Dərs vəsaiti GƏNCƏ 2019 elmi redaktoru

Cədvəl 2.7

İlkin verilən göstəricilər

Variant	Çirkab suyun sərfiyyatı, Q, m^3/saat	Hissəcik materialının sıxlığı, ρh, kq/m^3	Hissəciyin diametri,d, mkm
1	100	2200	15
2	110	2200	20
3	120	2200	25
4	130	2200	30
5	140	2200	35
6	150	2300	15
7	160	2300	20
8	170	2300	25
9	180	2300	30
10	190	2300	35
11	200	2400	15
12	210	2400	20
13	220	2400	25
14	230	2400	30
15	240	2400	35
Bütün variantlar üçün: 1) mayenin sıxlığı ρm = 1066 кг/м^3; 2) mayenin dinamiki özlülüyü μm = 1,14 ×10^-3 Pa×san.

Cədvəl 2.8

İlkin verilənlər

Variant	Kondensatın sərfiyyatı, Q, m^3/saat	Benzin hissəciklərinin ölçüsü, d, mkm
1	0,10	8
2	0,12	8
3	0,14	8
4	0,16	8
5	0,18	8
6	0,20	9
7	0,22	9
8	0,24	9
9	0,26	9
10	0,28	9
11	0,30	10
12	0,32	10
13	0,34	10
14	0,36	10
15	0,38	10
Bütün variantlar üçün: 1)su və benzin qarışığının sıxlığı, ρ = 840 kq/m^3; 2) benzinin sıxlığı,, ρч = 760 kq/m^3; 3) suyun sıxlığı,, ρ = 998 kq/m^3; 4)mühitin dinamiki ğözlülük əmsalı, μ = 1,005 ∙ 10^-3 Pa∙san.

Cədvəl 2.9

Texniki göstəricilər	Əsas qovşaq və hissələrin ölçüləri
	Hidrosiklonun tipi
	ГН-25	ГН-40	ГН-60	ГН-80	ГН-100
Slindrik hissənin diametri,Ds, mm	25	40	60	80	100
Giriş boğazlığın diametr,dç.su,mm	4,6,8	6,8,12	8,12, 16	10,12,16,20	12,16, 20,25
Təmiz su çıxışının diametri, dt.su, mm	5,8,12	8,12,16	12,16,20	16,20,32	20,32, 40
Çamur çıxışının diametric, dç.am,mm	3,4,5	4,5,6	5,6,8	6,8,10,12	8,10, 12,16
Konusluq bucağı,dərəcə	5, 10, 15	5, 10, 15	5, 10, 15, 20	5, 10, 15, 20	10, 15, 20
Slindrik hissənin hündürlüyü,Hs,mm	25,50 75,100	40, 60, 80, 120, 160	60, 120, 180, 240	80, 160, 240, 320	100, 200, 300, 400
P=0,1MPa olduqda məhsuldarlıq,Q, m^3/saat	0,3-1,1	0,6-2,2	1.1-3,7	1,8-6,4	2,7-10,1
Ayrılmanın sərhəd iriliyi, δsh, mkm	2,3-64	2,3-84,9	3,4-92,9	4,3-103,0	6,1-150

Cədvəl 2.10

Hidrosiklonun diametri D, mm	25	40	60	80	100	125
Hissəciyin ölçüsü δ, mkm(cədv.2. 11)	8 - 25	10 - 30	15 - 35	18 - 40	20 - 50	25 - 60

Cədvəl 2.11

İlkin verilənlər

Variant	Çirkab suyunun sərfiyyatı, Q, m^3/saat	Hidrosiklonun girişində təzyiq, Рпит, Mpa	Hissəciklərin ölçüsü, δ, mkm
1	2,0	0,15	8 - 25
2	2,2	0,15	8 - 25
3	2,4	0,15	8 - 25
4	2,6	0,15	8 - 25
5	2,8	0,15	8 - 25
6	3,0	0,20	10 - 30
7	3,2	0,20	10 - 30
8	3,4	0,20	10 - 30
9	3,6	0,20	10 - 30
10	3,8	0,20	10 - 30
11	4,0	0,25	15 - 35
12	4,2	0,25	15 - 35
13	4,4	0,25	15 - 35
14	4,6	0,25	15 - 35
15	4,8	0,25	15 - 35
Bütün variantlar üçün: 1) hissəciyin sıxlığı ρh = 2650 kq/m^3; 2)mayenin (suyun) sıxlığı ρ = 998 kq/m^3; 3) mayenin(suyun) dinamiki özlülüyü, μm = 1,005×10^-3 Pa×san.

Cədvəl 2.12

İlkin verilənlər

Variant	Çirkab suyunun sərfiyyati, Q, m^3/saat	Flotasiya müddəti, tf, dəq.	Flatatorun işçi dərinliyi, Hf, m.
1	300	15	3
2	400	15	4
3	450	15	3
4	500	15	4
5	600	15	3
6	400	25	4
7	500	25	5
8	600	25	4
9	700	25	4
10	200	15	3
11	250	15	3
12	300	20	3
13	350	20	3
14	400	20	3
15	450	30	4
Bütün variantlar üçün: 1. aerasiya əmsalı Kaer =0,25 2. aerasiyanın intensivliyi İ=20m^3/(m^2∙saat)

Cədvəl 2.13

Çirkab sular üçün lil indeksi

Çirkab suyu	Lilə qi (mqOBTtam/q∙sutka)yüklənməsi zamanı lil indeksi, Ji,sm^3/q
	100	200	300	400	500	600
Neft emalı zavodu	-	120	70	80	120	160
Sintetik kauçuk zavodu	-	100	40	70	100	130
Süni liflər istehsalı	-	300	200	250	280	400
Sellüloz-kağız kombinatı	-	220	150	170	200	220
Azot sənayesi kombinatı	-	90	60	75	90	120
Şəhər çirkab suyu	130	100	70	80	95	130

Cədvəl 2.14

İlkin verilənlər

Variant	Çirkab suyunun sərfiyyatı, Qs, ^3/saat	Çirkləndiri-cilərin qatılığı, Lg, mq/l	Asılı hissəcik-lərin qatılığı, Cç.s, mq/l	Çıxışda çirkləndi-ricilərin qatılığı Lç, mq/l,
1	35	180	135	45
2	40	190	140	47
3	45	200	145	49
4	50	210	150	51
5	55	220	155	54
6	60	230	160	48
7	65	240	165	50
8	70	250	170	52
9	75	260	175	49
10	80	270	180	54
11	50	280	185	56
12	60	290	190	66
13	70	300	195	68
14	85	310	200	70
15	95	320	205	63

Cədvəl 2.15

İlkin verilənlər

Variant	İzafi aktiv lilin həcmi Q1, m^3	Fuqatın tərkibində quru maddənin miqdarı, P2, t/sut.	İzafi aktiv lildə quru maddənin miqdarı, P1, t/sut.	Fuqa-tın həcm, Q2,m^3	Külsüz maddə-nin parça-lanması, R,%
1	800	3,0	6,9	55	22
2	850	2,96	7,2	60	23
3	900	2,83	7,8	63	24
4	950	2,76	8,1	69	25
5	1000	2,2	8,5	73	26
6	1050	2,5	9,12	57	27
7	1100	3,1	9,27	61	28
8	1200	3,3	9,38	77	29
9	1150	2,59	9,5	81	30
10	1250	2,72	8,87	74	31
11	1300	3,5	8,38	68	30.5
12	1340	3,4	7,77	59	29.5
13	1080	3,2	9,2	51	26,7
14	1230	2,1	9,27	50	23,9
15	1120	2.3	9,3	79	30.2
Bütün variantlarda: 1.Daxil olan qarışığın orta küllülüyü Z=27%; 2.Aerasiya zonasında qarışığın quru maddəsinin qatılığı C4=20q/l; 3.Kipləşdirilmiş qarışığın qatılığı C5=30q/l;4.Aerasiya müddətiτ1=10sutka; 5.Çökmə zonasında lil suyunun durulaşma müddətiτ2=2saat; 6.Qarışığın kipləşdiricidə qalma müddətiτ3=6saat; 7.Qarışığın başlanğıc nəmliyiwb =99,8%; 8.Kipləşdirilmiş qarışığın nəmliyiwk =97% 9.1m^3 həcmə xüsusi hava sərfiyyatıq=1,5m^3/(m^3∙saat)

Cədvəl 3.1

İlkin verilənlər

Variant	Səs təzyiqi, P, Pa.	Səs mənbəyin-dən məsafə, , m.	Səsin intensivliyi, İ , Vt/m^2
1	20	100	1∙10^-4
2	25	80	1,1∙10^-4
3	30	60	1,11∙10^-4
4	33	40	1,05∙10^-4
5	29	45	0,99∙10^-4
6	16	50	0,98∙10^-4
7	26	55	0,97∙10^-4
8	21	65	0,95∙10^-4
9	17	70	1.03∙10^-4
10	21	75	1,02∙10^-4
11	27	85	1,05∙10^-4
12	28	90	1,1∙10^-4
13	31	95	0,8∙10^-4
14	22	107	0,85∙10^-4
15	23	117	1∙10^-4
Bütün variantlarda: 1.Orta kvadratik səs təzyiqinin astana qiyməti, P0= 2∙10^-5 Pa; 2. Mühitin sıxlığı =0,98kq/m^3; 3.Səsin mühitdə sürəti a=233 m/san;

Cədvəl 3.2

Səsin havada sönmə əmsalı

Oktava zolaqlarının orta həndəsi tezliyi, Hs	6 3	125	250	500	1000	2000	4000	8000
Δ dB/km	0	0,7	1,5	3	6	12	24	48

Cədvəl 3.3

Səs təzyiqinin buraxıla bilən səviyyəsi

Oktava zolağının orta kvadratik səs tezliyi, Hs	63	125	250	500	1000	2000	4000	8000
Səs təzyiqinin buraxıla bilən səviyyəsi, dB	67	57	49	44	40	37	35	33

Cədvəl 3.4

İlkin verilənlər

Variant	Oktava zolağının orta kvadratik tezliyi, Hs	Mənbənin səs gücü səviyyəsi, Lp, dB	Yaşayış massivinə qədər məsafə,r,m	Səs mənbəyinin istiqamət-lilik amili,F
1	63	108	30	1
2	125	150	35	5
3	250	110	40	6
4	500	100	45	7
5	1000	90	38	1
6	2000	110	33	1
7	4000	115	27	5
8	8000	120	22	5
9	4000	125	29	5
10	2000	118	36	6
11	1000	106	41	6
12	500	102	53	6
13	250	98	57	7
14	125	90	43	7
15	63	101	37	1

Cədvəl 3.5

artımının qiymətləri

İki mənbənin səviyyə fərqi, L1 – L2, dB	0	1	2	3	4	6	8	10	15	20
Böyük səviyyəyə əlavə edilən artım, , dB	3	2,5	2	1,8	1,5	1	0,6	0,4	0,2	0

Cədvəl 3.6

10 - əlavəsinin uyğun qiymətləri

Səs mənbəyinin sayı, n	1	2	3	4	5	6	8	10	20	100
10 , dB-lə	0	3	5	6	7	8	9	10	13	20

Cədvəl 3.7

İlkin verilənlər

Variant	I mənbənin səs-küyün səviyyəsi, L1, dB	II mənbənin səs-küyün səviyyəsi, L2, dB	III mənbənin səs-küyün səviyyəsi, L3, dB	Mənbə-nin sayı, n
1	94	93	92	6
2	96	99	102	7
3	98	92	86	10
4	100	98	96	3
5	110	114	118	4
6	105	100	95	5
7	115	107	99	6
8	120	130	138	8
9	86	101	116	10
10	116	96	81	20
11	150	130	110	100
12	143	158	173	10
13	124	134	142	20
14	107	97	87	8
15	79	71	63	6
Bütün variantlarda: 1.∆Lartımının qiyməti cədvəl 2-dən seçilir% 2.10 - əlavəsinin qiyməti cədvəl 2-dən götürülür.

Cədvəl 3.8

İlkin verilənlər

Variant	Səsin ölçülmüş səviyyəsi, dB-lə	Ekranın hündür-lüyü, H, m	Ekrandan mənbəyə qədər məsafə, X,m	Ekrandan obyektə qədər məsafə, Y,m	Səs-küy mənbə-yinin tezliyi, f,Hs
1	61,4	5	9	19	100
2	59,3	4	8	16	90
3	64,2	3	10	13	80
4	68,6	4	8	15	100
5	70,1	5	12	19	110
6	74,7	6	15	20	120
7	75,0	7	8	21	110
8	73,5	6	9	22	100
9	62,0	5	15	20	90
10	67,7	4	11	18	80
11	70,9	5	14	16	90
12	80,0	6	19	14	100
13	81,3	7	21	15	110
14	60,2	5	17	17	120
15	61,9	4	17	19	100
Bütün variantlar üçün; 1.Səs-küyün buraxıla bilən səviyyəsi – 55dB; 2.Səsin havada yayılma sürəti c= 344m/san.

Əlavə B
Nümunə1.1: Atmosferə ixrac olunan qazların miqdarı 500 mq/san, tüstü borusunun hündürlüyü h=50 m və küləyin sürəti =5 m/san olduqda qazların tələb olunan təmizlənmə dərəcəsini təyin etməli. İxrac olunan qazın atmosfer havasında buraxıla bilən hədd qatılığının BBQ=0,008 mq/m³ olmasını qəbul edirik və tüstünün boru üzərində qalxma hündürlüyünü nəzərə almırıq.
Həlli.

1 .Verilmiş qazın maksimal qatılığı:

Görünür ki, qazların maksimal qatılığı həmin qazın buraxıla bilən hədd qatılığından böyükdür. Yəni:

Q_max > BBHQ.

Deməli, bu qazı atmosferə ixrac etməzdən əvvəl onun təmizlənməsini həyata keçirmək vacibdir. Qazın tələb olunan təmizlənmə dərəcəsi:

Əgər, bu maksimal qatılığa malik qazı, tüstü borusu vasitəsilə səmərəli hündürlüyə ixrac etmək üçün borunun hündürlüyünü hesablasaq:

Borunun hesabat nəticəsində alınmış hündürlüyü (1175 m) çox böyük olduğu üçün, iqtisadi cəhətdən qazı atmosferə ixrac etməzdən qabaq təmizləmək daha əlverişlidir.
Nümunə1.2.1: Müəssisədə istehsalat prosesi nəticəsində yaranmış qaz – hava qarışığı hündürlüyü H = 30 m, çıxış hissəsinin diametri D = 1,1 m olan boru vasitəsilə W₀ = 13 m/san çıxış sürəti ilə atmosferə ixrac olunur. İxrac olunan qaz – hava qarışığının temperaturu T_q = 195⁰S ətraf havanın temperaturu isə T_h=23,4⁰S-dir. Atmosferə ixrac olunan zərərli maddələrin miqdarı (illik yanacaq sərfiyyatına və illik iş saatlarının sayına görə): karbon 2-oksid və bərk hissəciklər (toz) M_t = 13,34 q/san təşkil edir. Bu zaman ayrı – ayrı komponentlərin fon qatılığı C_f : və Bu maddələr üçün ayrı-ayrılıqda buraxıla bilən qatılıq (BBQ) aşağıdakı kimi qəbul olunmuşdur: BBQ_CO = 5 mq/m³; BBQ_NO2 = 0,085 mq/m³; BBQ_SO2 = 0,5 mq/m³; BBQ_toz = 0,5 mq/m³. Əmsallar: A = 160; tozlar üçün F = 3 və qazlar üçün F = 1; = 1 qəbul edirik.
Həlli.

1. əmsalı hesablanır:

Bu zaman f = 1,2 < 100 olduğuna görə hesabatı isti tullantılar üçün verilmiş formulalar üzrə aparmaq lazımdır:

2. İxrac olunan tüstü qazlarının həcmi:

3. Ölçüsüz m əmsalı təyin edilir:

4. V_m parametri hesablanır:

5. n - əmsalı müəyyənləşdirilir:

V_m = 2,69 > 2 olduğu üçün n = 1 qəbul olunur.

6. Əlverişsiz səpələnmə şəraitində atmosferin yerüstü qatında zərərli maddələrin qözlənilən maksimal qatılığı təyin olunur:

mq/m³,




7. Ayrı – ayrılıqda hər bir zərərli maddə üçün fon qatılığı da nəzərə alınmaqla faktiki çirklənmə (C_max + C_f) hesablanaraq buraxıla bilən qatılığın (BBQ) sanitar-gigiyena normativi ilə müqaisə edilir:




Müqayisədən görünür ki, yalnız tozlar atmosfer havasını çirkləndirir, yəni , qazşəkilli maddələr isə (CO, SO _2, NO 2) atmosfer havasını çirkləndirmir. Lakin, fon qatılığı da nəzərə alınmaqla faktiki çirklənmə BBQ-in 5%-dən artıqdır və ayrı-ayrı maddələr üçün aşağıdakı kimidir:




Deməli, hər bir maddə üçün ayrı-ayrılıqda tullantının buraxıla bilən həddinin (TBBH) hesabatı aparılmalıdır.

8. Ayrılıqda hər bir maddə üçün tullantının buraxıla bilən həddi TBBH aşağıdakı kimi hesablanır:

;
;
;
;

9. Hər bir maddə üçün hesabat nəticəsində alınmış göstəricilərlə, zaman vahidi ərzində tüstü borusundan ixrac olunan zərərli maddənin faktiki miqdarı müqaisə edilir:

Aparılmış müqaisə göstərir ki, qazşəkilli maddələrin faktiki miqdarı, hesabat nəticəsində alınmış TBBH-dən kiçik olduğu üçün, faktiki tullantının miqdarı həmin zərərli maddələr üçün TBBH-nin normativi kimi tövsiyyə oluna bilər.

Atmosferə ixrac olunan tozların faktiki miqdarının hesabat normativindən çox olduğu üçün (yəni ) - u ilk mərhələdə müvəqqəti qəbul etmək mümkündür, lakin bu tullantının faktiki miqdarını normaya qədər azaltmaq üçün təcili tədbirlər görmək lazımdır. İxrac olunan tozların miqdarını normativə qədər azaltmaq üçün məhsuldarlığı V₁ = 12,35 m³/san = 44460 m³/saat olan siklon quraşdırmaq vacibdir. Bu zaman təmizlənmə dərəcəsi = (13,34 – 8,21)/13,34 = 0,384, və ya 38,4% - dən az olmamalıdır. Sorğu materiallarından 60 – 90% təmizlənməni təmin edən və məhsuldarlığı 50000 m³/saat olan ЦН tipli siklonu seçmək olar.

Nümunə1.2.2: Müəssisədə istehsal prosesi zamanı ayrılan sümük tozu məhsuldarlığı 23150 m³/saat olan sorucu ventilyasiya sistemi vasitəsilə hündürlüyü 18 m, diametri 1 m olan boru ilə atmosferə ixrac olunur. Sorucu ventilyasiya sistemində toztəmizləyici aparatın quraşdırılmasına ehtiyac olub-olmamasını müəyyənləşdirməli.

Başlanğıc göstəricilər:

• 
  tüstü borusunun hündürlüyü H = 18 m;
  
• 
  tüstü borusunun çıxış hissəsinin diametri D = 1 m;
  
• 
  sümük tozunun borudan çıxış sürəti W₀ = 8,2 m/san;
  
• 
  tullantının temperaturu T_t = 27⁰S;
  
• 
  ətraf havanın temperaturu T_h = 25⁰S;
  
• 
  əmsallar A = 160; F = 3; = 1;
  
• 
  sümük tozu üçün BBQ = 1 mq/m³;
  
• 
  fon qatılığı C_f = 0;
  
• 
  ayrılan tozun faktiki miqdarı M = 4 q/san;
  
• 
  z – hava qarışığının həcmi V₁ = 6,43 m³/san.
  
• 
  
  

Həlli

1. əmsalı təyin edilir:

= 103,76 > 100 olduğu üçün tullantı soyuq hesab edilir.

2. V_m – parametri təyin edilir:

V_m = 1,3
3. Əmsal n aşağıdakı kimi hesablanır:
m = 3 -
4. Əlverişsiz meteoroloji şəraitdə atmosferin yerüstü qatında zərərli maddələrin yarana biləcək maksimal qatılığı:

C_max = 1,54 > BBQ = 1 mq/m³ olduğu üçün, ixrac olunan sümük tozu atmosferi çirkləndirir.

5. Tullantının buraxıla bilən həddi aşağıdakı kimi hesablanır:

M = 4 q/san > TBBH = 2,59 q/san olduğu üçün. Sümük tozunu atmosferə ixrac edən sorucu ventilyasiya sistemində toztutucu aparat quraşdırılmalıdır.

Nümunə1.3: Qəza nəticəsində həcmi V = 20 m³ və ZİA-nın başlanğıc qatılığı C₀ = 400 mq/m³ olan otağa bir saat ərzində M_za = 6000 mq/saat miqdarında zərərli maddə ixrac olunur. Havada karbon 2-oksidin qatılığı C_n = 0,5 mq/m³ – dur və həcm üzrə orta qatılıq = 20 mq/m³ karbon 2-oksid üçün sanitar normaya uyğundur. ZİA-nın otağa daxil olma müddəti = 20 dəq (0,33 saat) olduqda sorucu ventilyasiya sisteminin məhsuldarlığını təyin etməli.

Həlli

1. Həcm üzrə orta qatılıq:

2. ZİA-nın otağa daxil olduğu müddət:

3. =0,05 və =0,25 olduqda nomoqrammadan [ 2 ] =0,06 olduğu təyin edilir.

4. Sorucu ventilyasiyanın məhsuldarlığı:

m³/saat.

5. Hava mübadiləsinin normativ dəfəliliyi:

saat^-1.
Nümunə1.9.: Temperaturu T =120⁰C olan sement tozu ilə çirklənmiş qazı təmizləmək üçün elektrofiltri seçməli.

Verilir: Qaz sərfiyyatı, V=30000 m³/san.

Tutulacaq hissəciklərin ölçüsü 2-40mkm;

Elektrik sahəsinin gərginliyi, E=3∙10⁵ V/m;

Qazın dinamiki özlülüyü, µ= 2,25∙10^-5Pa∙san

Tələb olunan təmizlənmə dərəcəsi ε>97,5%.

Elektroaqreqatın f.i.ə. η=0,9;

Silkələmə mexanizmi və izolyatorların qızdırılmasına tələb olunan güc,ΣN_i=3kVt.

Həlli

1. 
   Minimal və maksimal ölçülü hissəciklərin çökmə (dreyf) sürəti v_d.min və v_d.max təyin edilir:
   

v_d.min=0,059∙10^-10∙E²∙d_τ.min / µ =

= 0,059 ∙ 10^-10 ∙ (3 ∙ 10⁵ )² ∙ 5 ∙ 10^-6 / 2,25∙10^-5 = 0,11 m/san.

v_d.max=0,059∙10^-10∙E²∙d_τ.max / µ =

0,059 ∙ 10^-10 ∙ (3 ∙ 10⁵ )² ∙ 40 ∙ 10^-6 / 2,25∙10^-5 =0,944 m/san.

2. 
   İlkin olaraq УГ tipli elektrofiltr seçilir (Cədvəl 1).
   

Seçilmiş elektrofiltrin taclandırıcı və çökdürücü elektrodları arasındakı məsafə ∆R=130mm, çirklənmiş qazın elektrofiltrdə hərəkət yolunun uzunluğu l=2,58 m-dir.

3. 
   Minimal ölçülü hissəciklərin çökməsi üçün tələb olunan vaxt hesablanır:
   

τ_ç.min = ∆R/v_d.min =0,13 / 0,118 = 1,1san.

4. 
   Elektrofiltrin aktiv en kəsik sahəsi hesablanır:
   

S_hes=1,75[V/(3600∙v_d )] ∆R/l =

=1,75 [30000 / (3600 ∙0,118)] ∙ 0,13/ 2,58 = 6,23 m² .

Hesablanmış aktiv en kəsik sahəsinə görə cədvəl 1-dən ümumi çökmə sahəsi380m² olan ОГП-4-8 markalı elektrofiltr seçildi.

5. 
   Elektrofiltrin cirklənmiş qazı təmizləmə dərəcəsi təyin edilir:
   

= = 0,98

Hesabatdan alınmış təmizləmə dərəcəsinin qiyməti verilmiş təmizləmə dərəcəsindən böyük olarduğu üçün elektrofiltr düzgün seçilmişdir.

6. 
   Elektrofiltrdə hissəciklərin zəruri çökmə şəraiti yoxlanılır. Elektrofiltrdə çirklənmiş qaz axınınnın üfiqi istiqamətdəki sürəti v_q=0,5-1m/san. hüdudunda olur. Zəruri çökmə şəraitini yoxlamaq üçün qaz axınınnın üfiqi istiqamətdəki sürətinin yuxarı həddi (v_q=1m/san.) qəbul edilir. Onda,
   

τ_y = l/v_q =2,58/1=2.58 san.

τ_ç =1,1< τ_y =2,58olduğuna görə elektrofiltr düzgün seçilmişdir.

Elektrofiltrləri quraşdıran zaman onların sayının və elektrik qidalanma mənbəyinin növünün seçilməsi zəruridir.Optimal iş rejimi hər bir elektrik sahəsinin ayrıca elektroaqreqatdan qidalanması zamanı əldə edilir. Deməli,elektroaqreqatın sayı elektrofiltirdəki elektrik sahəsinin sayına bərabər olur.

7. 
   Cərəyanın orta gücü təyin edilir:
   

İ_orta = i/S =0,35∙8=2,8 mA.

8. 
   Elektrofiltrin tələb etdiyi güc aşağıdakı formul ilə təyin edilir:
   

N = Uİ_ortaK_f cosφ/(1,4η ∙ 103) + ΣN_i =

= 25 ∙ 2,8 ∙ 1,4 ∙ 0,85 / (1,4 ∙ 0,9 ∙ 103) + 3 = 3,066kVt.

Nümunə2.3: İstehsal gücü 25 t/növbə olan müəssisədən ixrac olunan çirkab suyu 15 mm/san. sürətlə hərəkət edərək qum-yağtutucuda 10 dəqiqə qalır. Müəssisədə məhsul vahidinin istehsalına 20,2 t su sərf olunur və növbə 8 saat davam edir. Çirkab suyunun hesabat sərfiyyatını və qum-yağtutucunun həndəsi ölçülərini təyin etməli.
Həlli

1. 
   Çirkab suyunun hesabat sərfiyyatı hesablanır:
   

m³/saat.

2. 
   h = B qəbul edərək qum-yağtutucunun həndəsi ölçüləri təyin edilir:
   

B = h = 1,6 m qəbul edilir.

L = t_Ç∙ = 10 ∙ 60 ∙ 0,015 = 9,5 m.

Nümunə2.7: Çirkab suyunun sərfiyyati, Q=400 m³/saat, flotasiya müddəti, t_f=15 dəq., flatatorun işçi dərinliyi H_f = 3m, aerasiya əmsalı K_aer =0,25 və aerasiyanın intensivliyi İ=20m³/(m²∙saat) olduqda flatatorun hesabatın aparmalı.

Hesabatın aparılması

1.Flatatorun həcmi :

V_f = Qt_f / [60 (1 – К_aer)]= 400 ∙ 15 / [60 (1 – 0,25)] = 133,3 м³ .

2.Flatatorun sahəsi F_f :

F_f=V_f /H_f =133,3 / 3 = 44,4 м² .

3.Flotasiya prosesinin aparılması üçün tələb olunan hava sərfiyyatı:

Q_h = İF_f = 20 ∙ 44,4 = 888 m³/saat.

4.Flatatorların sayı n_f :

Flotasiya prosesi üçün flatatorların sayı n_f flatatorun eni B_f =3m və uzunluğuna

l_f = 7,5m görə qəbul edilir.

5.Flatatorda havapaylayıcı boruların sayı n_b:

n_b= l_f / l_b =7,5 / 0,25 = 30.

6.Flatatorda ucluqların ümumi sayı n_u :

n_u = Q_h /(3600f_d v_u )= 888 / (3600 ∙ 0,000000785 ∙ 100) = 3142 .

7.Hər bir havapaylayıcı botuda ucluqların sayı :

=n_u/2n_b = 3142/(2∙30) = 52.

8.Havapaylayıcı boru üzərində ucluqlararsı məsafə:

l_u =B_f / =3 / 52 = 0,058

Nümunə2.8: Çirkab suyunun saatlıq sərfiyyatı Q_s=75m³/saat, aerotenkin girişində oksigenə bioloji təlabat (OBT_tam) üzrə çirkab suyun tərkibində çirkləndiricilərin qatılığı L_g=270 mq/l, oksigenə bioloji təlabatı (OBT_tam) üzrə aerotenkin çıxışında çirkab suyun tərkibində çirkləndiricilərin qatılığı L_ç=54 mq/l, çirkab suyunda asılı hissəciklərin qatılığı C_ç.s=195 mq/l olarsa aerotenkin parametrlərini və hava sərfiyyatını hesablamalı.

Hesabat
1.Tam oksidləşmə üçün minimum vaxt hesablanır:
=18saat.
2.Aerotenkin minimal həcmi:
V_min=t_min∙q_s=18∙75=1350m³

3.Lilin 1q külsüz maddəsinə görə lilə düşən sutkalıq yüklənmə:
=147,6≈150 mqOBT_tam/q∙sutka.
4.Aerotenkdə aktiv lilin resirkulyasiya dərəcəsi:

=0,4

5.Aktiv lilin artımı:

P_i=0,8C_ç.s+K_l.aL_g=0,8∙195+0,3∙270=237 mq/l
6. Hava oksigeninin suda həəlolması:
=12,77 mq/l.
7.Pnevmatik aerasiya zamanı üzvi çirkləndiricilərin oksidləşməsi və təmizlənəcək suyun nitrifikasiyası üçün xüsusi hava sərfiyyatı:
=4,96≈5m³/m³.
8.Aerasiyanın intensivliyi:

=1,8 m³/(m²∙saat).
9.Aerotenkdə saatlıq hava sərfiyyatı:
Q_s.h.s=J_a∙q_x.h.s =2,5∙75=187,5 m³/saat.
Nümunə2.9:

İzafi aktiv lildə quru maddənin miqdarı	P1 =9,12 ton/sutka
Nəm çöküntü sentrifuqadan keçdikdən sonra onun (fuqatın) tərkibində quru maddənin miqdarı	P2 =2,59ton/sutka
İzafi aktiv lilin həcmi	Q1= 1123,4m^3
Fuqatın həcmi	Q2=77,3m^3
Külsüz maddənin parçalanması	R=30%
Daxil olan qarışığın orta küllülüyü	Z=27%
Aerasiya zonasında qarışığın quru maddəsinin qatılığı	C4=20q/l
Kipləşdirilmiş qarışığın qatılığı	C5=30q/l
Aerasiya müddəti	τ1=10sutka
Çökmə zonasında lil suyunun durulaşma müddəti	τ2=2saat
Qarışığın kipləşdiricidə qalma müddəti	τ3=6saat
Qarışığın başlanğıc nəmliyi	wb =99,8%
Kipləşdirilmiş qarışığın nəmliyi	wk =97%
1m^3 həcmə xüsusi hava sərfiyyatı	q=1,5m^3/(m^3∙saat)

1.Sabitləşdiriciyə daxil olan maddənin orta miqdarı:
=9,15 ton/sutka
2.Kipləşdiriciyə daxil olan qarışığın sərfiyyatı:
=457 m³/sutka

3.Susuzlaşdırmaya ötürülən kipləşdirilmiş qarışığın sərfiyyatı:
=305 m³/sutka
4.Kipləşdiriçidən çıxan lil suyunun miqdarı:
Q₅=457-305=152 m³/sutka
5.Kipləşdiriçidən çıxan lil suyunun sərfiyyatı:
Q₆= 1123,4+77,3-152=1084,7 m³/sutka.
6. Aerasiya zonasının həcmi:

=4575 m³.

7. Çökmə zonasının həcmi:

= 100m³.

8.Kipləşdirmə zonasının həcmi:

=114,3 m³.

9.Sabitləşdiricinin ümumi həcmi:
V=4575+100+114,3=4789,3 m³.
10.Minerallaşdırıcının uzunluğu:

=55,43 m.
11. Kipləşdirilmiş qarışığın həcmi:

=27,84 m³.

12.Aerasiyaya hava sərfiyyatı:

Q_h =1,5∙4575=6462,5 m³/saat.

Nümunə: 3.1.Səs təzyiqi P = 20 Pa olduqda səs təzyiqinin orta kvadratik səviyyəsini təyin etməli.

2.Səs mənbəyindən =100 m məsafədəki nöqtədə səsin intensivliyi İ = 10^-4 Vt/m²-dır. Səs mənbəyinin gücünü təyin etməli.

W = İ∙2 = 10^-4∙2∙3,14∙100² = 6,28 Vt.
3.Sıxlığı =0,98 kq/m³ olan mühitdə səs a = 233 m/san sürətlə hərəkət edərək P = 20 Pa izafi təzyiq yaradır. Səsin intensivliyini təyin etməli.


Nümunə 3.2: Oktava zolağının 63 Hs orta kvadratik tezliyində güc transformatoru L_p = 108 dB səs gücü səviyyəsi yaradır. F = 7 və yaşayış massivinə qədər olan məsafə r = 30 m olduqda, yaşayış massivi ərazisinin sərhəddində səs səviyyəsini təyin etməli.

Həlli

63 Hs oktava zolağı üçün hesabat nöqtəsində səs təzyiqinin buraxıla bilən səviyyəsi 67 dB-ə bərabər olduğu üçün, səsin 77 – 67 = 10 dB-ə azaldılması tələb olunur.

Nümunə 3.3.1: Eyni zamanda fəaliyyət göstərən üç texnoloji avadanlıqdan gələn müxtəlif səviyyəli (L₁ = 94 dB, L₂ = 93 dB, L₃ = 92 dB) səs-küylərin cəmlənmiş səviyyəsini təyin etməli.

Həlli

Birinci və ikinci avadanlıqdan gələn səs-küyün səviyyə fərqi:

L₁ – L₂ = 94 – 93 = 1 dB

Olduğu üçün L = 2,5 dB (cədvəl 1-ə əsasən) təşkil edir. Deməli:

L₁₊₂ = 94 + 2,5 = 96,5 dB.

Sonrakı fərq:

L₁₊₂₊₃ = L₁₊₂ – L₃ = 96,5 – 92 = 4,5 dB

olduğuna görə L = 1,1 təşkil edir.

Onda

L_cəm = 96,5 + 1,1 = 97,6 dB

Nümunə 3.3.2: Müəssisədə hər biri L₁ = 90 dB səs səviyyəsinə malik, n = 6 sayda avadanlıq fəaliyyət göstərir. Bu avadanlıqların hamısından eyni məsafədə olan nöqtədə səs-küyün cəmlənmiş səviyyəsini təyin etməli.

Həlli

L = L₁ + 10 = 90 + 8 = 98 dB.

(10 = 8 dB olduğu cədvəl 2-dən məlum oldu).
Nümunə 3.4: Tikinti meydançasına bitişik ərazidə səs-küyün ölçülmüş səviyyəsi 61,4dB və səs-küyün buraxıla bilən hədd səviyyəsi 55dB, ekranın hündürlüyü H=4m, ekrandan səs-küy mənbəyinə qədər olan məsafə X=8m, ekrandan yaşayış zonasına qədər olan məsafə Y=16m, mənbənin tezliyi f=100Hs və səsin hava mühitindəki sürəti c=344m/san. olduqda akustik ekranın səs-küyün tələb olunan səviyyəyə qədər azaldılmasını təmin edib etməməsini təyin etməli.

Həlli

1.Səs dalğasının uzunluğu təyin edilir:

λ = с /f=344/100=3,44 m.

2. Ekranın arxa tərəfində səs kölgəsinin uzunluğu təyin edilir:

=16²/2∙3,44=18,6 m

3.Səs-küyün səviyyəsinin zəifləməsi aşağıdakı kimi hesablanır:

= =17,4 dB.

Hesabat nəticəsində məlum olur ki, akustik ekran səs səviyyəsini tələb olunan qədər zəiflədə bilir (61,4-17.4=44dB ; 44<55dB).

İstifadə olunmuş ədəbiyyat

1. Алексеев Е. В. Гогина, С. Е. Алексеев, Ю. В. Байнова .Очистка сточных вод и обработка осадков. Лабораторный практикум.M. Академия, 2017,-256c.

2. Белов, С.В. Охрана окружающей среды: учеб. для техн. спец. вузов / С. В. Белов, Ф. А. Барбинов, А. Ф. Козьяков [и др.]; под ред. С. В. Белова. – М.: Высш. шк., 1991. – 319 с.

3. Благоразумова А. М. Обработка и обезвоживание осадков. Учебное пособие:— Санкт-Петербург, Лань, 2014 г.- 208 с.

4. Борисов, Г.С. Основные процессы и аппараты химической технологии: пособие по проектированию / Г. С. Борисов [и др.]; под ред. Ю. И. Дытнерского. – М.: Химия, 1991. – 496 с.

5. Будыкина, Т.А. Процессы и аппараты защиты гидросферы: учеб. пособие для студентов учреждений высшего профессионального образования / Т.А. Будыкина, С.Г. Емельянов. – М. : Академия, 2010. – 288 с.

6. Вайсман, Я.И. Физико-химические методы защиты биосферы. Очистка фильтрационных вод полигонов захоронения твердых бытовых отходов : учеб. пособие / Я.И. Вайсман, И.С. Глушанкова, Л.В. Рудакова, Н.Ф. Абрамов. – Пермь : Перм. гос. техн. ун-т, 2005. – 197с.

7. Василенко, Л.В. Методы очистки промышленных сточных вод : учеб. пособие / Л.В. Василенко, А.Ф. Никифоров, Т.В. Лобухина. – Екатеринбург : Изд-во Уральского лесотех. университета, 2009. – 174 с.

8. Ватин Н.И.,.Стрелец К.И. Очистка воздуха при помощи аппаратов типа циклон - Санкт-Петербург,Лань. 2003 г. 65 с.

9. Ветошкин А.Б. Защита окружающей среды от энергетических воздействий. М.: Высш. шк., 2010. 320 с.

10. Ветошкин, А.Г. Процессы инженерной защиты окружающей среды : учеб. пособие / А.Г. Ветошкин – Пенза : Изд-во Пензенского. гос. университета, 2005. – 380 с.

11. Галыгин В.Г. Промышленная экология: учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений. 4-е изд., перераб. М.: Издательский центр «Академия», 2010. 432 с.

12. Касаткин А.Г. Основные процессы и аппараты химической технологии. – М.: Химия, 1971. – 784 с.

13.Ксенофонтов Б.С. Титов К. В. Очистка сточных вод: компьютерные технологии в решении задач флотации. Учебное пособие. Инфра-М,2017.- 256 с.

14. Когановский А.М. Очистка и использование сточных вод в промышленномводоснабжении:— Снакт-Петербург, Лань, 2012 г.- 288 с.

15. Луканин В.Н., Трофименко Ю.В. Промышленно-транспортная экология. М.: Высш. шк. 2001. 273 с.

16. Лурье Ю.Ю. « Аналитическая химия промышленных сточных вод»—Москва,ВШ. 2012 г.- 440 с.

17. Пааль Л.Л. ,Справочник по очистке природных и сточных вод. М. Высшая школа. 1994. 332с.

18.Павлов К.Ф., Романков П.Г., Носков А.А. Примеры и задачи по курсу процессов и аппаратов химической технологии. – Л.: Химия, 1987. – 576 с.

19. ПахненкоЕ.П. Осадки сточных вод и другие нетрадиционные органическиеудобрения. — Санкт-Петербург, Бином. Лаборатория знаний,

2007 г.- 312 с

20. Проектирование сооружений для очистки сточных вод: справочное пособие к СНиП. – М.: Стройиздат, 1990. – 192 с.

21. Родионов, А. И. Оборудование, сооружения, основы проектиро-вания химико-технологических процессов защиты биосферы от промы-шленных выбросов / А. И. Родионов [и др.]. / Учеб. пособие для вузов. – М.: Химия, 1985. – 352 с.

22. Родионов, А. И.Техника защиты окружающей среды: учеб. для вузов / Родионов А. И., Клушин В. Н.,. Торочешников Н. С. – М.:Химия,1989. – 512с.

23.Серпокрылов Н. С. И др.Экология очистки сточных вод физико-химическими методами . — Санкт-Петербург, Издательство Ассоциации , 2009 г.- 264 с.

24. Техника и технология защиты воздушной среды: учеб. пособие для ВУЗов / В.В. Юшин [и д.р.]. M.: Высш. шк., 2005. 321 с.

25. Тимонин А.С. Инженерно-экологический справочник. Калуга: Изд-во Н.Ф. Бочкаревой, 2003. В 3-х т. 2754 с. 3. Ветошкин А.Г. Процессы и аппараты защиты окружающей среды: учеб. пособие для высш. учеб. заведений. М.: Высш. шк., 2008. 639 с.

26.Штокман Е.АОчистка воздуха: Учеб. пособие. - М.: Издательство Ассоциации строительных вузов, 2007. - 312 с.

27. Штокман Е.А., Шилов В.А., Новгородский Е.Е.и др Вентиляция, кондиционирование и очистка воздуха на предприятиях пищевой промышленности», Учебное пособие ,АСВ,М, 2007, 632с.

28. Яковлев С.В., Воронов Ю.В. Водоотведение и очистка сточных вод: учеб. для вузов. М.: АСВ, 2004. 704 с.