Dərs vəsaiti təşkilati davranış kursunun qısa icmalını əhatə

 
 
 
Şəkil 6.3. Porter-Loulerin motivasiya modeli 
 
Əmək motivasiyasında ədalət nəzəriyyəsi 
Ədalət nəzəriyyəsinin əmək motivasiyası kimi işlənib ha-
zırlanması sosia-l psixoloq C.Steysi Adamsa məxsusdur. Bu nə-
1. Təltifin
dəyəri 
4. Qabiliyyət 
və xarakter 
cizgiləri 
8. Ədalətli 
təltif haqqında 
təsəvvür 
9. Məmnun-
luq 
2. Səy 
3. Göstərilən 
səy və təltif 
arasında hiss 
edilən əlaqə 
ehtimalı 
6. İşin yerinə 
yetirilməsi 
(nailiyyət) 
7a. Daxili 
təltif 
7b. Xarici 
təltif 
5.Rolun 
qavranılması 

---

57 
zəriyyə onu göstərir ki, işin yerinə yetirilməsi və məmnunluğun 
əldə edilməsində əsas rol ədalətə (yaxud ədalətsizliyə) məx-
susdur və işçilər bunu iş prosesinin konkret situasiyasında hiss 
edirlər. Bu, koqnitiv proseslərə əsaslanan başqa bir motivasiya 
nəzəriyyəsidir. Hazırkı nəzəriyyədə dörd mühüm parametr is-
tifadə edilir: şəxsiyyət, əmək, nəticə, müqayisə üçün etalon. Əda-
lət nəzəriyyəsi təsdiq edir ki, insanlar subyektiv olaraq əldə 
etdikləri təltifin sərf edilən səylərlə bağlı olduğuna münasibət 
bildirir və onu eyni işi yerinə yetirən başqa adamların təltifi ilə 
müqayisə edirlər. 
İnsan, onun işin yerinə yetirilməsinə sərf etdiyi əməyinin 
nisbətinin digər işçilərdə müvafiq nisbətlə fərq təşkil etdiyi halda 
ədalətsizlik situasiyası yaranır. Özünə və digər insanlara dair 
əməyə görə töhfənin və əldə edilən nəticənin qiymətləndirilməsi 
insanın subyektiv təsəvvürlərinə əsaslanır. Ədalətin bərpası na-
minə insan öz töhfəsini, yaxud əldə etdiyi nəticəni dəyişdirə, 
onları qəsdən təhrif edə, işdən uzaqlaşa, başqa adamlara təsir 
etməyə, yaxud onların davranışını dəyişməyə çalışa bilər. 
1968-ci ildən başlayaraq Lokkun təqdim etdiyi işi məqsəd-
qoyma nəzəriyyəsinin əsasını təşkil edən iş kimi qəbul edirlər. 
Beləliklə, gözləmə nəzəriyyələrində olduğu kimi, Lokkun fərd 
tərəfindən nəyi isə əldə etmək, yaxud əlində saxlamaq meyli 
kimi müəyyənləşdirdiyi dəyərlər və onların qiymətləndirilməsi, 
davranışın mühüm koqnitiv determinantlarını təşkil edir. Sonra 
Lokk göstərirdi ki, fərd bu dəyərləri emosiya, yaxud arzular 
vasitəsilə qavrayır. Dəyərlərdən başqa, meyillər və ya məqsədlər 
də davranışın koqnitiv determinantları kimi mühüm rol 
oynayırlar. Bu məqamda, şübhəsiz ki, Lokkun məqsədqoyma 
nəzəriyyəsi, gözləmə nəzəriyyələrinin çərçivəsindən kənara 
çıxır. O başa düşürdü ki, insanlar öz emosiya, yaxud arzularına 
çatmaq üçün məqsədlərə nail olmağa çalışırlar. Məqsədlər insan 
davranışına istiqamət verir və müəyyən nəticə əldə etməkdən 
ötrü onun fikir və hərəkətlərini səmtləşdirir. Gələcəkdə bu niyyət 
və məqsədlər həyata keçməsə belə, insan onlara reaksiya verir və 

---

58 
hərəkət edir. Reaksiyanın sonunda isə əks əlaqə, yaxud 
möhkəmləndirmə baş verir.