Pozitiv və neqativ dəstəklənmə və cəzanın operasional təriflərinin birləşmiş cədvəli Nəticələr Həvəsləndirmə
(arzu olunan)
Mənfi stimullar
(xoşagəlməz
və
arzuolunmaz)
Vəziyyət Tətbiq edilmə
Pozitiv dəstəklənmə
(davranış
reaksiyası
artır)
Cəza
(davranış reaksiyası
azalır)
Aradan qaldırılma
Cəza (davranış
reaksiyası azalır)
Neqativ dəstəklənmə
(davranış reaksiyası
artır)
Şəkil 5.1. nəticələrin də tətbiqi mümkündür. Cəza əmçinin pozitiv nəticələr
şəklində tətbiq edilə bilər. Problemin minimuma endirilməsi
üçün cəzadan istifadə edən şəxs hər zaman cəzalandırıcı davranı-
şa uyğun olan alternativ təqdim etməlidir. Əgər bu, baş verməz-
sə, arzuolunmaz davranış təkrar oluna bilər və cəzalandırılan
şəxsdə qorxu və narahatçılıq hissi yaranar.
Cəza zaman etibarilə arzuolunmaz davranışın ardınca gəl-
məlidir. Şəxsi təcrübədə menecerlər bu prinsipə riayət etməli-
dirlər: davranışın dəyişdirilməsi üçün cəza əvəzinə dəstəkləmə- dən istifadə olunması. Bundan başqa, cəzadan arzuolunmaz dav-
ranışa mane olmaq üçün istifadə etməkdənsə, dəstəklənmə stra-
tegiyasına, yəni arzu olunan davranışın yaranması ehtimalının
artırılmasına müraciət olunmalıdır. Bu halda dəstəklənmə hər
hansı yan təsirlərlə müşayət edilmir. Həvəsləndirmənin yoxluğu
isə davranışın dəyişməsini şərtləndirir. O, əvvəllər mövcud olan
davranışın stimullaşdırılmasının həvəsləndirilməsi mənbəyinin
ləğv edilməsini nəzərdə tutur. Müsbət nəticələr (mükafat və
48
dəstək) işçilərin davranışı üçün çox vacib olduğu kimi,
mükafatlandırma sistemləri də əmək göstəriciləri və təşkilatın
uğuru üçün əhəmiyyət kəsb edirlər.
