Dərs vəsaiti kim I q r if verilm işdir nurlar bak i-2014 e lm I red a k to rla r: akademikVasım
Yüklə 9,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1. Arzu olunan hərəkətin kom pleks m otivasiyası prinsipi.
Oyadıcı nitqdəki çağırış motivləşdirici olmayan, yaxud kifayət qədər motivləşdirilməyən olduqda (pis hərəkət etmə, özünü yaxşı apar, demokrata səs ver və s . ) bir qayda olaraq, cavab reaksiyası doğurmur, deməli, natiq auditoriyanın xüsusiyyətlərini və ünsiyyət vəziyyətini nəzərə almaqla, fəaliyyətə çağırışı motivlər kompleksi ilə möhkəmləndirməlidir. Bu nitqdə auditoriyanın eyni zamanda bir neçə tələbatına ( fizi ki, iqtisadi, sosial, oyun və s . ) müraciət olmalıdır. Fəaliyyətə çağı rarkən nitqi elə qurmaq mümkündür ki, onun hər bir bölməsində fəaliyyətin xüsusi motivinə göstəriş mövcud olsun. Motivlərin daha tez-tez uyğunlaşması bir tərəfdən məsuliyyəti, yaxud borc hissini və digər tərəfdən şəxsi mənafeyi birləşdirir. 2. M üsbət çağırışların m ənfi çağırışlara nisbətən üstünlük təşkil etməsi. Natiqin auditoriyanı səslədiyi fəaliyyət (yaxud fəa liyyət üçün proqram) çox zaman vəsait, səy, vaxt itkisi, bir qisim rahatlıqlardan imtina ilə bağlıdır. 149 Bu səbəbdən də nitqin istiqamətverici bölümlərində təklifinizin xeyrinə olan müsbət hisslər yaratmaq lazımdır. Müsbət motivasi- ya mütləq mənfidən üstün olmalıdır ki, nitq tələb olunan səmərəni versin. Qeyd edək ki, borc hissinə müraciət edən çağırışlar az həvəsləndirən və çox da xoşagələn olmayan məsuliyyət hissini ön plana çəkməməlidir; belə çağırışlar qürur hissinə, ümumi işə sədaqət hissinə, qüvvə və üstünlük duyğusuna və s. müraciətlə uzlaşmalıdır. 3. G özlənilən fəa liyyət reaksiyasının maksimum konkretləşdi rilm əsi prinsipi. Dinləyicilərin arzu olunan fəaliyyət reaksiyasını əldə etmək üçün nitqin əsas hissəsində baş ideyanı təsvir edən konkret nümunələrdən istifadə edilməsi daha məqsədəuyğundur, nəinki çoxsaylı faktlardan istifadə edilməsi. Oyandıncı nitqin yekununda, bir qayda olaraq, həm bilavasitə fəaliyyətə çağırış olur, həm də fəaliyyətin konkret xarakteri gös tərilir. Çox zaman əgər kifayət qədər əsaslandırılmış motivasiya- dan istifadə edilibsə, hərəkətə keçmək çağırışı bütünlükdə yalnız nitqin yekun hissəsinə daxil olur və onu tam əvəz edir. Bu halda bir-iki ifadə kifayət edir. Həyəcanlı şüarların dalbadal düzülməsi kimi ənənəvi, la kin köhnəlmiş üsuldan mütləq uzaqlaşmaq, əgər bəzən onlardan istifadə etsəniz belə, onları diqqətlə seçmək lazımdır. Bəzi zəruri izahatlann olmaması auditoriyada çaşqınlıq yaradar və onların təklif edilən fəaliyyətdən yayınmasını asanlaşdırar. Çağınş edilən fəaliyyətlər elə bəsit və asan görünməlidir ki, dinləyici onunla sadəcə razılaşsın və ona qarşı çıxmasın. Lakin əgər siz auditoriyanın təklif ediləni yerinə yetirəcəyinə inanmırsı nızsa, onda bunu xahiş etm ək qətiyyən lazım deyil. 4. U sandır ıcı olmayan göstərişverm ə prinsipi. İstənilən qey- ri-ordu tərkibli auditoriya, ona nəyi isə etməklə bağlı göstəriş, xüsusilə də əmr verirlərsə, daxili qarşıdurma hissi keçirəcəkdir, əgər dinləyicilər natiqlə razılaşırlarsa, istiqaməti göstərməklə on ların hərəkətinə yalnız təkan vermək lazımdır; bu zaman sərt ifa dələrdən, kəskin fikirlərdən, fəaliyyət proqramı barədə rəhbər gös tərişlərdən imtina edilməlidir. 150 |