Davlatiy moliya

Bu yerda:
𝑺
𝒂𝒌
- sof aylanma kapital; 
𝑨𝑨
– aylanma aktivlar; 
𝑸𝑷
– qisqa muddatli passivlar (kelgusi davr daromadlaridan tashqari). 
Sof aylanma kapitalni boshqarishning natijaliligini sof aylanma kapitalning 
aylanish koeffitsienti yordamida quyidagicha aniqlanadi: 
𝑲
𝒂
=
𝑻
𝒔
𝑺
𝒂𝒌
Bu yerda:
𝑲
𝒂
- sof aylanma kapitalning aylanish koeffitsienti; 
𝑻
𝒔
- realizatsiyadan olingan sof tushum; 
𝑺
𝒂𝒌
- sof aylanma kapitalning o’rtacha qiymati. 
Aylanma mablag’larni boshqarishda ularni likvidlik darajasi bo’yicha
strukturizatsiya qilish muhim ahamiyatga ega. Bu maqsadlar uchun likvidlikning 
quyidagi ikki ko’rsatkichidan foydalaniladi: 

joriy likvidlik koeffitsienti; 

absolyut likvidlik koeffitsienti. 
Joriy likvidlik koeffitsienti ma’lum bir sana uchun aniqlanib, uning 
aniqlanish tartibi quyidagicha: 
𝑲
𝒋𝒍
=
𝑨
𝒂
𝑸𝑷
≥ 𝟐
Bu yerda:
𝑲
𝒋𝒍
- joriy likvidlik koeffitsienti; 
𝑨
𝒂
- aylanma aktivlar (balansning 2-bo’limi); 

---

446 
𝑸𝑷
- qisqa muddatli passivlar (kelgusi davr daromadlarisiz). 
Joriy likvidlik koeffitsientining darajasi ikkidan kichik bo’lmasligi lozim. 
Shunday bo’lishiga qaramasdan, g’arb iqtisodiyotida uning darajasiga birdan 
kichik bo’lmagan hollargacha yo’l qo’yiladi. 
Absolyut likvidlik koeffitsienti eng likvidli aktiv-larning (pullar va qisqa 
muddatli moliyaviy qo’yilmalar) qisqa muddatli majburiyatlarga nisbati orqali 
aniqlanadi va uni formula orqali quyidagicha ifodalash mumkin: 
𝑲
𝒂𝒍
=
𝑷𝑴 + 𝑸𝑴𝑴𝑸
𝑸𝑴𝑴
≥ 𝟎, 𝟐
Bu yerda:
𝑲
𝒂𝒍
 
- mutloq (absolyut) likvidlik koeffitsienti; 
𝑷𝑴
– pul mablag’lari; 
𝑸𝑴𝑴𝑸
- qisqa muddatli moliyaviy qo’yilmalar; 
𝑸𝑴𝑴
- qisqa muddatli majburiyatlar (kelgusi davr daromadlarisiz). 
Bu koeffitsientning istaluvchi darajasi 

0,2 dan iborat bo’lib, biroq 
amaliyotda bu narsa o’z faoliyatining turli davrlarida XYSning moliyaviy 
siyosati va ishining samaradorligiga bog’liqdir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida aylanma kapitaldan foydalanishning 
samaradorligi juda ko’p omillarga bog’liq. U, eng avvalo, to’lov intizomining 
ahvoli, aylanma mablag’larning turli funktsional elementlariga joylashtirilgan 
investitsiyalarning hajmi bilan belgilanadi. Shuningdek, ishlab chiqarish sohasida 
aylanma kapitaldan samarali foydalanishga ishlab chiqarishning chiqitsiz yuqori 
texno-logiyalarga asoslanganligi, materiallar qiymatining pasayishi, ishlab 
chiqarish va muomala xarajatlarini minimallashtirish, ishlab chiqarish zaxiralari 
va ularning harakatini oqilona tashkil qilish hamda natijali boshqaruv ta’sir 
etadi. 
Muomala sohasida bunday omillar qatoriga mol etkazib beruvchilar va 
iste’molchilar bilan ishlarni yaxshilash, xo’jalik aloqalarining samarali 
usullaridan foydalanish, zamonaviy marketingni amalga oshirish, tayyor 
mahsulot zaxiralarini kamaytirish va uning realizatsiya qilinishini tezlashtirish 
kabilar kiradi. To’lov qobiliyatini mustahkamlash va mablag’larning 
aylanuvchanligini tezlashtirish maqsadida debitorlik qarzlari va pul oqimlarini 
boshqarishni yaxshilash ham bu o’rinda alohida ahamiyat kasb etadi.