Delphi tilida

Mantiqiy loyihalash 
MB yaratishning eng zaruriy va mas’uliyatli bosqichlaridan 
biri — bu mantiqiy loyihalashtirishdir. Uning asosiy masalasi tanlangan 

232 

MBBT uchun moljallangan holda MB mantiqiy sxemasini ishlab
chiqishdan iborat. Mantiqiy loyihalashtirish bosqichi konseptual 
loyihalashtirishdan farqli ravishda, u kompyuteming dasturiyvositasini
toliq hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Ish mazmuni bo‘yicha 
mantiqiy loyihalashtirish axborot tizimini va uni tashkil etuvchi 
qismlami real MBBTiga mos shaklda modellashtirishdan iborat. 
Mantiqiy loyihalashtirish jarayoni quyidagi b i bosqichlardan iborat: 
1.Aniq bir MBBTni tanlash. 
2.Konseptual sxemani mantiqiy sxemaga o‘tkazish. 
3.Zarur kalitlami tanlash. 
4.So‘rov tilini tavsiflash. 
Aniq bir MBBTni tanlash protsedurasini batafsil qaraymiz. MB 
loyihasini amalga oshirish uchun MBBTni tanlash juda katta 
mas’uliyat talab qiladi. Bu bir tomondan MBBTlarning juda ko‘pligi 
bo‘lsa. ikkinchi tomondan ko‘p sonli xarakteristikalar bo‘yicha 
MBBTnibaholash va ulaming orasidan aynan shundaytizimni tanlash 
kerakki, u foydalanuvchi va ishlab chiqaruvchilar talablarini to‘liq 
qanoatlantirishi mumkin bo‘lsin. Chunki MBda axborotdan 
foydalanishva ishlov berish samaradorligi MBBTning qanchalik to‘g‘ri 
tanlashga bogliq bo‘ladi. 
MBBTni tanlashning asosiy me’yorlaridan birl—bu ma’lumot-larni 
ishlatadigan ichki modelining konseptual sxemasini tavsiflash uchun 
qanchalik samarador ekanligini baholashdan iborat. Shaxsiy 
kompyuterlaruchun moljallangan MBBTlaming ko‘pchiligi. odatda, 
ma’lumotlarning relatsion yoki tarmoq modeliga tayangan holda 
ishlaydi. Zamonaviy MBBTlarning juda katta qismi relatsion model 
asosida yaratilgan. Agar relatsion tizim tanlangan bo‘lsa. u holda 
MBning konseptual sxemasini relatsionga akslantirish (o‘tkazish) 
oldinda turibdi. 
Ishning mazmuni bo‘yicha ma’lumotning tanlangan modeli 
(relatsion, tarmoqva iyerarxik) ma’lumotlar tizilmasini tavsiflashuchun 
vositaberadi. Protseduralar MBBT yadrosiga kiradigan ma’lumotlami 
tavsiflash tilida bajariladi. 
MBBTning ikkinchi tarkibiy qismi ma’lumotlami manipulat-siya 
qilish tilidan iborat. Undan MBni turli tadbiqlar uchun ishla-tishda 
foydalaniladi. Ko‘p hollarda ma’lumotlami manipulatsiya qilish tili 
(MMT) dasturlashtirish tiliga o‘rnatilgan (kiritilgan) boladi. MMT 
turli imkoniyatlarga ega bolishi mumkin: quyi pog‘onadagi til va
yuqori pog‘onadagi til. Odatda quyi pog‘onadagi til protsedurali, 
yuqori pog‘onadagisi esa deklarativ til boladi. Protsedurali tillardan 

233 

foydalanish ma’lum tayyorgarlikni talab qiladi, deklarativ til bo‘lsa 
ko‘proq professional bolmagan foydalanuvchilar uchun yaroqli. 
Shuning uchun ma’lum MMTga ega MBBTni tanlash maxsus 
tayyorgarl igi bo‘1magan foydalanuvchiuchunjudamuhimdir. Bundan 
tashqari, MBBTga servis dasturlar va amaliy masalalami yechish uchun 
vositalar kiradi.