Dərs vəsaiti təşkilati davranış kursunun qısa icmalını əhatə

 
 
 
 
 
Şəkil 6.2. Vrumun əmək motivasiyasında gözləmə 
nəzəriyyəsi (VIE) 
ona nail olmamağı üstün tutur. Valentliyin digər mühüm cəhəti 
ondan ibarətdir ki, ikinci səviyyə nəticəsinin əldə edilməsi üçün 
birinci səviyyə nəticəsinin instrumentallığına müraciət olunur. 
Vruma görə, motivasiya prosesinin daha mühüm dəyişəni – 
gözləmədir. Vrum nəzəriyyəsində gözləmə, ehtimal ki, nəzərdə 
Gözləmə 
(bacarar/ba-
carmaz
)) 
İnstrumentallıq
(alar/almaz)) 
Motivasiyanın 
gücü=

valentl
ik* gözləmə 
(Valentlik-
gözlənilən 
faydalılıq) 
Birinci sə-
viyyə nəti-
cələri 
Nəticələr 1 
Nəticə 2 
İkinci sə-
viyyə nəti-
cələri 
Nəticə 1a 
Nəticə1b 
Nəticə 2a 
Nəticə 2b 
Nəticə 2v 

---

55 
tutulur (0-dan 1-ə kimi titrəyişlərlə). Bu zaman bəzi hərəkətlər, 
yaxud səylər birinci səviyyənin müəyyən nəticəsinə gətirib 
çıxaracaqdır. İnstrumentallıq birinci səviyyə nəticələrinin ikinci 
səviyyənin arzuedilən nəticələrinə nə dərəcədə səbəb olmasını 
müəyyənləşdirir. Qısaca söyləsək, motivasiyanın, müəyyən 
hərəkəti yerinə yetirmək üçün lazım olan gücü gözləməyə 
vurulan nəticə valentliklərinin (instrumentallıq da daxil olmaq 
şərti ilə) cəbri məbləğindən asılı olacaqdır. 
 
Porter-Louler modeli 
Porter və Louler ilkin şəraitə istinadən təsdiq edirlər ki, 
motivasiya (səy, yaxud enerji) məmnunluq və ya icraçılığa bəra-
bər deyil. Motivasiya, məmnunluq və icraçılıq ayrıca dəyişən-
lərdir və bir-birinə fərz edildiyi kimi deyil, başqa cür təsir gös-
tərirlər. 5.6 №-li şəkildə bir çox dəyişənlərə dair model veri-
lmişdir. Ondan motivasiya, icraçılıq və məmnunluq arasında 
olan mürəkkəb qarşılıqlı əlaqənin izahı üçün istifadə edirlər. 
Sxemdə göstərildiyi kimi, 1, 2 və 3–cü bloklar əsasən 
Vrum tənliyinin parametrlərinə uyğun gəlir. Lakin Porter və 
Loulerin səyin (enerji, yaxud motivasiya) bilavasitə məhsuldarlı-
ğın artırılmasına yol açmaması haqqında fikri mühüm əhəmiyyət 
kəsb edir. Bu əlaqə qabiliyyət, xarakter cizgiləri və işçinin öz 
rolu haqqında təsəvvürü ilə bağlıdır. Porter-Loulerin modelində 
işin icrasından sonra gələn mərhələ daha mühüm hesab edilir. 
Belə ki, məmnunluq dərəcəsini həvəsləndirmənin özü və onun 
qavranılması müəyyənləşdirəcəkdir. Başqa sözlə, Porter-Lou-
lerin modelinə görə (bu isə onu ənənəvi dərketmə sistemindən 
əhəmiyyətli dərəcədə fərqləndirir) işin yerinə yetirilməsi məm-
nunluq hissi yaradır. Uzun illərdir ki, bu modellə əlaqədar müx-
təlif tədqiqatlar aparılır və alınan nəticə hər zaman təsdiqlənir. 

---

56