İslahatlara qədərki torpaq hüququnun əsas prinsipi torpaqdan istifadənin pulsuz olması prinsipi idi. Bu
zaman qeyd etmək lazımdır ki, vergilərin hesablanması meyarı kimi şəxsi yardımçı təsərrüfatların vergisini
tənzimləyən 50-ci illərin qanunvericiliyi torpaq sahələrinin ölçülərini və keyfiyyətini nəzərdə tuturdu, bununla
blə vergitutmanın obyekti torpaq sahələri yox, şəxsi yardımçı təsərrüfatın aparılması ilə əlaqədar olan fəaliyyət
idi. Odur ki, torpaqdan istifadənin pulsuzluğu prinsipi universal əhəmiyyətə malik idi. 70-ci illərdə mətbuat
səhifələrində təbiətdən istifadənin ödənişli olması haqqında, o cümlədən torpaqdan istifadənin ödənişli olması
ilə əlaqədar iqtisadçıların müzakirələri açılmağa başladı. Ödənişli istifadənin xeyrinə olan əsas arqumentlər
ondan ibarət idi ki, pulsuz istifadə torpağın qeyri-səmərəli istifadəsinə, təsərrüfat subyektlərinin tabeliyində, çox
vaxt istifadəsiz qalan, böyük miqdarda, heç nə ilə əsaslandırılmamış torpaq sahələri toplanmasına səbəb olurdu.
Torpağa görə ödəmələrin qüvvəyə minməsinin məqsədi torpaqların səmərəli istifadəsi, mühafizəsi və
mənimsənilməsinin stimullaşdırılması, onun münbitliyinin artırılması, müxtəlif keyfiyyətli torpaqlarda
təsərrüfatçılığın sosial-iqtisadi şəraitinin bərabərləşdirilməsi, yaşayış məntəqələrində infrastrukturun inkişafının
təmin olunması və həmin tədbirlər üçün xüsusi fondların formalaşdırılmasından ibarətdir.
Torpağa görə ödəmələrin aşağıdakı formaları var:
