Dərs vəsaiti Bakı 2023
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Düzəltmə. Uzunluğu diametrinə nisbətən bir neçə dəfə böyük olan valları, vintləri və onların pəstahlarını çox zaman düzəltmək lazım gəlir, çünki bunları oxu əyri halda hazırladıqda emal payı çox vermək tələb olunur, işin dəqiqliyi azalır, dəzgah çox yeyilir və kəsici alət tez-tez qırılır. Böyük valları (diametri 150 mm-ə qədər olanları) ancaq qızdırılmış halda düzəldirlər, orta və kiçik diametrli valları isə həm qızdırılmış, həm də soyuq halda düzəltmək olar. Qızdırılmış halda düzəltdikdə val plastik deformasiya olunur. Ona görə də materialda heç bir daxili gərginlik əmələ gəlmir. Soyuq düzəltmə nəticəsində materialda daxili gərginlik əmələ gələ bilər. Uzunluğu diametrinə nisbətən böyük olan vallar mexaniki e’mal prosesində bir neçə dəfə düzəldilir, məsələn elektrik qazıma maşının valı hazırlanma prosesində mərkəzləmədən, kobud və təmiz yonmadan sonra (azı 3 dəfə) düzəldilir. Soyuq halda düzəltməni xüsusi bənd və əl presi vasitəsi ilə, elektrik mühərriki ilə işləyən pres üzərində və xüsusi düzəltmə dəzgahlarında yerinə yetirmək olur. Bənd ilə düzəltmə torna dəzgahı üzərində aparılır. Bu üsul ilə düzəldərkən valı gözəyarı və indikator vasitəsi ilə yoxlayırlar. Belə düzəltmənin dəqiqliyi 2 m uzunluğunda val üçün orta hesabla 0,1-0,3 mm olur. Bənd ilə düzəltdikdə dəzgah yeyilir və dəqiqliyini tez itirir. Ona görə də torna dəzgahında düzəltmək üçün ən çox əl presindən istifadə edilir (şəkil 4.2.b).??? Əl presi ilə düzəldərək, məmulu əyilmiş hissəsinin qabarıq yeri yuxarı olmaqla a-a dayaqlarının üzərində yerləşdirir və vint vasitəsi ilə basaraq düzəldirlər. Sonra məmul v-v mərkəzləri arasında yerləşdirərək əyriliyini yoxlayırlar. Torna dəzgahlarında bənd və ya əl presi ilə düzəltmə üsullarından fərdi, xırda və dəstə istehsalında istifadə olunur. İri dəstə istehsalında və külli istehsalda valları, vintləri və onların pəstahlarını müxtəlif preslər üzərində düzəldirlər. İri dəstə istehsalında və külli istehsalda çubuq materialları və çubuq materialdan doğranmış pəstahları düzəltmək üçün düzəltmə-kalibrləmə dəzgahından istifadə edilir. Şəkil 4.2.a-da düzəltmə karetkasının sxemi verilmişdir. Bu dəzgahda düzəltmə hiperboloid profilli üç cüt diyircək vasitəsi ilə əmələ gətirilir. Diyircəkiərin köməyi ilə ox boyu hərəkət edir, həm də karetka ilə birlikdə fırlanır. Bu üsul ilə düzəltdikdə dəqiqlik, yonulmamış çubuq materialın 1 m uzunluğu üçün 0,25-0,5 mm, yonulmuş materialın 1 m uzunluğu üçün isə 0,1-0,2 mm olur. Xüsusi düzəltmə dəzgahı olmayan halda, diametri 10 mm-ə qədər olan çubuqları, 4.2 v şəklində göstərilən tərtibatın vasitəsi ilə torna dəzgahında düzəltmək olur. Düzəltmə prosesində suport çubuğu dartır, tərtibat isə patron ilə birlikdə fırlanaraq onu düzəldir. Başüzyonma. Çubuq materialdan doğranmış pəstahların baş üzü müstəvi və oxuna perpendikulyar alınır. Ona görə də çubuq materialdan olan pəstahları doğradıqdan sonra onların baş üzlərini kobud yonmaq lazım gəlmir. Döyülmüş (bəzən val şəklində tökülmüş) pəstahların baş üzləri hamar olmadığından, onların başlarını mərkəzləməmişdən qabaq yonmaq lazımdır. Pəstahın baş üzünü yonmaq üçün torna, revolver, üfüqi içyonuş və nağaralı frez dəzgahlarından istifadə etmək olar. Pəstahın diametri dəzgahın şpindelinin deşiyindən kiçik olarsa, onun şpindelin içində yerləşdirərək, boynunu patron ilə tutduqdan sonra, baş üzünü yonurlar. Bu üsul ilə pəstahların baş üzlərini revolver və torna dəzgahlarında yonmaq olur. Pəstah şpindelin içinə yerləşmirsə, baş üzünü yonmaq üçün onun bir başını patronda tutaraq, o biri başını tuşluğa dayamaq lazımdır. Pəstahı tuşluğa dayamaq üçün oymaq taxmaq və ya qabaqcadan üstündə (bir və ya iki) kəmər yonmaq lazımdır. Kəmərləri yonmaq üçün pəstahın bir başında drel vasitəsi ilə və ya burğu dəzgahında müvəqqəti mərkəz deşiyi açılmalıdır. Bundan sonra pəstahın bir başını patronda tutaraq və o biri başını dal mərkəzə dayayaraq üstündə tuşluq üçün kəmər açmalı, pəstahın kəmərini tuşluğa dayamalı və sonra da mərkəzi geri çəkərək baş üzünü yonulmalıdır. Böyük valların baş üzlərini üfqi burğu (və ya içyonan) dəzgahında frezləmək olur. Torna, revolver və üfqi burğu dəzgahlarında pəstahın baş üzlərini emal etməyin əsas nöqsanı ondan ibarətdir ki, məmulu dəzgahda yerləşdirməyə çox vaxt sərf edilir və nəticədə prosesin məhsuldarlığı az olur. Ona görə də iri dəstə istehsalında və külli istehsalda, pəstahların baş üzlərini nağaralı frez dəzgahında və ya dördşpindelli xüsusi frezləmə və mərkəzləmə dəzgahında frezləyirlər. Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|