Dərs vəsaiti kim I q r if verilm işdir nurlar bak i-2014 e lm I red a k to rla r: akademikVasım

I mərhələnin əlamət və göstəriciləri 
I mərhələnin sonu bir 
sıra əlamətlərlə xarakterizə olunur: a) sizin suallarınızdan sonrakı 
fasilələr qısalır; b) həmsöhbətin məlumatları üstünlük təşkil etməyə 
başlayır, deyilmiş fikir haqqında onun qeyri-iradi mülahizələri və 
əlavələri meydana gəlir; c) bir sözdən ibarət cavabların və suala 
sualla cavab vermələrin sayı azalır.
I mərhələnin nəticələri 
Başlanğıcda münasibətlərdə müşahidə 
olunan gərginlik (başlanğıc vəziyyət) zəifləyir (sakitləşmə). 
Münasibətlərin başlanğıc mərhələsinə xas olan yüksək dərəcədə 
nəzarətlilik (sizin tərəfinizdən ediləcək təsirləri gözləməyin 
nəticəsi olaraq) əvvəlcə münasibətlərin inkişafını müşahidə 
etməklə, sonra isə ünsiyyətə razılıq xətti üzrə qoşulmaqla əvəz 
olunur, həyəcanlılıq və gərginlik azalır.
I I m ərh əl Uyğun gələn m araqların tapılması.
Ünsiyyətin П 
mərhələsində tərəf - müqabillə əlaqənin yaradılmasında başlanğıc 
ünsürü ola biləcək «təmas nöqtələri»nin axtarışı başlayır. Halbuki, 
I mərhələdə sizin onun fikirləri ilə razılaşmağınız əsas rol oynayır­
dı. Bu mərhələnin əsasında mövzunun, fikrin, qiymətləndirmənin, 
narahatlığın... uyğun gəlməsinin axtarılması durur. Beləliklə, uy­
ğunluqlar yaxınlaşma üçün platforma rolunu oynayır. Belə plat­
formanın bazası kimi çox zaman söhbətin hər iki iştirakçısı üçün 
ümumi olan hansısa maraq çıxış edir.
Bu zaman daha çox «hobbi» tipli maraqlar xüsusilə əhəmiyytli 
olur. Çünki o, fərdi xüsusiyyətlərdən azad və müstəqil hesab edi­
lir, tərəflər onu, məsələn ov, filateliya, fotoqraflıq və s. haqqında 
məlumat mübadiləsi kimi qəbul edirlər. Əslində o, nəinki diqqəti 
fikir mübadiləsinə, qiymətləndirməyə və mülahizələrə cəmləyir, 
həm də, eyni zamanda bir növ «işdən», vəzifə hesab olunan və 
adətən, ünsiyyətin rəsmi tərəfi ilə əlaqədar olan məsələdən diqqəti 
yayındırır. Burada həm də qiymətləndirmədə fikirlərin üst-üstə
95

---

düşməsi mühümdür. Məs., təcrübəli bir müəllim öz xatirələrində 
yazır ki, tələbələrimdən birinin kimya elminə çox maraqsız oldu­
ğunu hiss etmişdim. Danlamaq, onu düz yola dəvət etməklə bağlı 
nəsihətlər heç bir fayda vermirdi. Tələbənin dərsləri oxumaması, 
hətta kimya dərslərinə gəlməməsi faktları çoxalarkən gizli yollarla 
onun hobbisini öyrəndim. Məlum oldu ki, tələbə stolüstü tennislə 
çox maraqlanır. Mən növbəti dəfə tələbə ilə görüşə “təsadüfən” 
stolüstü tennis raketkalan ilə getdim və bu, oğlanda xüsusi ma­
raq oyatdı. Biz tennis barədə geniş polemikaya girişdik, yeri 
gəlmişkən qeyd edim ki, mən bu söhbətə hazırlaşmaq üçün xey­
li məlumat toplamalı olmuşdum. Tennis ətrafında söhbət mənim 
tərəfimdən yavaş-yavaş elmə, təhsilə, kimya sahəsinə yönəldildi 
və nəticədə tələbə tədricən kimyanı da sevməyə başladı, mənim ən 
yaxşı tələbələrimdən birinə çevrildi.
Eyni maraqlara malik olan insanların fikirləri çox zaman baş­
qa məsələlər və onların qiymətləndirilməsində də üst-üstə düşür.
Müzakirə mövzusu olmayan, lakin hər iki tərəfi maraqlandıran 
məsələlərlə bağlı söhbət zamanı müvəqqəti olaraq həmsöhbətlərin 
ictimai vəziyyətləri, mövqelərindəki fərqlər aradan qalxır. Sonra 
isə məhz bu, digər mövqelər arasındakı məsafənin qısalmasına 
yardım edir.
Beləliklə, II mərhələnin məqsədəmüvafıqliyi birləşmə üçün 
ilkin əsas (ilkin birlik) yaratmaqdan ibarətdir, sonra isə ümumi və 
hər kəs üçün cəlbedici olan məsələlərdən çıxış edərək, müəyyən 
müddət ərzində tərəf-müqabillər üçün paralel irəliləmək mümkün 
olacaq.
Ünsiyyətin II mərhələsi üçün qarşıda duran vəzifələri aşağıda­
kı kimi müəyyənləşdirmək mümkündür: mülahizələrin qurulması, 
tərəfdaşla ümumi maraqlara aid məsələlərdə razılığa gəlinməsi, 
onu həyəcanlandırmaq, onun davranışının xüsusiyyətləri ilə tanış 
olmaq. Ümumi maraq mövzusu həm meyar, həm təşkilatçı, həm də 
söhbətin əsası rolunu oynayır.