Dərs vəsaiti təşkilati davranış kursunun qısa icmalını əhatə
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Şəkil 3.2. Təyinatın tərkib hissələri arasında əlaqə
31 Şəxsiyyətin təyinatının dörd funksiyasını ayırırlar: 1. Eqo-müdafiə funksiyası - rasionallaşdırma və ya müda- fiə mexanizmləri vasitəsilə subyektə proyeksiya: a) öz daxili mü- naqişəsi ilə bacarmağı təmin edir və özünün Mən-obrazını, Mən- konsepsiyasını müdafiə etməyə imkan verir; b) özü və ya onun üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən obyektlər haqqında neqativ informasiyaya qarşı (məsələn, azlıq təşkil edən qruplar) duruş gətirmək imkanı verir; c) yüksək (aşağı) özünüqiymətləndirməni dəstəkləmək; d) tənqiddən qorunmaq (və ya tənqidə qarşı çıxış etmək) imkanı yaradır. 2. Dəyər-ekspressiv funksiyası və özünü reallaşdırma funk- siyasına emosional məmnuniyyət və özünütəsdiq daxildir. Şəx- siyyətin öz davranışını dəstəkləmək və ya ona haqq qazandırmaq üçün müəyyən təyinatlara ehtiyac vardır. Koqnitiv dissonans tədqiqatçıları hesab edirlər ki, insan öz davranışına haqq qazan- dırmaqdan ötrü təyinatlar formalaşdırır. 3. İnstrumental, adaptiv və ya utilitar funksiya insana: a) arzuolunan məqsədlərə nail olmaq və arzuolunmaz nəticələrdən qaçmaqda; b) əvvəlki təcrübəyə əsaslanaraq, konkret məqsədlər və onlara nail olmaq üsullarının nisbətləri haqqında təsəvvür yaratmaqda; c) ətrafdakılara uyğunlaşmaqda köməklik edir. İnsanlar onların arzularını təmin edən obyektlərə qarşı müsbət təyinatlarını ifadə edirlər, frustasiya və ya neqativ təəssürat yara- dan obyektlərə qarşı isə - neqativ təyinatlar ifadə edilir. 4. Biliyin (idrakın) və ya iqtisadiyyatın sistemləşdirilməsi və təşkili insana elə normativ və başlanğıc nöqtəsini əldə etməyə imkan verir ki, o, ətrafdakı xaotik dünya haqqında özünün subyek- tiv təsəvvürlərini anlamağa və strukturlaşdırmağa cəhd göstərir, yəni onu əhatə edən şəxsi dünyasını (obrazını, şəxsi baxışını) konstruksiya edir. Təyinatlar fərdə planlaşdırılmış davranışın məqsədli forma- da yerinə yetirilməsində, onun tələbatlarının ödənilməsində böyük köməklik göstərirlər. Təyinat insanın ətraf mühitə uyğunlaşması 32 və konkret ehtiyaclardan asılı olaraq, bu mühitin dəyişdirilməsi üçün psixoloji əsas yaradır. Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|