skeletal muscle. Physio-
pathology and prevention. Acta Chir Belg 1998; 98: 176-86.
74. Lorentzen JE, Nielsen OM, Arendrup H, et al. Vascular gra
infection: an analysis of sixty-two gra infections in 2411 con-
secutively  implanted  synthetic  vascular  gras.  Surgery  1985;
98:81–6.
75. Sladen JG, Chen JC, Reid JD. An aggressive local approach to
vascular gra infection. Am J Surg 1998; 176:222-5. 
76. Turgut H, Saçar S, Kaleli I, et al. Systemic and local antibiotic
prophylaxis in the prevention of staphylococcus epidermidis
gra infection. BMC Infect Dis 2005; 5:91-6. 
77. Domingos HC, Schulte S, Horsch S. Vacuum assisted wound
closure in postoperative periprosthetic groin infections: a new
gold standard? J Cardiovasc Surg 2007; 48: 477-83.
78. Modrall JG, Hocking JA, Timaran CH,et al. Late incidence of
chronic venous insufficiency af¬ter deep vein harvest. J Vasc
Surg 2007; 46:520–5.
79. Zegelman M, Guenther G, Florek HJ, et al. Results from the
first man German pilot study of the silver gra, a vascular gra
impregnated with metallic silver. Vascular 2009; 17: 190-6
80. Seeger JM, Pretus HA, Welborn MB, et al. Long-term outcome
aer treatment of aortic gra infection with staged extra-ana-
tomic  bypass  graing  and  aortic  gra  removal.  J  Vasc  Surg
2000; 32: 451-61.
81. Yeager RA, Taylor LM Jr, Moneta GL,et al. Improved results
with conventional management of infrarenal aortic infection.
J Vasc Surg 1999; 30: 76-83.
82. Reilly  LM,  Altman  H,  Lusby  RJ,  et  al.  Late  results  following
surgical management of vascular gra infection. J Vasc Surg
1984; 1:36-44
83. Kieffer E, Gomes D, Chiche L,et al. Allogra replacement for
infrarenal aortic gra ifection: early and late results in 179 pa-
tients. J Vasc Surg 2004; 39:1009-17.
84. Moore WS, Matsumura JS, Makaroun MS,et al. Five-year inte-
rim comparison of the Guidant bifurcated endogra with open
repair of abdominal aortic aneurysm. J Vasc Surg 2003; 38: 46-
55.
85. Zarins CK, White RA, Schwarten D, et al. AneuRx stent gra
versus  open  surgical  repair  of  abdominal  aortic  aneurysms:
multicenter clinical trial. J Vasc Surg 1999; 29: 292-305. 
86. Abbruzzese TA, Kwolek CJ, Brewster DC, et al: Outcomes fol-
lowing  endovascular  abdominal  aortic  aneurysm  repair
(EVAR): an anatomic and device-specific analysis. J Vasc Surg
2008; 48:19-28
87. van Keulen JW, van Prehn J, Prokop M, et al. Potential value
of aneurysm sac volume measurements in addition to diameter
measurements aer endovascular aneurysm repair. J Endovasc
er 2009; 16: 506-13.
88. Buth J, Harris PL, van Marrewijk C, et al. e significance and
management of different types of endoleaks. Semin Vasc Surg
2003; 16:95-102
89. Sternbergh WC, Money SR, Greenberg RK, et al: Influence of
endogra oversizing on device migration, endoleak, aneurysm
shrinkage,  and  aortic  neck  dilation:  results  from  the  Zenith
Multicenter Trial. J Vasc Surg 2004; 39:20-6. 
200
Prof. Dr. Hakan Uncu,   Yrd. Doç.Dr. Kamil Gülpınar 

201
Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, Uzm. Dr. Fatih Yanar
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi
Genel Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
Arteriyovenöz Fistül
Komplikasyonları ve Tedavisi
Son yıllarda tüm dünyada özellikle ülkemizde di-
yabet  ve  kronik  böbrek  hastalığı  görülme  sıklığında
önemli  artışlar  kaydedilmektedir.  Ülkemizde  1998’de
yapılan TURDEP araştırmasında %7,4 bulunan diyabet
görülme sıklığı 2010 sonlarında yapılan TURDEP-2’de
%13,7 olarak tespit edilmiştir.Yine ülkemizde yapılan
CREDIT araştırmasında kronik böbrek hastalıkları gö-
rülme sıklığı %15,2 olarak bulunmuştur. Her iki araş-
tırmayı birlikte değerlendirecek olursak, ülkemizde son
dönem böbrek yetmezliği görülme sıklığının giderek
artacağını ön görmek zor olmayacaktır. 
Son dönem böbrek yetmezliği (SDBY) hastalarında
böbrek transplantasyonu ideal tedavidir. Fakat her has-
taya bunu yapmak mümkün değildir. Ülkemizde SDBY
nedeni ile tedavi gören hastalara bakıldığında %84 ka-
darının  hemodiyaliz  ile,  %9  kadarının  peritoneal  di-
yalizle  tedavi  olduğunu  ve  %12  kadarına  da  transp-
lantasyon yapılmış olduğunu görmekteyiz. 
Hemodiyaliz, dünyada ve ülkemizde böbrek transp-
lantasyonu  uygulanamayan  hastalarda  en  çok  tercih
edilen renal replasman tedavisi metodudur. Yeterli he-
modiyaliz tedavisi için fonksiyonel bir damar yoluna
ihtiyaç  vardır.  Hemodiyaliz  amaçlı  damar  girişimleri
başlıca üç tanedir: Arteriovenöz (AV) fistüller, AV gre-
ler  ve  santral  venöz  kateterler.  Damar  yolu  hastanın
yaşam yoludur. AV fistüller düşük komplikasyon oran-
ları ve uzun süre açık kalmaları nedeni ile tercih edi-
lirler. En az tercih edilen metod ise santral venöz kate-
terlerdir.  Bunlarda  hem  ölüm  oranları  hem  de
komplikasyon  oranları  çok  yüksektir. AV  greler  ise
AV fistüllerin yapılamadığı durumlarda tercih edilmesi
gereken metoddur. AV grelerde  santral venöz kate-
terlere  göre  komplikasyon  görülme  sıklığı  çok  daha
az, fakat fistüllere göre daha yüksektir. 
AV  fistül  doğası  itibariyle  aslında  zararlı  bir  giri-
şimdir. Örneğin travmatik AV fistülleri  kapatarak te-
davi  etmeye  çalışıyoruz,  buna  karşın  kronik  böbrek
yetmezliği hastalarında AV fistülleri kendimiz oluştu-
ruyoruz.  Bir AV fistülün olgunlaşması için hem arterde
hem de vende dilatasyon gelişmesi şarttır, böylece ba-
şarılı bir hemodiyaliz ve uzun dönem açık kalacak bir
erişim yolu sağlanmış olur.Ancak oluşturulan AV fistül
• Ülkemizde kronik böbrek hastalığı sıklığı %%15.7’dir.
• Hemodiyaliz için oluşturulan AV fistüllerin 1/3’ünde komplikasyon gelişir. Bu komplikasyonlar tromboz stenoz
anevrizma gelişimi, infeksiyon, nöropati, iskemi, kanama, venöz hipertansiyon ve konjestif kalp yetmezliği olarak
sayılabilir.