Davlatning pul-kredit siyosati, uning dastaklari va amalga oshirish vositalari

1-rasm. Markaziy banki oshqaruv tarkibi
5
. 
Sh. Shodmonovning «Iqtisodiyot nazariyasi» darsligida bo’lsa, markaziy bank va 
uning funksiyalari haqida quyidagicha yozilgan: 
Davlat banki mamlakat pul-kredit tizimini markazlashgan tartibda boshqaradi va 
davlatning yagona kredit siyosatini amalga oshiradi. 
Davlat banki Markaziy bank hisoblanadi. Buning mazmuni shundan iboratki, 
birinchidan, koʻpchilik mamlakatlarda davlat banki yagona markaziy bankdan 
iborat bo'lib, u o’tkazadigan siyosat tartiblari davlat organlari tomonidan 
oʻrnatiladi. Ikkinchidan, Markaziy bank tijorat yuqori banklari va jamg’arma 
muassasalaridan mablag’larni qabul qilib, ularga kredit beradi. Xususan, shu 
sababga ko’ra markaziy bank «banklar banki» deyiladi. Uchinchidan, Markaziy 
bank faqat foyda olishga intilib faoliyat ko’rsatmaydi, davlatning butun 
iqtisodiyot holatini yaxshilash siyosatini amalga oshiradi va ijtimoiy siyosatini 
amalga oshirishga ko’maklashadi. Markaziy bank quyidagi vazifalarni bajaradi:
1) boshqa bank muassasalarining majburiy zaxiralarini saqlaydi. Bu zaxiralar pul 
taklifini boshqarish uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega boʻladi. Markaziy bank 
mamlakatning rasmiy oltin-valyuta zaxiralarini saqlash vazifasini ham bajaradi;
2) cheklamni qayd (inkassatsiya) qilish mexanizmini ta’minlaydi va banklararo 
hisob-kitoblarni amalga oshiradi, ularga kreditlar beradi; 
3) davlatning monetar siyosatini amalga oshiradi;
4) barcha banklar faoliyatini uyg'unlashtiradi va ular ustidan nazoratni amalga 
oshiradi; 
5) xalqaro valyuta bozorlarida milliy valyutalarni ayirboshlaydi; 
6) pul taklifi ustidan nazorat qilish mas’uliyatini oladi, milliy valyutani 
muomalaga chiqaradi. Iqtisodiyotning ehtiyojlariga mos ravishda pul 
muomalasini tartibga soladi. 
Monetar siyosatning asosiy maqsadi inflyatsiyani past darajada ushlab turish va 
so’mning barqaror ayirboshlash kursini ta’minlashdan iborat. Mazkur vazifalar 
5
Bank ishi: Darslik / Sh. Z. Abdullayeva; O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta‘lim vazirligi. 
– T.: «Iqtisod-Moliya», 2017. 

---

8 
makroiqtisodiy 
barqarorlikni 
mustahkamlash 
va 
iqtisodiy 
o’sishni 
rag’batlantirishga 
yo’naltirilgan 
umumiqtisodiy 
siyosat 
bilan 
uzviy 
bog’langandir. 
O’zbekiston Markaziy banki o’zining asosiy vazifalarini bajarish bilan bir 
qatorda, bank xizmatlarini erkinlashtirishga qaratilgan siyosatni ham olib boradi. 
Bank tomonidan pul-kredit siyosatining vositalari sifatida ochiq qimmatli 
qog’ozlar operatsiyasi, ichki valyuta bozoridagi operatsiyalar, qayta 
moliyalashtirish stavkasi va tijorat banklariga majburiy zaxira talablari vositalari 
ham ishga solinadi
6
.